Morgunblaðið - 17.02.1985, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1985
B 17
„Við sækjum kraft í seiðskrattana
fyrir vestan.“ F.v. Styrmir, Harald-
ur, Rafn, Helgi og Rúnar.
„Út í kuldann“
„Stofnun hljómsveitarinnar
spannst út frá upptökum, sem við
gerðum veturinn ’80—’81, nokkrir
sem vorum búnir að spila saman
lengi, þ.e. ég, Rafn Jónsson, Örn
Jónsson og Vilberg Viggósson,"
segir Rúnar Þórisson, gítarleikari
Grafík, þar sem hann situr og
spjallar við blm. á Borginni einn
góðviðrisdaginn í lok janúar,
ásamt Helga Björnssyni, leikara
og söngvara Grafík. En þótt Helgi
sé borinn og barnfæddur ísfirð-
ingur, er hann ekki kominn til
sögunnar þar sem Rúnar hefur
hana.
„Ég var þá í Menntaskólanum á
Isafirði, vann jafnframt í plötu-
búð og hafði eiginlega verið
plataður vestur í upphafi, til þess
að spila með hljómsveitinni Ýr,“
heldur Rúnar áfram.
„Um vorið ákváðum við svo að
gefa þessar upptökur út og stofn-
uðum jafnframt hljómsveitina
Grafík. Platan kom út haustið ’81,
hét „Út í kuldann" og eins og á
var sérstaklega tekið til þess hvað
„sándið" væri gott á „Út í kuld-
ann“ og það vorum við fegnir að
sjá, vegna þess að við tókum hana
upp sjálfir á eigin tæki.
„Naflaskoðunarrokk“
Vorið ’83 kom svo út önnur
plata, „Sýn“, sem fór fram hjá
mörgum og seldist ekki vel. Hún
var líka þyngri en sú fyrri og
meira innávið, hálfgert „nafla-
skoðunarrokk". Ómar Óskarsson
úr Fresh söng á henni en hann
staldraði mjög stutt við í Grafík
og söngurinn var alltaf vandamál
hjá hljómsveitinni þangað til
Helgi kom,“ segir Rúnar.
„Það var hringt í mig að vestan
sumarið ’83 og spurt hvort ég gæti
komið í snarhasti til að syngja
með Grafík," segir Helgi. „Eg út-
skrifaðist úr Leiklistarskólanum
þetta vor og var á fullu í upptök-
um á Atómstöðinni, þar sem ég
lék Arngrím. Ég hafði aldrei sung-
ið áður með hljómsveitinni. nema
þá í einkasamkvæmum á ísafirði
og svo var maður í hinum og þess-
tengist ísafirði, hafa þeir að
mestu haldið sig í Reykjavík á vet-
urna en spilað fyrir Vestfirðinga á
sumrin," segir Rúnar og bætir því
við að því miður sé tíminn fyrir
vestan alltaf að styttast. En Rún-
ar hefur verið í klassísku gítar-
námi sl. 4 ár, auk þess sem hann
nemur stjórnmálafræði við HÍ og
kennir við Tónskóla Sigursveins.
Helgi hefur líka haft nóg að
gera samhliða tónlistinni, því í
fyrravetur lék hann m.a. í óper-
unni La Traviata, í Andardrætti
Alþýðuleikhússins og fór með
annað aðalhlutverkið í Jakobi og
meistaranum hjá Stúdentaleik-
húsinu, auk þess sem hann kenndi
leiklist í skólum.
„Ég sé þetta svipað og leiklist-
ina,“ segir hann um hljómsveitina.
„Að vísu verða mörg lögin til út
frá spuna, en í leikhúsinu er mað-
ur oftast með skrifað leikrit í
höndunum áður en farið er að
vinna. En í báðum tilvikum er það
sama að gerast þegar maður dett-
ur allt í einu niður á eitthvað, sem
maður veit að er rétt.
1 fyrravetur spiluðum við mikið
„Annars enim við voðalega látlausir sveitadrengir."
öðru, sem við höfum látið frá
okkur fara, var allt efni á henni
frumsamið, nema hvað einn text-
inn var eftir Þórarin Eldjárn. „Út
í kuldann" fékk ágætar viðtökur
og líka góða dóma í erlendum tónl-
istartímaritum. En maður frá
Green World-útgáfufyrirtækinu,
sem hér var staddur á vegum
Grammsins til þess að kynna sér
nýjustu hræringar í tónlistinni á
íslandi, tók hana með sér út til
kynningar ásamt fleiri íslenskum
tónsmíðum.
Þetta varð til þess, að það var
skrifað um plötuna erlendis,
a.m.k. bæði í Englandi og Amer-
íku. í tónlistartímariti í New York
um hljómsveitum í gaggó,“ segir
hann. Þeim ummælum fylgir síð-
an léttur útúrdúr, þar sem þeir
félagar rifja upp litskrúðugan
hljómlistarferil á gagnfræða-
skólaárunum, veru í heimsfrægum
hljómsveitum á borð við Berb og
Gosa og tónsmíðar framdar á
krossviðarplötur og málningarlok
með bólstrunartöppum, að
ógleymdum badmintonspöðum.
„Éftir langa þögn í símann og
síðan tveggja daga umhugsunar-
frest ákvað ég að slá til og skellti
mér vestur. Við höfðum ekki nema
tvo eða þrjá daga til þess að æfa
okkur saman en einhvern veginn
gekk þetta upp og við spiluðum úti
um allar trissur fyrir vestan það
sem eftir var sumars", segir Helgi.
,Þó að flestir meðlimir Grafík
í Reykjavík; í Safari, Sigtúni og á
Borginni og reyndar líka á Akur-
eyri. Vilberg var þá hættur, farinn
í nám til Amsterdam, svo að við
vorum fjórir, Helgi, Rúnar, Rafn
og Örn, sem nú er einnig hættur,"
segja þeir. „Við sömdum líka mik-
ið af efni í fyrra, en við höfum
alltaf verið með hundrað prósent
frumsamið tónleikaprógramm."
„Rigningin vinsæla“
Þegar þeir eru spurðir hvort
hljómsveitin hafi tekið miklum
breytingum á þessum tíma segja
þeir: „Við erum meiri atvinnu-
menn núna og vinnan er auðveld-
ari. Það má segja að hljómsveitin
hafi „fundið sig“, eftir miklar
þreifingar í tónlistinni, án þess þó
að hún hafi dottið niður á for-
múlu. Það ætlum við aldrei að
gera,“ segja þeir með áherslu.
„Það' var samt meðvitað hjá
okkur að létta upp tónlistina og
gera melódíuna sterkari og ég
held, að okkur hafi tekist að búa
til melódískari lög og hafa útsetn-
ingarnar frískari en þær voru áð-
ur, án þess að gelda þær,“ bætir
Helgi við.
„Svo vorum við í sex vikur fyrir
vestan í sumar og gerðum rigning-
una vinsæla,“ segja þeir og glotta.
Og þetta með rigninguna er alveg
rétt. Ólíkt öðrum landsmönnum
sungu ísfirðingar og nærsveitung-
ar: „Mér finnst rigningin góð“ af
mikilli sannfæringu síðastliðið
sumar. Það getur meira að segja
blm., sem lenti á heilmiklu balli
með Grafík í ísfirska sjallanum
um verslunarmannahelgina, vitn-
að um.
Vinsældir rigningarinnar fyrir
vestan stafa af laginu „Húsið og
ég“, sem nú hefur haldið til á vin-
sældalistunum sl. sex eða sjö vik-
ur. Textinn er eftir eiginkonu
Helga, Vilborgu Halldórsdóttur
leikkonu og húsið sem um er sung-
ið er „græna húsið“, sem stóð á
fjörukambinum við Hafnarstrætið
og var heimili þeirra Vilborgar og
Helga á Isafirði veturinn ’77—’78.
Nú heyrir græna húsið byggða-
sögunni til og hafi það haft sál,
eins og fram er haldið í textanum,
hefur það varla órað fyrir því að
það ætti eftir að enda á vinsælda-
lista annarra en veðra og vinda
fyrir vestan.
„Seiðskrattar
ir vestan“
fyrir
„Það er mjög sterkt að hafa
þennan kjarna á Vestfjörðum,"
segja þeir Helgi og Rúnar, sem
reyndar er Hafnfirðingur en sótti
kvonfangið vestur. „Bæði tengir
það okkur innbyrðis og svo sækir
maður kraft til seiðskrattanna
þarna fyrir vestan," bætir Helgi
við. „Það hefur líka gert okkur
auðveldara að halda okkar tónlist-
arlega sjálfstæði en Reykjavík-
urhljómsveitunum, sem hafa orðið
fyrir meiri áhrifum hver af ann-
arri og kannski orðið keimlíkari
fyrir vikið.
Þegar fyrsta plata Grafík kom
út, ráðlagði vanur maður í „brans-
anum“ okkur að vera ekkert að
bendla okkur við ísafjörð," segir
Rúnar óg Helgi bætir við: „Það er
landlægur sjúkdómur á íslandi að
halda að allt sem kemur frá út-
löndum sé gott og það sama gildir
með Reykjavík gagnvart lands-
byggðinni. Þess vegna höfum við
þurft að berjast tvöfaldri baráttu
á við venjuleg Reykjavíkurbönd —
vera betri en við hefðum annars
þurft að vera — og það er ef til vill
að skila sér núna.
Annars erum við voðalega lát-
lausir sveitadrengir," bæta þeir
við og brosa svo blítt að ekki er
annað hægt en að taka þá á orð-
inu. „Okkar dulúð liggur í því að
vera opnir, enda bera menn slíkt
yfirleitt innra með sér, þannig að
þeir sem sýnast torræðir eru það
sjaldnast — og öfugt — eða svo-
leiðis...
„Að vera svalur“
„Get ég tekið cjéns?“ kom ekki
út fyrr en síðustu vikuna fyrir jól
og við höfðum áhyggjur af því að
hún yrði undir í jólaflóðinu af því
hvað hún var seint á ferðinni. En
við komumst ekki eins fljótt í
hljóðver og til hafði staðið, m.a.
vegna þess að við sáum að hluta
um undirleik í Betlaraóperunni,
sem þá var verið að taka upp í
útvarpinu.
Allt efnið á „G.é.t.c." er samið í
sameiningu, sumt út frá spuna og
small saman strax, t.d. „Rigning-
in“, annað tók lengri tíma. Nafnið
á plötunni er tekið af einu laganna
og er eiginlega áskorun til okkar
sjálfra um að leyfa okkur að gera
það sem okkur langar til — taka
áhættu. Á fyrstu tveimur Graf-
íkplötunum var meira af beinni
ádeilu, t.d. mikið pælt í jafnvæg-
inu í lífríki náttúrunnar, en á
þeirri þriðju er mannúðarstefnan
í öndvegi.
Ef til vill er þetta tækifæris-
sinnuð stefna," segir Helgi, hugsi.
„Og þó ekki, hún felur það í sér að
það eigi að njóta lífsins, vera lif-
andi og óhræddur við álit annarra.
I rokktónlistinni hérna hefur það
oftast verið þannig að það kemur
einn spámaður sem leggur línuna
— við eigum ekki við neinn sér-
stakan því sagan er alltaf að
endurtaka sig — og svo sigla allir
hinir í kjölfarið.
En maður á að dekra við þetta
litla í sjálfum sér,“ segir Helgi.
„Því um leið og þú getur viður-
kennt að þú getir verið lítill, verð-
urðu stór.
Ekki svalir náungar?", svara
þeir kaldhæðnislegri fyrirspurn í
kjölfar yfirlýsinga um mannúð-
arstefnu. „Jú, einmitt, það að geta
viðurkennt fyrir sjálfum sér að
maður sé viðkvæm manneskja, er
að vera svalur, án þess að þetta sé
nokkuð sem við höfum fundið upp
fyrstir manna."
Talið berst að vinsældum og
þýðingu þeirra. „Vinsældir gefa
vind í seglin og eru ágætar út af
fyrir sig, þær auðvelda hlutina,"
segir Helgi. „Ég held að viður-
kenning, sama hvenær hún kemur,
hljóti að verða listamönnum
hvatning til að skapa betri hluti
og að þeir sem aldrei fá hana, eigi
á hættu að veslast upp.“ Rúnar
bætir við: „Það, samt svolítið ergi-
legt, að nú vita allir hvað Grafík
er og segja okkur að við séum góð-
ir. Við erum ekkert betri núna en
við vorum fyrir nokkrum mánuð-
um. Við ætlum hins vegar að
verða það.
„Sódóma í Paradís“
Okkar metnaður felst í því, að
við viljum ekki fá meira en það
sem okkar tónlist verðskuldar og
færir okkur. ímynd hljómsveitar-
innar er bara strákarnir í
hljómsveitinni og felst í hjartalagi
hvers og eins. Við viljum heldur
ekki vera að vasast í því að búa til
einhverja ímynd af okkur, heldur
láta hana verða til í kringum það
sem við erum að gera og það verð-
ur spennandi að sjá hvort, og
hvernig, það gerist.
Annars er best að tala sem
minnst um framtíðina. Það er
gaman að koma á óvart og það á
ekki að vera að gefa út yfirlýs-
ingar, sem svo standast ekki.
Markmiðið er auðvitað að ná til
sem flestra, er það ekki það sem
vinsældir felast í?
Því fylgir mikil spilamennska
og meðal annars, sem er á döfinni,
er að semja tónlist við ísienska
kvikmynd, sem verður tekin í
sumar. Það verður spennandi
verkefni og breikkar sviðið. Svo
verður fjórða platan væntanlega
tekin upp í mars eða apríl. Ef til
vill verður hún látin heita „Sód-
óma í Paradís". Væri það ekki ein-
hvern veginn í takt við tímann?"
Texti: Hildur Helga S.
Myndir: Bjarni.

l