Morgunblaðið - 09.09.1984, Qupperneq 24

104
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1984
„Að morgni þriðjudags-
ins 5. febr. 1889 var
tjaldiö dregið frá og ég
kastaði grímunni í eitt
skipti fyrir öll, gekk upp
í vitnastúkuna og kom
fram í réttu gervi: Eng-
lendings, sem var stolt-
ur af landi sínu og
blygðaðist sín ekki vit-
und fyrir feril sinn í
þjónustu þess.“
Sá sem þetta mælti í
einhverjum frægustu
réttarhöldum síns tíma
kallaði sig Henri Le
Caron majór. Hann var
47 ára gamall og hafði í
rúm 20 ár verið félagi í
írska lýðveldisbræðra-
laginu (IRB), leynifélagi
sem var stofnað 1858,
og gefíð brezkum yfír-
völdum nákvæmar
skýrslur um starf þess.
Le Caron hefur senni-
lega verið einn hugrakk-
asti njósnari sögunnar.
Grunur féll á hann einu
sinni, en hann bjargaði
sér með því að halda því
fram að ástæðan væri
alkunnur ofsóknarótti
írskra lýðveldissinna.
Hann naut trausts í
æðstu stjórn þeirra til
loka.
Hann var bindindis-
maður, en hélt vináttu
drykkfelldra íra. Því
drukknari sem þeir
urðu, því meira sögðu
þeir honum og því
minna sagði hann þeim.
Hjá þeim fékk hann ná-
kvæma vitneskju um
allt sem þeir vissu um
hjálp bandarískra stuðn-
ingsmanna, fyrirhuguð
sprengjutilræði og her-
gagnasendingar til ír-
lands. Staðhæft er að
miðað við hann hafí
Philby verið viðvaning-
ur.
Frá þessum manni
segir í nýrri bók eftir
J.A. Cole með því viðeig-
andi heiti „Prins njósn-
aranna“. Hér er þó að-
allega stuðzt við grein
eftir Charles Curran.
Njósnarí
njósnaraima
Um aldarfjórðungsskeið var fyrrverandi majór úr banda-
ríska landhernum leynilegur útsendari Breta í röðum írsk-
ættaðra þjóðernissinna í Bandaríkjunum f Wk
írska bræðralagið
Le Caron hét réttu nafni Thom-
as Billis Beach og var fæddur í
Colchester í Essex, þar sem faðir
hans var innheimtumaður. Sextán
ára gamall hnuplaði hann pen-
ingaskríni systur sinnar og flúði
til Parísar, þar sem hann fékk
starf í kauphöllinni. Meðal við-
skiptavina hennar voru Banda-
ríkjamenn og hann slóst í för með
þeim þegar þeir sneru heim er
þrælastríðið brauzt út 1861.
Hann gekk í her norðanmanna
og kallaði sig Henri Le Caron,
Frakka. Hann barðist unz strfðinu
lauk, særðist og náði majórstign. 1
apríl 1865 gekk hann að eiga
stúlku frá Virginíu, sem hann
kynntist í Nashville. Hún bjargaði
honum úr klóm Suðurríkjaher-
manna, sem tóku hann til fanga.
í Nashville hitti hann kunn-
ingja úr hernum, John O’Neill
ofursta, félaga f (IRB). Félagar
IRB kölluðu sig Feníana.
Stjórn Lincolns forseta notaði
IRB í stríðinu til að fá menn til
herþjónustu og efla stuðning írsk-
ættaðra manna við málstað Norð-
urríkjanna. William Seward utan-
ríkisráðherra gaf í skyn að Banda-
rfkjamenn mundu hjálpa Irum
eftir stríðið f þakklætisskyni.
Þegar friður var saminn hafði
IRB innan sinna vébanda þúsund-
ir þjálfaðra og reyndra hermanna.
Hungursneyð á írlandi hafði fyllt
þessa íra heift í garð Breta og þeir
vildu óðir og uppvægir grfpa til
vopna gegn þeim.
Innrás í Kanada
Á fundi í Fíladelfíu í október
1865 var samþykkt að gera Bret-
um skráveifu með innrás í Kan-
ada, þar sem mikill rígur rfkti
milli ólíkra héraða.
Einn leiðtogi Feníana, T.W.
Sweeny hershöfðingi, tók að sér að
skipuleggja innrásina og O’Neill
var falið að aðstoða hann. O’Neill
fræddi Le Caron um það sem
ákveðið hafði verið að gera. Le
Caron skýrði föður sínum frá því í
bréfi. Hann sýndi þingmanni sfn-
um, John Gurdon Rebow, bréfið og
Rebow fór með það til Sir George
Greys innanríkisráðherra.
Að beiðni Greys bað faðirinn
son sinn að kynna sér allar ráða-
gerðir um árás á Kanada. Le Car-
on gerði það og sendi mikið magn
upplýsinga til Englands. Þær voru
síðan kynntar ríkisstjórn Kanada.
Bandaríkjastjórn var fjand-
samleg Bretum, sem höfðu stutt
sunnanmenn f þrælastrfðinu með
þvf að leyfa þeim að smfða „Ala-
bama“ og önnur víkingaskip, sem
herjuðu á skip norðanmanna frá
brezkum höfnum. Til að bæta
þetta upp vildu Bandaríkjamenn
innlima Kanada.
Þeir töldu að innrás Feníana
gæti valdið uppnámi í Kanada og
undirbúið jarðveginn fyrir innlim-
un og hvöttu Sweeny og O’Neill að
láta ekki deigan síga. Stanton
sagði Sweeny að ef Feníanar lýstu
yfir stofnun frsks lýðveldis á
kanadískri grund gæti hann vænzt
þess að stjórnin i Washington við-
urkenndi það sem strfðsaðila.
Hann útvegaði þeim vopn og
skotfæri, sem var komið fyrir í
vopnageymslum við Erie-vatn.
Út um þúfur
Eftir sex mánaða undirbúning,
sem ekki fór leynt, sótti O’Neill
með 900 manna sveit yfir landa-
mærin frá Buffalo 31. maí 1866.
Þeir lögðu undir sig Erie-virki,
þar sem'þeir drógu niður brezka
fánann og fána írska lýðveldisins
að húni, og sóttu inn i Ontario.
I þorpinu Ridgeway gersigruðu
þeir herflokk, sem i flýti hafði ver-
ið sendur frá Toronto. Sigurinn
vakti mikla hrifningu irskættaðra
Bandaríkjamanna. Brátt hafði
Sweeny vopnað 30.000 menn, sem
voru þess albúnir að koma O’Neill
til hjálpar.
En vegna þrýstings frá ríkis-
stjórnum Bretlands og Kanada
gaf Andrew Johnson forseti út
hlutleysisyfirlýsingu 6. júní. Hann
skipaði Bandarfkjaher að hertaka
vopnageymslurnar og koma í veg
fyrir að fleiri Feníanar sæktu yfir
landamærin. O’Neill hörfaði með
Kanadaher á hælunum. Sextíu
manna hans féllu, 200 voru teknir
til fanga og hann var handtekinn,
en siðan látinn laus.
Skýrslum Le Carons lauk þegar
árásin fór út um þúfur. Árið 1867
fór hann aftur til Englands. Faðir
hans fór með hann á fund Rebows
og hann vísaði honum á Robert
Anderson, þáverandi starfsmann
frlandsmálaráðuneytisins, sem
bauð honum starf útsendara Breta
í Bandaríkjunum.
Hann tók boðinu og þeir gerðu
með sér samkomulag: enginn
mátti vita hver Le Caron væri,
skýrslur hans áttu að vera einka-
eign hans og hann varð að fá þær
aftur, ef hann óskaði. Seinna hóf
Anderson störf í innanríkisráðu-
neytinu og 1888 var hann skipaður
varalögreglustjóri og yfirmaður
rannsóknardeildar Scotland Yard.
Hann stóð við samkomulagið
við Le Caron og sagði aldrei frá
honum. í æviminningum hans seg-
ir að laun Le Carons hafi ekki ver-
ið greidd með fé úr sjóðum ráðu-
neyta eða Scotland Yard (en lík-
lega úr leyniþjónustusjóði). Sam-
komulagið stóð frá 1867 til 1889
þegar Le Caron lét af störfum.
Önnur innrás
Le Caron sneri síðan til Banda-
ríkjanna, hafði upp á O’Neill, sem
var orðinn yfirmaður IRB í
Bandaríkjunum, og bauð honum
þjónustu sína. Félagar IRB urðu
að vera af írskum ættum, en Le
Caron sagði að þótt faðir sinn
væri franskur væri móðir sín írsk.
O’NeilI tók hann í bræðralagið.
Le Caron hélt áfram námi í
Chicago og fékk réttindi til að
Thomas Billis Beach, öðru nafni
Henrí Le Caron majór.
taka við læknisstarfi við fangelsi i
Illinois. Hann lét af því starfi f
ágúst 1868, þegar O’Neill sagði
honum frá annarri árás á Kanada
og fól honum að skipuleggja hana.
Mánaðarlaun hans voru 60 dollar-
ar og auk þess fékk hann dagpen-
inga að upphæð sjö dollarar.
O’Neill sagði að þeir yrðu að ná
aftur vopnunum, sem voru gerð
upptæk 1866. Hann ákvað að ræða
málið við Johnson forseta, sem var
gamall vinur hans. Le Caron fór
með honum til Hvíta hússins og
skráði hjá sér það sem forsetinn
sagði þeim. Hann sagði:
„Þið kennið mér að miklu leyti
að ósekju um hlut þann, sem ég
átti í því að stöðva hreyfingu ykk-
ar. Ég vil að þið skiljið að ég er
algerlega á ykkar bandi og mun
gera allt sem í mínu valdi stendur
til að aðstoða ykkur ... “
O’Neill fékk vopnin aftur og hóf
undirbúning nýrrar árásar með
aðstoð Michael Kerwins hershöfð-
ingja, sem var Feníani. Hann
ákvað að gera árásina frá þremur
stöðum norðarlega í New York-
ríki og Vermont og ráðast síðan
yfir St. Lawrence-fljót í átt til
Ottawa, 160 km í burtu.
Hann hækkaði Le Caron í tign,
gerði hann að eftirlitsmanni og fól
honum að safna skotfærum. Le
Caron vann að þessu árið 1869 og
útvegaði 15.000 vopn, 3 milljón
skotfærahleðslur og þung vopn.
Á sama tíma sendi hann And-
erson nákvæmar upplýsingar. Með
samþykki Le Carons vék Anderson
frá samkomulaginu um að enginn
þriðji aðili fengi að vita um sam-
band þeirra og skýrði Monck lá-
varði, landstjóra Kanada, frá því.
Að beiðni Moncks fór Le Caron
til Ottawa og þar var ákveðið að
hann sendi Gilbert McMicken
dómara, yfirmanni kanadísku
lögreglunnar, skýrslur á hverjum
degi með sérstökum sendiboða.
Viðbúnaður
Vopnuð þessari vitneskju sendi