Morgunblaðið - 17.02.1985, Blaðsíða 18

18 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1985
Umsjón: KRISTÍN GESTSDÓTTIR
Teikningar: SIGURÐUR ÞORKELSSON
15. öld sóttu bresk skip mikið til
Aíslands til að afla fanga fyrir föst-
una. Skipin lögðu úr heimahöfn frá
febrúar til apríl og komu til baka
frá júlí til september hlaðin þorski og síld.
Þorskurinn var saltaður um borð, en einn-
ig var hann þurrkaður í harðfisk. Sá sjó-
þurrkaði harðfiskur hefur sjálfsagt að
okkar mati verið gómsætur, en Bretar
kunnu ekki að meta hann. Líklegast er að
þeir hafi soðið hann. Síldin var söltuð og
reykt um borð. Saltsíldina kölluðu Bret-
arnir „White herring" (hvíta síld), en hina
söltuðu, reyktu síld „Red herring" (rauða
síld). Þegar heim var komið þurrkuðu
Bretarnir oft reyktu síldina. Þetta fiskmeti
var síðan geymt til föstunnar, en var ekki
vinsæll matur meðal neytenda. Hins vegar
glöddust bruggararnir yfir þessum salta
mat, jiar sem menn urðu þorstlátir af át-
inu. I kaþólskum löndum má ekki borða
kjöt og egg á föstunni. í sumum löndum,
einkum suður um álfu, var jafnvel bannað
að borða mjólkurmat svo sem osta. En
menn kýldu vömbina vel áður en fastan
gekk í garð og gera enn. Víða um heim eru
íburðarmiklar kjötkveðjuhátíðir haldnar.
Sprengidagur okkar er leifar frá þessum sið, en ekki
mun þó saltkjöts og bauna hafa verið neytt þennan
dag fyrr en kom fram á þessa öld. Bolludagur, mánu-
dagur í föstuinngangi. Sá siður að halda upp á hann
á þann hátt sem hérlendis er gert er kominn frá
Dönum, sem borða alls konar bollur og brauð þann
dag eða daginn áður, á Fastelavnssön-
Bollu-
dagur
dag. Eins og flestum mun
kunnugt tókum við íslend-
ingar marga siði upp eftir
þeim. Ég var eitt sinn stödd
í Danmörku þennan dag.
Þar gengur börn um götur
klædd margs konar búning-
um með bolluvendi, sem
búnir voru til úr trjágrein-
um, sem í voru hnýttir inn-
pakkaðir brjóstsykurmolar
og karamellur, slaufur og
pappírskettir. Þetta voru
skemmtilegir bolluvendir og
auðgerðir í landi þar sem
nóg er af trjám. Síðan gengu
börnin um bæinn og sungu
úti fyrir dyrum bæjarbúa og
fengu bollur og sælgæti að
launum. Danir slá einnig
köttinn úr tunnunni og
dansa á eftir. Akureyringar
hafa lengi haft þann sið að
slá köttinn úr tunnunni. Hin
síðari ár hefur sá siður flust
til Reykjavíkur og ef til vill
víðar.
Fyrsta uppskriftin í dag er af rómabollum. Er það hin
sama og birtist í þessum þætti fyrir ári. Hún er mjög
auðgerð. Hins vegar sagði ég ykkur í fyrra að láta deigið
lyfta sér á volgum stað, en betra er að sá staður sé
aðeins venjulegur eldhúshiti.
Rjómabollur
25 stk.
400 g hveiti
200 g mjúkt smjörlíki
2 egg
2 msk. sykur
100 g pressuger eða 2 pakkar þurrger
3 dl volgt vatn
1. Hitið vökvann í 35°C. Þið getið fundið hitastigið
með þí að stinga litlafingri ofan í vökvann. Ef hvorki
finnst hiti né kuldi er hann mátulega heitur.
2. Setjið vökvann í hrærivélarskál, myljið gerið út í ef
þið notið pressuger, en stráið því yfir, ef þið notið
þurrger. Látið bíða í 5 mínútur.
3. Skerið mjúkt smjörlíkið í bita og hrærið út í ásamt
eggjunum.
4. Blandið saman þurrefnunum og bætið út í. Hrærið
þar til deigið er samfellt, þykkt og glansandi. Það þarf
að vera það þykkt að það aflagist ekki, þegar það er sett
á bökunarplötuna. Bætið hveiti í ef með þarf.
5. Mótið bollur með tveimur skeiðum og setjið á
smurða bökunarplötu.
6. Leggið plastþynnu eða stykki yfir bollurnar og látið
lyfta sér á eldhúsborðinu í 15—20 mínútur. Þá ættu þær
að hafa stækkað um helming.
7. Hitið bakaraofninn í 225°C og bakið bollurnar í
miðjum ofninum í 10—15 mínútur.
Sem fylling í bollurnar er notuð sulta og þeyttur
rjómi. Ofan á bollurnar er sett brætt súkkulaði, sem
auðveldast er að bræða á eldföstum diski í volgum bak-
araofni. Einnig er hægt að hræra út flórsykur og kakó
með heitu vatni og smyrja á bollurnar.
Bollur med marsipan-
og eplafyllingu
14 stk.
300 g hveiti
1 msk. sykur
‘4 tsk salt
1 egg
2 msk. matarolía
1 dl mjólk
25 g pressuger eða ‘4 pk. þurrger
100 g marsipan
1 msk. sykur
1 súrt epli
súkkulaði eða kakó + flórsykur til að setja ofan á.
1. Hitið mjólkina í 35°C. Hrærið gerið út í hana ef þið
notið pressuger, en stráið því yfir hana, ef þið notið
þurrger. Mjólkin með þurrgerinu er látin standa í 5
mínútur, en þeirri með pressugerinu er hellt strax út í.
2. Setjið hveiti, sykur, salt, egg og matarolíu í hræri-
vélarskál, hellið vökvanum með gerinu saman við og
hrærið þar til þetta er orðið jafnt. Ef þið eigið ekki góða
hrærivél, er hægt að hræra þetta saman með sleif.
3. Leggið plastfilmu eða stykki ofan á skálina og látið
deigið lyfta sér í u.þ.b. 30 mínútur.
4. Hnoðið deigið með örlitlu hveiti og búið til tvær
þykkar lengjur. Fletjið þær örlítið út og skerið hvora í 7
aflanga bita.
5. Afhýðið eplið, rífið á rifjárni, myljið marsipanið
saman við, setjið sykur út í og hrærið saman.
6. Setjið epla/marsipanið jafnt á annan enda brauð-
bútanna, leggið hinn endann yfir. Þrýstið síðan saman á
samskeytum. Lokið vel og mótið bollu.
7. Setjið bollurnar á smurða bökunarplötu. Látið
samskeytin snúa niöur. Leggið plastfilmu eða hreint
stykki yfir bollurnar og látið lyfta sér í 20 mínútur eða
meðan bakaraofninn er að hitna.
8. Hitið bakaraofninn í 210°C og setjið bollurnar í
miðjan ofninn. Bakið í 10—15 mínútur.
9. Hrærið saman flórsykur og kakó, setjið örlítið heitt
vatn út í. Hrærið vel og smyrjið yfir heitar bollurnar.
Ef þið notið súkkulaði, er best að setja það á eldfastan
disk, setja síðan diskinn í volgan bakaraofninn, 50°C
heitan og bræða þannig. Smyrja þessu síðan á bollurn-
ar.
Ekki kæra allir sig um bollur með sætri fyllingu,
súkkulaðihúð og rjóma. Hér er uppskrift sem þeim ætti
að henta.
Bollur med
rjómaostkúlum
14 stk.
250 g hveiti
14 tsk. salt
‘4 tsk. sykur
1V4 dl mjólk
25 g pressuger eða hálfur pakki þurrger
1 egg
'4 eggjarauða + 2 tsk. volgt vatn til að pensla með
1 lítill pakki rjómaostur án bragðefna
örlítið seytt rúgbrauð
1 msk. sesamfræ
1. Hitið mjólkina í 35°C. Hrærið gerið út í hana ef þið
notið pressuger, en stráið því yfir hana, ef þið notið
þurrger. Mjólkin með þurrgerinu er látin standa í 5
mínútur, en þeirri með pressugerinu er hellt strax út í
mjölið.
2. Setjið hveiti, sykur, salt, egg og matarolíu í hræri-
vélarskál, hellið vökvanum með gerinu saman við og
hrærið þar til þetta er orðið jafnt. Ef þið eigið ekki góða
hrærivél, er hægt að hræra þetta saman með sleif.
3. Leggið plastfilmu eða stykki ofan á skálina og látið
deigið lyfta sér í u.þ.b. 30 mínútur.
4. Hnoðið deigið með örlitlu hveiti, búið til tvær þykk-
ar lengjur. Skerið hvora lengju í 7 jafna bita. Hnoðið
bitana í bollur. Setjið bollurnar á smurða bökunarplötu.
5. Leggið plastfilmu eða stykki yfir bollurnar og látið
lyfta sér í 20 mínútur eða meðan bakaraofninn er að
hitna.
6. Hitið bakaraofninn í 210°C.
7. Takið stykki eða plastfilmuna af brauðunum. Sker-
ið síðan með mjög beittum hnífi eða rakbiaði skurði í
kross á brauðin. Gerið þetta með snöggu handbragði.
8. Hrærið eggjarauðuna með vatninu, penslið síðan
brauðin með því og setjið í miðjuna á heitum bakara-
ofninum og bakið í 10—15 mínútur.
9. Rífið rúgbrauðið. Blandið því saman við sesamfræ-
ið og hitið á þurri pönnu. Kælið.
10. Búið til 14 kúlur úr rjómaostinum. Varla er hægt
að gera það öðruvísi en með höndunum. Veltið síðan
kúlunum upp úr rúgbrauðs/sesamfræinu.
11. Togið flipana á bollunum örlítið í sundur og
stingið ostkúlu í hverja holu.