Morgunblaðið - 17.02.1985, Blaðsíða 24

M.B
MORGUNBLAÐID, SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1985
SUNNUDAGINN 3. febrúar
sl. hittust á heimili Vern-
harðs Bjarnasonar og Birnu
konu hans á Seltjarnarnesi
níu skipverjar á es. Goða-
fossi fyrir meira en 50 árum,
eða frá árunum 1932 og 1934.
Sumir höfðu ekki hitzt í 50
ár og urðu að vonum fagnað-
arfundir. Vernharður hafði
sett á blað minningar frá
tveimur ferðum og birtist
hluti þeirra hér á eftir ásamt
mynd, sem tekin var af hópn-
um er hann híttíst eftir hálfr-
ar aldar hlé.
Es. Goðafoss var smíðaður
í Svendborg 1921. Hann var
1542 brúttótonn, 2000 Dw.
tonn. Goðafoss var skotinn
niður af þýzkum kafbáti 10.
nóvember 1944 útaf Garð-
skaga og létu þá lífið 24
manns, 10 farþegar og 14
skipverjar.
Hér fer á eftir hluti minn-
ingabrota Vernharðs Bjarna-
sonar frá ferðunum með es.
Goðafossi:
Skipverjar á Goðafossi
hittast eftir hálfa öld
Morgunblaðid/Ol.K.M.
Efri röð frá vinstri: Leifur Erlendsson, Elías Jónsson, Gudmundur J. Kristjánsson, Vernharður Bjarnason og Sæmundur Jónsson. Fremri röd frá vinstri: Gísli
Jónsson, Guðjón Vigfússon, Albert Þorgeirsson og Sigurður Þórðarson. A myndina vantar Bernharð Pálsson, Kristján M. Beck og Guðmund Angantýsson
(Lása kokk). Þeir komust ekki vegna veikinda.
Es. Goðafoss á siglingu. Veður var þá allt annað og betra en frá segir í greininni.
Á jólum 1984 er mér undirrituð-
um hugsað til jóla um borð í es.
Goðafossi 1932 og 1934, en báðar
þessar ferðir eru mjög í minn-
ingarbanka mínum, bæði ferðirnar
sjálfar og svo skipshöfnin. Leitaði
ég til Eimskipafélagsins um stað-
festingu minninga minna með því
að fá staðfesta einstaka atburði úr
ferðunum með heimildum úr dag-
bókum skipsins, svo og skipshafn-
arskrá. En því miður hefir félagið
ekki hirt um að halda til haga
skipshafnarskrám og vísar til Þjóð-
skjalasafns, en dagbækur ekki vel
tiltækar, enda geymdar i aflóga
pakkhúsi óupphituðu. Verður það
að teljast vafasamur heiður við
sögu félagsins um siglingar í tveim-
ur heimsstyrjöldum, færandi þjóð-
inni matbjörg og bjargað henni að
nokkru frá hungurdauða.
Ég leitaði til Þjóðskjalasafnsins
og bað um lögskráningarskjöl lög-
reglustjóra sem vart er hægt að
kalla annað en sundurlaus blöð, og
sum illa meðfarin. Aðal ástæða
fyrir skoðun á þeim er að fá vottorð
og sanna tilvist sína á skipunum
vegna síðari réttinda um siglingar
eða lífeyrissjóða, og verður að telja
að lítill sómi sé sýndur sjómönnum
í störfum fyrir þjóðina á tuttugustu
öldinni.
Við skoðun þessara blaða komst
ég að því að eftirtaldir skipsmenn
af Goðafossi eru á lífi í dag:
Jólin 1932
Sigurður Þórðarson háseti
Gísli Jónsson háseti
Guðjón Vigfússon háseti
Elías Jónsson háseti
Vernharður Bjarnason háseti
Bernharð Pálsson háseti
Guðmundur J. Kristjánsson háseti
Albert Þorgeirsson yfirkyndari
Kristján N. Beck káetudrengur
Jólin 1934
Sigurður Þórðarson háseti
Gísli Jónsson háseti
Guðjón Vigfússon háseti
Elías Jónsson háseti
Vernharður Bjarnason háseti
Sæmundur Jónsson háseti
Kristján N. Beck háseti
Leifur Erlendsson þjónn
Guðmudnur Angantýsson messa-
drengur
Hin fyrri jólaferð hófst í Reykja-
vík 13. eða 14. desember 1932 og
samkv. áætlun átti hún að vera til
Hull og Hamborgar, en þar sem síld
hafði gengið á firði fyrir austan var
ákveðið að koma við á Seyðisfirði og
Norðfirði og lesta þar eins mikla
síld og mögulegt var að bæta á skip-
ið, sem þá þegar var mikið lestað af
síldarafurðum á höfnum Norðan-
lands. Siglt var fyrst til Vest-
mannaeyja og þaðan beint til Seyð-
isfjarðar, síðan á Norðfjörð.
Þar taldi umboðsmaður Eimskips
og síldarsaltandinn Sigfús Sveins-
son að honum hefði verið lofað
meiru lestarrými fyrir síld sína, og
eru mér minnisstæðar nokkrar
orðasennur milli hans og skipstjóra
okkar, Péturs Björnssonar.
Mun áfergja síldarsaltenda um
að lesta hafa valdið því að skip-
stjóri okkar lét eftir um að lesta
meiri síld á dekkið, en eðlilegt var
með hliðsjón af svartasta skamm-
degi, því lestað var bæði á aftur- og
framdekk og tvær raðir á fordekkið,
ein röð upp á endann, og önnur röð
með tunnur á hlið þar ofan á. Rekk-
verkalunningar voru á Goðafossi og
festingar því aðallega í dekkhringi
svo og milli lunninga.
Fárviöri skellur á
Lagt var af stað frá Norðfirði kl.
2—3 um nótt, og átti ég vakt til kl.
4, og er mér mjög minnisstætt að
það var blæjalogn og falskt veður
því mikið skýjafar var á tungli eða
rosabaugur. Þegar ég kom upp á
vakt kl. 8 um morguninn var komið
versta veður af suðaustri, og fór
vaxandi allan daginn og um kvöldið-
var fárviðri og mikill sjór. Ég fór að
stýrinu kl. 7 um kvöldið og var þar
til miðnættis, þar sem allir aðrir
hásetar voru við að bjarga því sem
bjargað yrði, enda eðlilegt þar sem
ég var yngstur háseta, 15 ára gam-
all. Alla kvöldvaktina lá skipið und-
ir þungum áföllum og þoldi illa
hina miklu dekklest, og var hún illa
farin að riðlast og komið los á allar
festingar. Lárus Þ. Blödal 1. stýri-
maður stjórnaði aðgerðum háseta
við að verja skip og lagfæra, svo
sem hurðir, sem gáfu sig undan
ofsa sjógangs, meðal annars hurð af
eldhúsgangi og gluggi á reyksal,
sem hafði brotnað. Skömmu fyrir
miðnætti var dekklestin orðin svo
laus að hætta var á að hún gæti
valdið miklum skaða á skipinu, og
lét þá Lárus Blöndal stýrimaður
háseta skera á bönd þau er enn
héldu og voru strengd milli lunn-
inga. Næst þegar skipið varð fyrir
brotsjó og seig niður reisti það sig
upp aftur að framan, og tæmdust
þá síldartunnurnar út af skipinu
um leið og lunningar lögðust útaf,
og mikil guðsmildi aö þið hásetar
sem flestir eru hér skylduð komast
lifandi frá þessu, en flestir munið
þið hafa leitað skjóls við mastrið,
nema ef ég man rétt mun Guð-
mundur Kristjánsson hafa komist
upp í mastursvantinn og haldið sér
þar.
Eftir að dekkfarmurinn fór í haf-
ið varði skipið sig betur, og er veðr-
inu siotaöi var allmikið verk að
hreinsa brotnar sildartunnur, sem
skorðast höfðu við spil og fyrirstöð-
ur, og henda í hafið svo og þrífa
grút. Kom þá á dekk farþegi af 1.
farrými, Sveinn Þórarinsson, list-
málari, og sagði við mig: „Skelfing
er að sjá hvemig þið farið með síld-
ina, ég vil bara kaupa þetta og fara
með heim aftur handa sveitakörl-
unum í fóðurbæti.“ Það kom síðar í
ljós að sú síld sem var í lestinni og á
afturdekkinu var ekki mikils virði,
því vegna heimskreppunnar reynd-
ist hún óseljanleg og varla hafa
greitt fragtina til Kaupmannahafn-
ar og Hamborgar en sú síld sem var
á dekkinu og sjótryggð sem slík var
sú eina sem gaf fullt verð, og má því
segja um þá síld að drottinn gaf og
drottinn tók.
Eftir að veðrinu slotaði og við
komumst niður í Norðursjó sóttist
okkur ferðin seint vegna mikillar
þoku og komum til Hull og höfðum
skamma viðdvöl, losuðum vörur
farþega, og tókum kol til skipsins.
Þoku fengum við áfram til Kaup-
mannahafnar og náðum þangað á
aðfangadag um kl. 4 til 5 í góðan
tíma til að þrífa okkur og fara í
jólamat en samkvæmt hefðbundn-
um venjum var ekki talið rétt að
skipshöfn blandaði saman geði,
jafnvel ekki á sjálfa jólanóttina, og
fengu hásetar og kyndarar náðar-
samlegast að matast í matsal 2. far-
rýmis, matreiðslumenn í borðstofu
yfirmanna, en yfirmenn í matsal 1.
farrýmis, en skipstjóri flýði í her-
bergi sitt og mataðist einn. Veislu-
matur með víni var alltaf á jólum
og nýári og gleðskapur nokkur, og
um þessi jól í Kaupmannahöfn voru
3 skip Eimskips auk Goðafoss, Brú-
arfoss og Lagarfoss. Þegar leið á
kvöldið blandaðist þessi hópur all-
mikið og réðst til landferðar enda
flestir leiðir á að hanga um borð.
Nokkrar knæpur voru á Kristjáns-
höfn og var fyrst fyrir Cafe Island í