Morgunblaðið - 19.08.1984, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. ÁGÚST 1984
Kostaði
óhemju yinnu
að hafa
í sig og á
Rætt við Guðrúnu Valdimarsdóttur ljósmóður
„Ég er fædd 1897 í Strandseljum í Ögurhreppi en þegar ég
var á öðru ári fluttust foreldrar mínir, Valdimar Jónsson og
Elín Hannibalsdóttir, til Arnardals við Skutulsfjörð. Þar
bjuggu þau í rúmlega áratug. Búið var ekki stórt og dugði
okkur ekki til framfærslu eitt sér. Faðir minn sótti sjó, oft
útí Bolungavík. Stundum kom hann með klyfjar heim af
fiski og hafa þær kostað hann mikið erfiði. Hann þurfti að
bera þær á sjálfum sér fyrir Óshlíðina en svo fór hann á bát
frá ísafirði út í Arnardal. Þetta voru erfiðir tímar en við
komumst alltaf af án sveitarhjálpar.“
Viðmælandi okkar er Guðrún
Valdimarsdóttir ljósmóðir 87 ára
að aldri. Hún man tímana tvenna,
ólst upp í Arnardal við ísafjarð-
ardjúp þar sem stundaður var
búskapur að fornum hætti. Guð-
rún var ljósmóðir fyrir þrjú um-
dæmi á Vestfjörðum, fyrst Auð-
kúluhreppsumdæmi og svo Bol-
ungavíkur- og Hnífsdalsumdæmi.
Síðar flutti Guðrún til Reykjavík-
ur og stofnaði þar fæðingarheim-
ilið að Stórholti 39 sem hún rak
allt til ársins 1961. Ég byrja á því
að spyrja Guðrúnu út í heimilis-
hagi í Arnardal.
Það var nokkuð fjölmennt á
bænum og við undum okkur vel.
Við vorum sex systkinin og svo
foreldrar okkar. I efri bænum sem
var áfastur húsinu okkar bjó móð-
ursystir mín með manni sínum og
áttu þau fimm fósturbörn.
Tuttugu manns í heimili
Uppi á lofti hjá okkur bjuggu svo
gömul hjón í húsmennsku, Jens og
Sæunn, með son sinn en dóttir
þeirra, sem var jafnaldra mín, bjó
hjá okkur. Þá bjó afi hjá okkur og
einnig gömul blind kona sem okkur
börnunum þótti ákaflega vænt um.
Þarna á bænum hafa því um tutt-
ugu manns verið til heimilis, og að
sumrinu miklu fleiri.
Foreldrar mínir höfðu mest um
30 kindur þarna og 4 kýr. Afurðirn-
ar fóru mest til heimilisins en þó
var nokkuð af mjólk selt til ísa-
fjarðar að sumrinu. Þangað var
farið á bátum en stundum var líka
gengið inneftir. Þá var yfirleitt
gengið inn að Naustum, sem er bær
beint á móti Norðurtanganum á
ísafirði, og þaðan er tiltölulega
skammt að róa yfir á báti.
Þau voru mörg handtökin við
búskapinn þó búið væri ekki stórt.
Þá var enn fært frá og hver kind
mjólkuð kvölds og morgna. Það var
misjafnt hvernig mönnum geðjað-
ist að sauðamjólkinni en hún er
þykkari og ostmeiri en kúamjólkin.
Sauðamjólkin var líka unnin í skyr,
osta og smjör. Mjólkin var þá skilin
þannig að hún var sett í trog í búr-
inu þar sem rjóminn var iátinn
Strokkur og bulla
setjast ofaná. Undanrennunni var
svo hleypt undan rjómanum — úr
henni var gert skyr og ostur en
rjóminn strokkaður I smjör. Þá
varð ekki hlaupið í búð að kaupa
hleypi og var hann líka heimatilbú-
inn. Til þess að hleypa var notaður
sérstaklega unninn kálfsmagi —
kálfsmaginn var hafður í söltu
vatni, geymdur í glasi og tekið af
honum eftir þörfum. Rjóminn var
strokkaður í bullustrokkum og
þannig voru öll tæki er notuð voru
við mjólkurvinnsluna heimagerð.
Það þótti hátið þegar við fengum
skilvindu, verkið varð ólfkt léttara
eftir að hún var komin, því hinni
aðferðinni fylgdi svo mikill þvottur
á trogum.
— Hvernig voru þessi ílát þveg-
in?
Þau voru þvegin í brunnhúsi sem
pabbi hafði komið upp við bæjar-
lækinn. Vatnið úr læknum var leitt
í stokk inn í brunnhúsið og voru
ílátin þvegin undir bununni. Til
þess voru notaðar tuskur og var
ærin vinna að þvo þessi flát. Gólfin
inni í bænum voru hins vegar þveg-
in með sandi. Það var einfaldlega
gert þannig að sandinum var dreift
í hverja færu fyrir sig og svo sópað
upp jafn óðum.
Taðkálfur (laupur)
Guðrún Valdimarsdóttir
Ullarvinna
Sápa var þá komin til að þvo föt
en til þess var hitað vatn 1 stórum
potti sem hafður var á hlóðum. Ull-
in var hins vegar þvegin úr keytu
er safnað var í tunnu við brunnhús-
ið. Vatnsblönduð keyta var hituð f
stórum potti á hlóðum við brunn-
húsið en ofan á pottinum hafður
meis sem ullin var hafin uppf eftir
að hún hafði legið í keytunni. Síðar
var hún skoluð vandlega f læknum
og síðan breidd til þerris á lækj-
arbakkann.
Ullin var svo öll unnin heima.
Fyrst var hún flokkuð, togið tekið
af henni og þelið flokkað sér. Þelið,
sem er það fínasta í ullinni, var
Taðkvfsl (úr tré og járni).