Morgunblaðið - 08.01.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JANÚAR 1986
GuArún S. GfsUdóttir í hlutverki Agnesar. Geébeknir og príorinna: Sigríður Hagalín og Guðrún Ásmundsdóttir.
Er lífið kraftaverk?
Leíklíst
Jóhann Hjálmarsson
Leikfélag Reykjavíkur: Agnes —
barn Guðs eftir John Pielmeier. Þýð-
andi: Úlfur Hjörvar. Tónlistarum-
sjón: Hjálmar H. Ragnarsson. Lýs-
ing: Daníel Wjlliamsson. Leikmynd
og búningar. Steinþór Sigurðsson.
Leikstjórn: Þórhildur Þorleifsdóttir.
Klaustur og klausturlifnaður
hefur löngum freistað rithöfunda.
Árangur einnar slíkrar freistingar
getur að líta í Iðnó þessa dagana.
Það er bandaríski leikritahöfund-
urinn og leikarinn John Pielmeier,
sem gerir „kraftaverk" að við-
fangsefni sínu. í ótilgreindu
klaustri hefur ung nunna eignast
barn, en barninu strax stungið í
ruslakörfu þar sem það finnst lát-
ið. Geðlæknirinn Martha Living-
stone fær það verkefni að kynna
sér málið svo að dómstólar hafi
við skýrslu sérfræðings að styðj-
ast. Martha yfirheyrir, rekur
garnirnar úr og dáleiðir ungu
nunnuna, Agnesi. Einnig fær
príorinnan, Móðir Mirjam Ruth,
líka meðferð hjá geðlækninum. Úr
öllu þessu verður mikil flétta og
verkið á köflum spennandi, túlk-
unarmöguleikar ýmsir. Hefur
gerst kraftaverk eða nunnan ein-
ungis verið tæld til ásta? Hvaða
munur er á lífinu sjálfu og krafta-
verki? Skiptir í raun máli hvort
um kraftaverk var að ræða eða
ekki? Svona er spurt í Agnesi —
barni Guðs.
í tilvitnun höfundar í Robertson
Davies stendur m.a.: „ó, krafta-
verk! Þau gerast hvarvetna."
Agnes sjálf er umvafin trúar-
legri mystík. Móðir Mirjam Ruth
er fremur hversdagsleg persóna,
ákaflega mannleg og aðeins ströng
á yfirborði. Martha Livingstone er
harðger, leitandi skýringa á sínu
eigin lífi hjá öðrum. Mál Agnesar
hefur mikil áhrif á hana, hún fær
jafnvei tíðir aftur eftir nokkurt
hlé.
Við fylgjumst með þeim breyt-
ingum sem verða smám saman á
Mörthu. Efnisleg viðhorf og and-
leg rekast á. Þessi jarðýta geð-
lækninganna er skilin eftir i
óvissu, en reynslunni ríkari.
Móðir Mirjam Ruth bendir oftar
en einu sinni á að Agnes sé ein-
stök, hún er ekki eins og aðrir og
engin nunna líkist henni. Söngur
hennar er til að mynda himnesk-
ur, eins konar englasöngur.
Framkoma Agnesar er sam-
bland af trúarlegri upphafningu
og geðbilun. Guðrúnu S. Gísla-
dóttur tekst einkar vel að tjá þær
sveiflur sem verða í sálarlífi Agn-
esar. Hinu óræða, ef svo má kom-
ast að orði, gerir Guðrún eftir-
minnileg skil. Agnes er mótsagn-
akennt og öfgafullt hlutverk og til
þess fallið að veita metnaðarfullri
leikkonu tækifæri til að sýna hvað
í henni býr. Þetta tækifæri nýtir
Guðrún til fullnustu. Ég efast um
að hún hafi leikið betur og er leik-
ur hennar einn sér ástæða til þess
að fólk láti ekki leikritið fara
framhjá sér.
Sigríður Hagalín I hlutverki
geðlæknisins leikur á marga
strengi í túlkun sinni, gerir það
vel, en án sannfæringar. Það vant-
ar herslumun. Sama er að segja
um leik Guðrúnar Ásmundsdóttur
í hlutverki móður Mirjam Ruth.
Túlkun Guðrúnar er þó veikari því
á köflum er eins og hún sé stödd
utan við hlutverkið. Að vísu er það
fremur illa byggt af hálfu höfund-
ar.
Leikmynd Steinþórs Sigurðs-
sonar og lýsing Daníels Willi-
amssonar eru með einfaldasta
hætti, það eru manneskjurnar
sjálfar sem tala, tæknibrellur víðs
fjarri.
f leikskrá stendur að Guðbjörg
Thoroddsen „aðstoðaði við söng
Agnesar". Merki þetta að Guð-
björg hafi sungið söngva Agnesar
á hún lof skilið. Söngvarnir hljóm-
uðu fallega. Skal í því sambandi
minnt á hlut Hjálmars H. Ragn-
arssonar sem var tónlistarum-
sjónarmaður verksins.
Ekki get ég sagt að ég hafi verið
að fullu sáttur við þýðingu Úlfs
Hjörvars, stundum þóttu mér
árekstrar milli hversdagslegs
málfars og upphafins. En það voru
margir verulega góðir sprettir í
þýðingu Úlfars. Bundið mál þýddi
Karl Guðmundsson og gleymdi
ekki hinu kátlega, samanber söng
Agnesar sem á að skýra getnað
barnsins.
Leikstjórinn, Þórhildur Þor-
leifsdóttir, segir í spjalli að helst
hafi höfðað til sín andlega um-
ræða leikritsins, „þessi átök milli
rökhyggju og skynsemisdýrkunar
annars vegar og trúarþarfar og
trúfestu hins vegar, þessi mis-
munandi viðhorf". Umræða leik-
ritsins er vissulega veigamikil. En
hún er okkur dálítið fjarlæg. Slfk-
um hlutum veltum við ekki fyrir
okkur að marki. Engu að síður
höfum við gott af því að hyggja að
átökum innan klausturveggja. Þau
átök eiga sér líka stað fyrir utan,
mitt á meðal okkar.
Agnes — barn Guðs er verk sem
samið er að kunnáttu. Þrátt fyrir
alvörugefni þess má ekki gleyma
gamanseminni (samanber reyk-
ingaumræður hins síreykjandi
feðlæknis og primadonnunnar).
!g skil aftur á móti ekki alveg
erindi þess á íslenskt leiksvið. Það
er á margan hátt dæmigert fyrir
bandariska leikritagerð og höfðar
eflaust sérstaklega til kaþólskra í
Bandaríkjunum.
Gestaleiksýning
á Kjarvalsstöðum:
Orð
í eyrun
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Taliesin Tbeatre sýnir í boði Al-
þýðuleikhússins á Kjarvalsstöðum:
A Word in the Stargazer’s Eye
(Orð í auga) eftir Stuart Cox og Nig-
el Watson, byggt i Kalila & Dimma
— úrvali dæmisagna um Bidpai eftir
Ramsey Wood.
Leikstjóri: Stuart Cox.
Ekki veit ég gjörla hversu kunn-
ugar þessar dæmisögur eru hér,
las í leikskrá að þær væru upp-
haflega skráðar á sanskrit fyrir
nærfellt 2000 árum í indverska
sagnabálkinum Panchantantra.
Þessar sögur hafa þau verið
endursagðar upp á nýtt og hér er
stuðst við síðustu útgáfu.
Orð í auga skiptist í tíu þætti.
Dr. Bidpai ætlar að flytja fyrir-
lestur um siðferði stjórnvalda, en
snýr þvi upp í að segja frá hinum
Nigel Watson
ýmsu mannraunum og ævintýrum
sem hann lenti í þegar hann fer að
heimsækja Dabschelin kóng, er
varpað i dýflissu en vegna draums
konungs er dr. Bidpai settur við
fótskör honum að fræða hann og
vera honum til skemmtunar.
Umgerðin getur ekki einfaldari
verið en á Kjarvalsstöðum, bún-
ingar fyrirhafnarlitlir og einfald-
leiki er i hverju smáatriði. Nigel
Watson brá sér í margra líki i
leiknum og tókst það misjafnlega,
líkamleg fimi hans eða styrkur
dró á stundum úr áhrifum þeirra
tilsvara sem hann skilaði samtim-
is. Framsögnin var þó áfallalítil,
en leikkækir eða leikbrögð ansi
keimlík á stundum. Margar sagn-
anna voru skemmtilegar en teygð-
ist úr þeim einum of stundum.
Samt var þetta bara hugnanlegt
kvöld. En aðstaðan fyrir leik-
húsgesti — og væntanlega leikara
ekki siður — er svona á mörkun-
um að vera boðleg.
Píanótónleikar
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Fjórðu tónleikar Tónlistarfé-
lagsins voni haldnir í Austurbæj-
arbíói um helgina sem leið og var
Edda Erlendsdóttir píanóleikari á
pallinum að þessu sinni. Edda
fhitti tónlist eftir Mendelssohn,
Schumann, Debussy og Chopin og
einnig tvö íslensk píanóverk eftir
Karólínu Eiriksdóttur og Þorkel
Sigurbjörnsson. Edda Erlendsdótt-
ir er góður píanóleikari og var leik-
ur hennar allur mjög skýr og mús-
íkalskur.
Skýrleikinn er ávöxtur vand-
aðra vinnubragða og góðrar
tækni og voru þessir þættir sér-
lega áberandi í verkum Schu-
manns (op. 22) og í verki De-
bussy, „Kátu eyjunni," en bæði
þessi verk voru mjög vel leikin.
Sama má reyndar segja um leik
Eddu í verkum íslensku tón-
skáldanna. „Hans“ tilbrigðin eft-
ir Þorkel eru áheyrileg og hefð-
bundin i tónskipan, andstætt því
sem gerst hefur í nútfmatónlist.
Slíkt afturhvarf til tóntegunda-
bundinna vinnubragða, sem
heyra mátti í verki Þorkels, hef-
ur nú í nokkur ár verið helsta
einkenni nýsköpunar i tónlist.
„Hans“ tilbrigðin eru einföld og
lagræn í gerð og voru einstak-
lega vel flutt. „Eins konar
rondo“ heitir píanóverk Karól-
Edda Erlendsdóttir
ínu, „Ný-gamalt“ í stil, áferðar-
fallegt en ákaflega laust f formi,
eins konar röð af „snæljósum",
örstuttum tónhugmyndum, sem
nær ekkert er unnið úr. 1 síðasta
verki tónleikanna, Polonaise-
Fantasie op. 61, eftir Chopin,
vantaði Eddu afl og kraft til að
ljúka verkinu með „bravúr".
Vera má að hófsama túlkun
Eddu megi rekja til gætni henn-
ar og varúðar gagnvart miklum
átökum, sem, þrátt fyrir góða
tækni, þarf mikið líkamsþrek til
að leika með, að létt láti i eyrum.