Morgunblaðið - 25.05.1985, Blaðsíða 29

Morgunblaðið - 25.05.1985, Blaðsíða 29
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. MAÍ 1985 29 HOLLUSTUBYLTINGIN/ Jón Óttar Ragnarsson Og nú, góðir íslend- ingar, er það fitan! Rannsóknir hvaðanæva úr heim- inum eru óðum að staðfesta svo- nefnda fitukenningu sem ofan- ritaður og fleiri hafa haldið fram í áratug gegn hatrammri andstöðu kerfiskarla. I'egar við Bjarni Þjóðleifsson og Ársæll Jónsson stóðum fyrir ráð- stefnu um Neysluvenjur og heilsu- far í aprfl 1977 varð uppi fótur og fit í landbúnaðinum. Helsti andstæðingur fitukenn- ingarinnar reyndist vera Agnar Guðnason, blaðafulltrúi Stéttar- sambands bænda. Hélt hann uppi andófi um margra ára skeið. Þessi andstaða fólst m.a. í þvi að bjóða hingað til landsins Astrúp nokkrum og halda fund á Hótel Sögu til þess að berja kenninguna niður fyrir fullt og fast. Þessi tilraun — eins og svo margar frá Agnars hendi — fór út um þúfur. Sem betur fer liðu ekki nema nokkur ár þar til skynsamir menn tóku af honum ráðin og sneru við blaðinu. í dag eru aðrir tímar. í íslensk- um landbúnaði nú úir og grúir af fólki sem í einlægni vill setja holl- ustuna ofar flestu öðru í þessum mikilvæga atvinnuvegi. Þessi dýrmæta stefnubreyting veldur því að nú er í fyrsta skipti hægt að móta manneldisstefnu sem byggir á alhliða heilsuvernd íslensku þjóðarinnar. Hjartað Akkilesarhæll líkama okkar er hjartað. Eru hjarta- og æðasjúk- dómar (einkum kransæðasjúk- dómar) okkar algengasta dánar- orsök þótt faraldurinn sé lítil- lega í rénum (fyrst og fremst vegna áróðurs fyrir bættu mat- aræði). Því miður hafa þeir sem sífellt eru að tönnlast á því að íslend- ingar hafi náð hæsta meðalaldri í heimi ekki ýtt undir róttækar breytingar gegn þessum vágesti. Reyndin er sú að alltof margir íslendingar á besta aldri hrynja niður úr þessum sjúkdómum. An þessara dauðsfalla mundi meðal- aldurinn hækka talsvert enn. Bendir nú flest til þess að beint orsakasamhengi sé á milli tíðni kransæðasjúkdóma og mettaðrar fitu sem íslendingar úða í sig 1 meira mæli en nær allar þjóðir heims. Magnið fslendingar borða alltof mikla fitu. Fá þeir nú hvorki meira né minna en 42% orkunnar úr fitu. Þyrfti neyslan í heild að minnka um a.m.k. þriðjung. Þetta gildir — eins og annað í þessum pistli — um alla full- orðna karlmenn 20 ára og eldri og allar fullorðnar konur 40 ára eða eldri fyrst og fremst. Til þess að minnka fituna um 'A þarf að minnka viðbit og fitu í matseld (burt með djúpsteiktan mat), skera fituna burt af kjöti og minnka neyslu á öðrum feit- um mat. Tegund fitunnar En þetta dugir ekki til. Það þarf líka að breyta samsetningu fitunnar með því að draga svo um munar úr neyslu á allri fitu sem kemur hörð úr ísskáp (harð- feiti). í þessum flokki er allt súkku- laði og konfekt, allar feitar kjöt- vörur og mjólkurvörur, gervi- rjómi hvers konar svo nefndir séu helstu afurðir sem innihalda slíka fitu. Af kjötvörum ber þessum þjóðfélagshópum fyrst og fremst að forðast spægipylsu, rúllu- pylsu, kindakæfu, beikon og bjúgu svo nefnt sé það feitasta. Af mjólkurmat ættu þessir hópar að halda sig fyrst og fremst við léttmjólk og undan- rennu, kotasælu og skyr, léttjóg- úrt og aðrar fituskertar vörur. Um fiskinn gildir hið gagn- stæða. Fitan í honum er mjúk og hefur því jákvæð áhrif hvort sem hún kemur úr feitum fiski eða mögrum. Fiskneysla þyrfti því að aukast! Lokaorð Hjarta- og æðasjúkdómar eru enn algengasta dánarorsök íslend- inga. til þess að draga úr þessum skelfilegu sjúkdómum þurfa Is- lendingar að breyta mataræði sínu. Því miður vita íslenskir karl- menn oftast Iftið um mataræði, Ld. hvaða fita er hörð og hvaða fita ekki. Það eru engu að síður þeir sem eru í mestri hættu. Heilbrigðisráðuneytið og land- læknir þurfa að berjast fyrir því að tekinn verði upp skipulagður áróð- ur gegn þessum ógnvaldi íslensku þjóðarinnar ... nú og þegar. Kynhvarfi kveðinn niður Málrósir vinsamlega afþakkaðar — eftir Böðvar Björnsson Helga Hálfdanarsyni er mjög í mun að samkynhneigð sé nefnd kynhvörf og hommar og lesbíur kynhvarfar. Ef þetta hefur ein- hverntíma verið baráttumál hans eða hugsjón, þá er það nú orðið trúarbrögð hans, því baráttumál og hugsjónir snúast upp í trúar- brögð þegar menn kjósa að loka augunum fyrir staðreyndum, og það gerir Helgi svo sannarlega í þessu máli. Helgi kýs að byrja grein sína í Mbl. 9. mai á ósannindum og olli það mér nokkurri undrun hversu felulaus þau voru. Þegar ég nefni ósannindi á ég við það, þegar Helgi segir í upphafi greinar sinn- ar, að orðanefnd Kennarahá- skólans mæli með áðurnefndum orðum í stað erlenda orðsins homo- sexual og skyldra orða. Hér er ekki rétt með farið. Orðanefndin var að setja saman ný orð í stað íslensku orðanna hommi, lesbía, samkyn- hneigð, kynvilla, hýr. Það sér hver heilvita maður að engin merk- ingartengsl eru milli orðanna homosexual og kynhvarfur. Ég verð að játa að ég hélt hér áður að Helgi og orðanefnd Kenn- araháskólans hefðu til að bera einhverja lágmarksþekkingu á því máli, sem hér er til umræðu, en sé nú að þar hefur mér skjátlast hrapallega, og skrifast það á mig, að ég hef hingað til hagað orðum mínum á þann veg að móttakend- urnir væru vitiborið fólk, en ekki ómálga börn sem eru að rifna úr frekju. En nú skal ég tyggja sjón- armið okkar homma og lesbía oní Helga og orðanefndina, lið fyrir lið, í þeirri von að þeir skilji í það minnsta um hvað þessi slagur snýst. l(a) Helgi ímyndar sér að kjarn- inn í þessu máli sé að okkur hommum og lesbíum finnist kynhvörfin niðrandi. Punktur og basta. Lengra nær þekking hans ekki. Þessi einfeldningshugsun er bara ekki kjarni málsins. Kjarni málsins er sá að við viðurkennum ekki forsendurnar sem orðið er byggt á. Að gefa heilum þjóðfé- lagshóp heiti og skilgreiningu út- frá því hvað annar hópur (sá rétti?) er eða aðhefst er auðvitað ótækt, og því munum við ekki una. l(b) Á þeim forsendum sem orð- ið er grundvallað merkir það auð- vitað öfugur, og getur aldrei merkt neitt annað. l(c) Til glöggvunar má benda á stríð svertingja í Bandaríkjunum á síðustu áratugum vegna orðanna negro, nigger, og colored, og bar- áttu þeirra fyrir að vera nefndir black (algengast) og Afro Ameri- cans og American Negro. Orðin colored (litaður) og kynhvarfur eru hliðstæður, grundvölluð á sömu hugsun — eða hugsunarleysi — því að orðin eru mynduð útfrá því sem gefið er að sé rétt eða algengast, og því una hommar og lesbíur á íslandi auð- vitað ekki frekar en bandariskir svertingjar undu því að hvítt væri grunnlitur og allir þeir sem ekki væru hvítir stimplaðir litaðir. l(d) Helgi segir engan þurfa að móðgast yfir því að vera sagður kynhvarfur fremur en t.d. að vera réttilega sagður örvhentur. Hér fetar hugsun Helga miklu fremur stíg heimskunnar en þekkingar- leysisins. Eða veit Helgi ekki að andhverfan við örvhentur er rétt- hentur? Núorðið má það heita veigalítið frávik að vera örvhentur, en margir eru þeir, jafnvel á miðjum aldri, sem hafa ekki gleymt því þegar vinstri höndin var bundin við bakið svo að þeir neyddust til að nota þá réttu. Því væri ástæða til þess að leggja af orðið örvhent- ur, sé einhver málskilningur enn lifandi með þjóðinni. Menningar- leg og félagsleg þýðing þess arna eru þó algerir smámunir á við orðafar þjóðarinnar um lesbíur og homma og það hugarfar sem í því birtist. l(e) Nú þegar Helgi og orða- nefndin hafa lokið við að klæða orðið kynvilltur í sunnudagsfötin, vilja þeir þá ekki halda áfram og klæða fleiri orð upp þannig að þau geti látið sjá sig í okkar „upp- lýsta“ samfélagi án þess þó að glata frummerkingu sinni, og bendi ég á orðið trúvillingur, sem í skikkanlegum klæðum myndi út- leggjast trúhvarfi. Svo má auðvit- að halda áfram útí það óendan- lega, t.d. lithvárfur yfir mann sem ekki er hvítur. Og myndi orðið lífhvarfur ekki hjálpa okkur að komast hjá því að horfast í augu við dauðann? 2 Skoðum nú orðið kynhvarfi nánar. Helgi segir í upphafi grein- ar sinnar að þetta sé þýðing á er- lenda orðinu homosexual. Það er eins fjarri sannleikanum og hugs- ast getur. Homosexual þýðir orð- rétt samkynhneigður. Hvernig fær orðanefndin kynhvarfi útúr homosexual þegar merkingar þessara orða eiga ekkert skylt? Sannleikurinn er sá að kyn- hvarfi er snyrtileg þýðing á sexual invert, sem alveg eins mætti þýða sem öfugur, kynsnúinn eða kyn- hvolfur. Sexual invert er til sem hugtak í sálarfræðinni frá því fyrir aldamót, því að einn frum- kvöðla kynlífsrannsókna, Eng- lendingurinn Havelock Ellis, gaf út bók sem hann nefndi Sexual Inv- ersion, Kynhvörf, árið 1898! En þetta hugtak og þessi skilgreining á hommum og lesbíum hefur mér vitanlega ekki viðgengist í skyn- samlegri umræðu á 20. öldinni. Að hugtakið sé samt notað í uppeldis- og sálarfræði við Kennaraháskóla íslands, eins og Helgi bendir á, kemur okkur homraum og lesbíum hinsvegar ekkert á óvart: Dr. Bragi Jósepsson lektor í uppeldis- fræði leiddi okkur hommum og lesbíum fyrir sjónir fyrir mörgum árum (í grein um leikritið Pæld’íðí . í Vísi árið 1980) að kennsla í upp- eldis- og sálarfræði við Kennara- háskóla íslands, er varðaði sam- kynhneigð, væri byggð á 19. aldar hugsunarhætti og ranghugmynd- um. Sjá Helgi og orðanefndin ein- hverjum markmiðum þjónað með því að færa þau viðhorf gagnvart hommum og lesbíum, sem bundin eru í málnotkun íslendinga, öld aftur í tímann? 3 Helgi segir að orðið hommi sé niðrandi vegna langærrar niðr- andi notkunar. Ekki er það niðr- andi í huga mínum eða okkar homraa. Satt að segja finnst mér þetta orð fallegt og vekur það hjá mér mjög ljúf hugrenningatengsl. Orðið sjálft hefur auðvitað ekkert skaðast af þeirri niðrandi notkun Böðvar Björnsson „Kjarni málsins er sá að við viðurkennum ekki forsendurnar sem orðið er byggt á.“ sem Helgi talar um, það þarf ein- ungis að fá að sjást í heilbrigðara samhengi en liðist hefur hingað til, og þá mun það fljótlega hreinsa sig af “öllum óhreinum grunsemdum" Helga og félaga. 4 Helgi segir í grein sinni að sér virðist orðin samkynhneigð og samkynhneigður ekki nógu vel gerð og of óþjál til þess að komast í almenna notkun. Nú langar mig til þess að benda Helga á eftirfar- andi: Hingað til hefur enginn farið vitlaust með eða átt í erfiðleikum með orðið samkynhneigð, en nær allir farið vitlaust með og átt i erf- iðleikum með orðið kynhvörf. Seg- ir þetta ekki allt um það hvort orðið er þjálla og betur gert? 5 Þá eru það orðin hómi og lespa, sem Helgi og orðanefndin mæla með í stað hommi og lesbía. Á að taka svona tepruskap alvar- lega? Ef Helgi eða þeir í orða- nefndinni eru ekki menn til að horfast í augu við staðreyndir, þá er þeim auðvitað frjálst að nota rósamál sín á milli, og jafnvel dulmál, en við hommar og lesbíur þurfum ekki á rósamáli að halda. (Og ég veit að ef heitin yfir okkur hefðu upphaflega verið hómi og lespa, þá hefði orðanefndin stung- ið uppá orðunum hommi og lesbía — og getað stutt það mjög góðum rökum, bæði merkihgarlegum og menningarlegum.) Lokaorð Helgi Hálfdanarson endar grein sína með því að hvetja okkur homma og lesbíur að taka þakk- andi huga því forræði sem orða- nefndin hefur tekið sér í málum okkar, að því sé staðið af góðum huga. Um þann góða vilja er það eitt að segja að við getum ekki tekið viljann fyrir verkið. En héð- anífrá er þetta spurning um slæm- an vilja og slæman vilja eingöngu. Orðamall nefndarinnar er nú þeg- ar búið að kosta okkur homma og lesbíur of mikið. Langlundargeð okkar í þessu máli er þrotið, við getum ekki lengur boðið sjálfum okkur uppá c að reyna að ræða skynsamlega og af fullri kurteisi við fólk sem kýs að halda sér við blekkinguna, og þegar málið er farið að snúast um þrjósku einhverra hrokafullra þjösna og rugludalla úti í bæ, þá er ekkert til að ræða um lengur. Við munum ekki líða að vera beitt upplýsingabanni af hálfu ríkis- fjölmiðils né að ríkisfjölmiðill heimili aðeins að um okkur verði notaður fjandsamlegur orðaforði. Hér er á ferðinni stórmál, þó að mjög margir geri sér ekki fulla grein fyrir því hvað það er ein- staklingnum dýrkeypt að þurfa að alast upp við fjandsamlegan orða- forða varðandi sjálfan sig og búa.__ við síðan. Orðanefnd Kennaraháskólans setti saman ný orð án þess einu sinni að kynna sér viðhorf okkar sem nota á orðin um. Síðan var þessum vanskapningum kastað í okkur af Helga Hálfdanarsyni með þeim orðum að þetta nefnd- umst við héðanífrá og að okkur væri best að þegja, þetta væri gert af svo góðum huga og væri okkur fyrir bestu. Það þarf sterk bein til að stand- ast ofbeldissinnaða umhyggju, mörgum hættir til þess að fallast á ósanngjarna málamiðlun til að halda friðinn á heimilinu, en það látum við hommar og lesbíur ekki henda okkur. Og nú hlýt ég að krefjast þess, fyrir hönd homma og lesbía, og tel raunar einboðið, að orðanefnd Kennaraháskólans komi úr felum og biðji okkur afsökunar og dragi orð sín til baka.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.