Morgunblaðið - 17.01.1985, Side 20

20
MORGUNBLAÐID, FIMMTUDAGUR 17. JANÚAR 1985
Kristján Thorlacius og Albert Gudmundsson handsala kjarasamninginn að Guðlaugi Þorvaldssyni ríkissáttasemjara
viðstöddum.
Fjölmiðlafár
vegna
verkfallsátaka
Úrklippa úr Þjóðviljanum frá 12. desember. Bókarhöfundar afhenda Haraldi
Steinþórssyni, framkvKmdastjóra BSRB, eintak af verki sínu. „Þakka ykkur
fyrir, félagar," sagði Haraldur.
Bækur
Björn Bjarnason
VERKFALLSÁTÖK
OG FJÖLMIÐLAFÁR
Höfundar. Baldur Kristjánsson og
Jón Guðni Kristjánsson.
153 bls. með myndum.
Útgefandi: Samtíminn hf., 1984.
í þessari bók leitast höfundarn-
ir, sem báðir eru blaðamenn á NT,
við að lýsa verkfallsátökum opin-
berra starfsmanna á nýliðnu
hausti. Bókin er síður en svo tæm-
andi. Hún snýst einkum um þá
þætti verkfallsins sem hörðustu
taismenn þess tíunda þegar þeir
rökstyðja að BSRB hafi borið sig-
ur úr býtum í átökunum. Lítið sem
ekkert er fjallað um hag, stöðu og
afkomu hins almenna launa-
manns. Þegar höfundarnir færðu
Haraldi Steinþórssyni, fram-
kvæmdastjóra BSRB, bókina sagði
hann: „Þakka ykkur kærlega, fé-
lagar, þið eigið hrós skilið,“ sam-
kvæmt frétt í Þjóðviljanum.
Megintilgangur höfunda er sá
að sýna og sanna að verkfallsátök-
in hafi í raun verið ríkisvaldinu að
kenna, aldrei hafi neitt verið að
marka skattaleiðina svonefndu og
allt það sem aflaga fór vegna
hörku og yfirgangs megi rekja til
Sjálfstæðisflokksins og forystu-
manna hans.
Bókin leiðir, þvert ofan í tilgang
höfunda, i ljós, að staða BSRB var
mjög veik. Bandalaginu mistókst
flest sem það ætlaði sér og setti á
oddinn í verkfallinu. Hér skulu
nefnd 10 atriði þessari fullyröingu
til stuðnings (tilvitnanir innan
gæsalappa eru úr bókinni):
1. Öllum var Ijóst, að útilokað
væri fyrir BSRB að ná fram þeirri
kröfu, að iaun hækkuðu um 30%
frá 1. september 1984 í stað 3%
eins og samið var um í febrúar.
„Það er enginn vafi að 30% krafan
er sett fram sem málamiðlun sem
tryggði samstöðu." Kröfugerðin
miðaðist sem sagt við það að halda
BSRB saman í einni fylkingu. Hún
stangaðist hins vegar á við hug-
myndirnar sem uppi voru innan
Alþýðusambands Islands, en lausn
kjaradeilnanna rauf þannig ein-
ingu launþega. Þegar tvær vikur
voru frá þvi að opinberir starfs-
menn lögðu niður störf, eða hinn
15. október, settu samningamenn
BSRB fram kröfu um kaupmátt-
artryggingu launa, sem þeir vissu
að rikisstjórnin mundi aldrei sam-
þykkja. Þegar talsmenn BSRB
héldu uppi vörnum fyrir kjara-
samninginn að lokum notuðu þeir
meðal annars þessi rök á félags-
fundi: „Fyrr færi ríkisstjórnin frá
en að fallast á kaupmáttartrygg-
ingu og það gæti þýtt það, að
BSRB yrði fryst i verkfalli í lang-
an tíma.“ Þessi orð verða ekki
skilin á annan veg en þann að
kröfugerðin hafi snúist i höndun-
um á BSRB.
2. Úrskurður Félagsdóms í mál-
inu sem BSRB höfðaði gegn
Reykjavikurborg fyrir hönd
starfsmannafélags borgarinnar
vegna þess að laun voru ekki
greidd fyrirfram frá og með boð-
uðum verkfallsdegi, hefur tekið
broddinn úr öllum árásum á þá
Davíð Oddsson og Albert Guð-
mundsson vegna þess máls.
3. Frjálsu útvarpsstöðvarnar
settu verkfallsmenn gjörsamlega
úr skoröum. Þær gerðu að engu
áform um að neyða ríkisvaldið til
að láta undan kröfum verkfalls-
manna vegna neyðarástandsins
sem skapaðist við það að allri
skipulegri fjölmiðlun var hætt i
landinu. Þvert á móti neyddu
stöðvarnar starfsmenn útvarpsins
til að kúvenda i afstöðu sinni og
hefja fréttaflutning að nýju.
4. Verkfallsmönnum mistókst
að hindra flugsamgöngur milli ís-
lands og annarra landa. Tollverðir
á Keflavikurflugvelli hófu eðlileg
störf án þess að hafa til þess
heimild frá forystumönnum BSRB
og án þess að Kjaradeilunefnd
breytti úrskurði sínum.
5. Verkfallsmönnum mistókst
að skapa þrýsting með þvi að
halda skipum frá bryggju og gáfu
eftir í því efni.
6. Verkfallsmenn mættu harð-
ari og öflugri andstöðu meðal há-
skólastúdenta en þeir höfðu
vænst. „Einn verkfallsvarða (við
Háskólabygginguna, innsk.
Bj.Bj.), sem hafði verið stúdent við
Háskólann 10 árum áður, sagði við
bókarhöfunda, að hann hefði ekki
trúað því að hann ætti eftir að
upplifa það að standa fyrir fram-
an óvígan her stúdenta og vera
sjálfur undir hálfgildings
lögregluvernd." Og höfundar
draga þessa ályktun: „Atburðirnir
við Háskólann sýndu að sú mikla
vinstri bylgja sem setti svip sinn á
Háskólalífið á síðasta áratug er að
verulegu leyti gengin yfir.“ Stúd-
entar sýndu sem sagt verkfalls-
mönnum fulla andstöðu og fór svo
að Háskólinn var opnaður þrátt
fyrir verkfallið og einnig flestir
aðrir framhaldsskólar. Húsverðir
Háskólans hófu að vísu störf eftir
öðrum leiðum en þeim sem fjár-
málaráðuneytið vildi, og hefur því
verið leitast við að snúa eftirgjöf
verkfallsmanna þar upp i sigur
BSRB.
7. Samningar náðust vegna þess
að fulltrúum rikisins tókst að reka
fleyg í samninganefnd BSRB og
ná trúnaðarsambandi við fulltrúa
kennara (Guðmund Árnason og
Hauk Helgason) og starfsmanna
félags ríkisstofnana (Einar
Ólafsson og Gunnar Gunnarsson).
„Þar með má segja að samningur-
inn hafi verið kominn. Aðeins átti
eftir að fara hina formlegu leið.
Leiða forystumenn þá Albert Guð-
mundsson og Kristján Thorlacius
inn á þennan farveg.“
8. BSRB mistókst að kljúfa rik-
isstjórnina. Tilraunir til að lokka
Steingrím Hermannsson inn í
Karphús fóru út um þúfur. „Auð-
vitað varð aldrei af því að Stein-
grimur fengi að koma til fundar
við nefndina (samninganefnd
BSRB, innsk. Bj.Bj.), hann kom
aldrei i Karphúsið á meðan deilan
stóð.“
9. Ríkið stóð fast við skilning
sinn á hlutverki Kjaradeilunefnd-
ar og fékk BSRB honum ekki hnik-
að.
10. Samningar þeir sem náðust
að lokum skila félagsmönnum
BSRB ekki meiri kaupmætti en
þeir nutu áður. „BSRB krafðist
þess á sl. hausti að stigið yrði
skref í jafnréttisátt. Því var al-
gerlega hafnað," segir Kristján
Thorlacius, formaður BSRB, þar
að auki I áramótahugleiöingu í
Morgunblaðinu.
Þrátt fyrir þessi 10 atriði og
fleiri sem nefna mætti til sögunn-
fái hann yfirlit yfir allt það sem
gerðist í kjarasamningunum á
liðnu hausti. Höfundar líta á verk-
fallið eins og hverja aðra valda-
baráttu og sýna hag launþega
hvorki samúð né skilning. Lítið
sem ekkert er fjallað um viðræður
Vinnuveitendasambandsins og Al-
þýðusambandsins. Heiti bókarinn-
ar gefur að vísu ekki fyrirheit um
að litið sé til allra átta, það tak-
markar viðfangsefnið við „verk-
fallsátök og fjölmiðlafár". Aldrei
kom að vísu til verkfalla hjá ASÍ,
en nákvæm lýsing á viðræðum
fulltrúanna á almenna vinnum-
arkaðinum á fullan rétt á sér. Þar
var farið fram af mun meiri
skynsemi en hjá BSRB og ríkinu,
þótt niðurstaðan sé ekkert fagnað-
arefni.
Þegar sagt er frá því „að í lögum
BSRB“ (á að vera að samkvæmt
landslögum) sé BSRB skylt að
efna til allsherjaratkvæðagreiðslu
um kjarasamninga er klykkt út
með þessu: „Þetta er einsdæmi hér
á landi og i nálægum löndum og
jafnvel í heiminum. Þó skal ekkert
um það fullyrt." Hvað á lesandinn
að halda? Þessi aðferð að fullyrða
og draga síðan í land setur nokk-
urn svip á bókina.
Einfaldar staðreyndir, svo sem
rangt. Hann fór á vegum Menn-
ingarstofnunar Bandaríkjanna.
Þá er sagt að Hannes H. Gissur-
arson búi að Austurbrún 2, sem
einnig er rangt. Heimili hans hér
á landi er í Kópavogi. Þá segir að
framkvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins hafi óskað eftir því „að
húsrannsókn yrði framkvæmd í
Valhöll til að skorið yrði úr því
hvort þar starfaði útvarpsstöð eða
ekki“. Þetta er rangt. Kjartan
Gunnarsson, framkvæmdastjóri,
gekk ótilkvaddur á fund rann-
sóknarlögreglunnar og upplýsti
hvaðan sent væri út og hverjir
væru helstu forsvarsmenn Frjáls
útvarps. Hér nefni ég aðeins þrjú
dæmi um villur af þessu tagi.
Hroðvirknin takmarkast ekki
við þetta. Stundum falla orð úr
tilvitnunum þótt ekki raski það
meiningu. Víða eru hortittir.
Prentvillur eru margar. Efnistök
eru óskipuleg. Sjálfan kjarasamn-
ing BSRB og rikisins vantar í bók-
ina.
Áróður gegn Sjálf-
stæðisflokknum
Þegar ástæðurnar fyrir því að
verkfallið dróst á langinn eru ti-
ar tókst BSRB að skapa öngþveiti
i þjóðfélaginu og koma höggi á
ríkisstjórnina, þannig að staða
hennar er verri eftir en áður.
Mestu skiptir í því efni, að ríkis-
stjórnin var hrakin af þeirri braut
í efnahagsmálum, sem hún hafði
mótað og hefur ekki enn tekist að
fóta sig á nýjum leiðum sem njóta
almenns stuðnings. Ráðherrunum
mistókst að halda þannig á stjórn
landsmála, að víðtækar sættir
væru um markmið og leiðir.
Niðurstaða samninganna var jafn
fjarri því sem ráðherrar vildu í
upphafi og því sem BSRB-forystan
vildi.
Illa unnin bók
Ritun samtímasögu er vanda-
samt verk. Lesendur hljóta að
gera verulegar kröfur til ná-
kvæmni. Hennar verður að gæta í
smæstu atriðum svo að frásögnin
sé trúverðug. Höfundar hafa lýst
vinnsiu bókar sinnar á þann veg,
að þar sé um einsdæmi að ræða:
„Bókin er unnin á einum mánuði,
sett á tveimur dögum og prentuð á
fjórum og er nú komin út rétt í
tæka tíð,“ sagði Baldur Krist-
jánsson í samtali við Þjóðviljann
12. desember sl. Með orðunum
„rétt í tæka tíð“ er væntanlega
vísað til bókavertíðarinnar fyrir
jólin. En hvers vegna lá svo mikið
á að skrifa þessa bók? Hefði ekki
verið nær að ætla sér meiri tíma
og kanna málin betur?
Höfundar taka viðfangsefnið
alltof þröngum tökum fyrir þann
lesanda sem heldur, að í bókinni
eins og dagsetningar vefjast oft
fyrir höfundum. Til dæmis segja
þeir, að stjórn og samninganefnd
BSRB hafi samþykkt að segja upp
launalið kjarasamninganna 29.
júlí 1984, en það gerðist 23. júlí. Þá
segja þeir oftar en einu sinni, að
verkfall bókagerðarmanna hafi
stöðvað blöðin í sjö vikur. Hið
rétta er að blöðin stöðvuðust í sex
vikur. Þá segir að formanna- og
flokksráðsfundur sjálfstæð-
ismanna hafi verið haldinn 9. og
10. október, en á að vera 13. og 14.
október. Þá segir, að Benedikt Sig-
urjónsson hafi vísað til 26. greinar
í lögum um réttindi og skyldur
opinberra starfsmanna þegar
hann færði rök að því að greiða
bæri laun fyrirfram þótt boðað
hafi verið verkfall. Hann vísaði til
20. greinar í þessum lögum. Enn
segir að fyrirtækið Einstakt tæki-
færi hafi verið stofnað að kvöldi
miðvikudagsins 19. október, en
það hlýtur að eiga að vera 19. sept-
ember. Sagt er að sendingar
frjálsra útvarpsstöðva hafi byrjað
að kvöldi 3. október. Stöðin Frjálst
útvarp hóf útsendingar að kvöldi
2. októbers. Skógarfossi Eimskipa-
félags íslands er lýst sem „50 þús-
und tonna skipi“. Þannig mætti
áfram telja villur þar sem rang-
lega er farið með tölur.
Meðferð á staðreyndum að öðru
leyti er oft ónákvæm, auk þess
sem efast má um að allt séu stað-
reyndir sem höfundarnir lýsa á
þann veg. Fullyrt er að Magnús
Ólafsson, ritstjóri NT, hafi ásamt
fleiri blaðamönnum farið í boðs-
ferð „á vegum NATO“. En þetta er
.PaMu yfdujr fynr. tétagar' Haraldur Stwntiórsson h|4 BSRB tefcur wð wntaio af bók Jóns Guðna KntJ|ánMonar
(Lh.) og séri BaJóurs Knsþánssortar um verictall BSRB Bók.n hettir .Verirtillsátök og IjölmidllfAr- Ljöwti E.ól.
BSRB
Verkfallssaga
Einsdœmi í útgáfu. Unnin á einum mánuði. Niður-
skurðalistinnfrœgi birtur ásamt verkfallslimrum
og -Ijóðum
K akki ykkur kjrrfefi, féiagar,
V þéfi ctfið hrfe skUifi, siffii
HaraMur StetnþórawNi, fnm-
kvarmdistjóH BSRB þegar bon-
um var I %rr afhrnt fyrsta rin-
tikifi af „Vrrkfallsátók of Qöi
miðlafár*', arm fjallar um verfc-
fall BSRB í haust
menn á keppinaut okkar í Sídu-
múlanum. NT
„Pað kennir margra. mjög
forvitnilegra grasa í bókinni"
sagdi Jón Guðnt. „meðal annars
er birtur sá frægi nidurskuróar-
listi sem gekk manna á milli í
Gardastrætinu. húsi VSÍ. þegar
skattal. ‘- ‘ ■“
í bókinni er medal annars kafli
sem heitir Októberbyltingm og
ætti ad hlýia gömlum byltingar -
seggjum.þö hannTjaili um BSRB
en ekki þá sovésku byltinguna.
Margt verkfallsljóða cr (bókinm,
eitt þeirra limra og fjallar á dóna-
legan hátt um þið vitift hvern: