Morgunblaðið - 27.05.1984, Blaðsíða 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAl 1984
bréf, oftast stutt en kurteisleg
svarbréf til aðdáenda sinna um
heim allan, og oft sendir hann
hamingjuóskir til ieikara, sem
hann hefur hrifizt af á sviði eða í
sjónvarpi ellegar til rithöfunda
sem hafa glatt hann nýjum bók-
um. Sir John heldur því fram að
hann sé fremur latur á margan
hátt, en svo er þó ekki að sjá.
í maí kemur hann fram í röð
þátta um enska ljóðagerð, sem
flutt verður á rás 4 hjá
BBC-sjónvarpinu. Þessi mikli
snillingur í beitingu raddarinnar
er þulur í þáttunum og les þar að
auki nokkur ljóð í hverjum þeirra.
— Þetta er dálítið vandræðalegt,
vegna þess að ég er svo illa að mér
um ljóðlist, segir hann. Anthony
Twaite skrifaði allan textann og
gerði það með prýði. En mér
finnst ég hálfgerður falsari að
bera fram skoðanir hans. Allt er
þetta mjög hugvitsamlega gerj.
Upptakan fór fram á ýmsum fögr-
um stöðum.
í sumum þessara þátta koma
einnig fram gamlir vinir sir John,
sir Ralph Richardson (sem nú er
nýlátinn) og Peggy Ashcroft.
Peggy Ashcroft lék Júlíu í fyrsta
leikritinu, sem Gielgud leikstýrði
fyrir 52 árum. Það var í þoði
Leiklistarfélags Oxford-háskóla.
Hann lék ekki Rómeó sjálfur við
það tækifæri, en það gerði hann í
sinni frægu uppfærslu á Rómeó og
Júlíu við New Theatre árið 1935.
Samtímis því lék hann í kvik-
myndinni „Leyniþjónustumaður-
inn“ eftir Alfred Hitchcock. Þessi
gamla mynd var sýnd í sjónvarp-
inu fyrir skömmu og þótti sir John
frammistaða sín þar bara þokka-
leg. — Mér til mikillar furðu, seg-
ir hann. — Ég hafði orð fyrir að
vera slæmur kvikmyndaleikari á
mínum yngri árum. Á þeim árum
var ég mjög merkilegur með mig
gagnvart kvikmyndum, jafnvel
drambsamur. Korda bauð mér að
leika Hamlet í kvikmynd árið
1934, en ég hafnaði því og eftir það
bauð hann mér aldrei hlutverk, þó
að hann gerði samninga við alla
mína vini og þeir högnuðust fjár-
hagslega og stigu í áliti fyrir að
vinna með honum árum saman.
Ég áfellist hann ekki. Ég var ekk-
ert hrifinn af kvikmyndum og
hafði alveg nóg að gera á sviði.
Samt held ég að ég hafi tapað á
þessu fjárhagslega.
Á undanförnum árum hefur sir
John farið með mörg hlutverk í
sjónvarpi og kvíkmyndum. Þar
með hefur hann fengið kærkomin
tækifæri til að bæta fjárhag sinn.
Sviðshlutverk eru torfengnari nú
en áður og erfiðara að þrauka
langan sýningartíma. Að sjálf-
sögðu eru sum hlutverk kærkomn-
ari en önnur. — Ég var mjög
heppinn að leika í „Providence".
Af því var ég stoltur. Og af „Ætt-
aróðalinu" var ég mjög hrifinn
(Brideshead Revistited). Og vit-
lausa kvikmyndin „Arthur" (fyrir
leik sinn í henni hlaut hann
Óskarsverðlaun) færði mér mikla
gleði, því að þar fékk ég áhorfend-
ur um allan heim, sem höfðu aldr-
ei séð mig leika eitt eða neitt. Þeir
vissu ekkert við hverju þeir máttu
búast hjá mér, en höfðu hina
mestu skemmtun af frammistöðu
minni. Einmitt það var svo
ánægjulegt. Það var nokkuð sem
ég hafði vonað að myndi geta hent
mig aftur. Á vissan hátt var þarna
um að ræða eins konar samantekt
á því sem ég hafði gert á leiksviði,
á því hvernig ég hafði lært að
leika á rúmlega 60 árum.
Að sjálfsögðu fylgja þvf ýmsar
skuggahliðar að leika fyrir fram-
an myndavél. Ég kynnist leik-
stjórunum ekki vel. Ég geri bara
það sem mér er sagt. Ég held að
það sé þess vegna sem ég er oft
ekki mjög góður í kvikmyndum.
Þeir eru hræddir við að leiðbeina
mér vegna þess hversu gamall og
reyndur ég er og mér er illa við að
vera leiðinlegur og segja:
— Svona segið þið mér til! Mér
lyndir auðvitað ágætlega við alla,
en starfið er ekki eins áhugavert
og skapandi og þegar maður vinn-
SIRJOHN
GIELGUD
Þeim fækkar óðum sem settu mestan svip á leikhúslíf í
Englandi um miðbik þessarar aldar. Nýlega lézt Sir
Ralph Richardson, en náinn vinur hans og félagi, Sir
John Gielgud, starfar enn og er við góða heilsu, þótt
orðinn sé áttræður. Brezka blaðið Observer birti viðtal
við Sir John í tilefni af afmæli hans 14. apríl. Viðmæl-
andi hans var Richard Findlander, en hann hefur skrif-
að mikið um Gielgud, Ralph Richardson, Peggy Ash-
croft og Lawrence Olivier. Viðtalið birtist hér allmikið
stytt og endursagt á köflum.
Sir John Gielgud býr á
glæsilegu sveitasetri frá
17. öld, sem hann hefur
látið gera upp og endur-
nýja þannig að það svar-
ar kröfum tímans, en býr yfir
reisn og þokka horfinnar aldar.
Þar innan stokks og utan getur að
líta sjaldséða listmuni, og skipu-
lag allt og frágangur er með þeim
hætti að sómir einkar vel hinum
mikla listamanni, sem hefur dreg-
ið sig í hlé frá ysi og þysi Lund-
úna, og sezt í helgan stein.
Árum saman bjó Gielgud í
Westminster í örlitlu húsi, sem
kæmist líklega fyrir í stórfeng-
legri setustofu hans á sveitasetr-
inu. Hann kemur mér ævinlega
fyrir sjónir sem stórborgarmaður
fram í fingurgóma, en við síðustu
fundi okkar kvaðst hann ekki
sakna Lundúna minnstu vitundar-
ögn. Hann lætur aka sér þangað í
Mercedes-bifreið sinni, tvisvar í
viku, þegar hann er ekki við
kvikmyndaupptökur eða í ferða-
lögum og það dugar honum til að
reka erindi sín í stórborginni. í
mínum huga eru Lundúnir fullar
af afturgöngum og forljótum, nýj-
um byggingum. En ég hef mikla
unun af því að dveljast úti í sveit,
og í þessu húsi.
Erfitt er að trúa því, að þessi
granni, kviki maður með höfðing-
legt yfirbragð, ólgandi af lífsorku,
og ýmist ditlandi af hlátri eða með
tárin í augunum, sé kominn fast
að áttræðu. Hann vjrðist hreystin
holdi klædd, þráðbeinn í baki,
röddin hefur ekki glatað fyrri
styrk og hljómi, og minnið er ein-
stakt. Hann lítur því miklu frem-
ur út fyrir að vera um sextugt.
Röddin er ekki ávallt þrungin eft-
irsjá, er hann lítur yfir farinn veg,
heldur hljómar hún í þeim ótal
blæbrigðum, sem við þekkjum frá
6 áratuga leikferli, er hann tengir
saman fortíð og nútfð í einu svip-
leiftri.
Væntanlega er því svo farið með
sir John sem flesta aðra, að hann
sér fteiri leikrit í sjónvarpi en á
sviði. En þótt hann sé seztur í
helgan stein fylgist hann grannt
með því sem er að gerast í leik-
húslífinu, sem hefur raunar verið
allt hans líf frá þriðja áratugnum.
Hann les allar nýjar bækur um
leiklist og einnig ævisögur,
sagnfræðirit og skáldsögur. Hann
talaði m.a. af mikilli hrifningu um
Pax Britannica, sagnfræðilega
trílógíu Jans Morris, og sagði að
við lestur hennar hefði sér hlotn-
ast ný innsýn inn í atburði, er
snertu líf hans sjálfs. Sjálfur er
hann eins ópólitískur og nokkur
áttræður Englendingur getur ver-
ið, þótt hann sé af pólsku bergi
brotinn í aðra ættina.
Aðspurður kveðst hann vera að
undirbúa ritun nýrrar sjálfsævi-
ögu, þeirrar fjórðu í röðinni.
Ég reyni að vera ekki langorð-
segir hann. Ég veit hann gefur
ima til að skrifa mjög mörg