Morgunblaðið - 02.06.1985, Blaðsíða 62

^600
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. jfCNl 1985

I
Gífurleg samkeppni
ríkir milli
kvikmyndahúsanna
Á ReykjavíkursvæÖinu eru rekin hvorki fleiri né
færri en átta kvikmyndahús, sem flytja inn myndir.
Þessi kvikmyndahús eru misstór, það stærsta er með
1.040 sæti, það minnsta með á fimmta hundrað sæti, en
þegar það fer saman að færri kvikmyndir eru gerðar og
aðsókn minnkar, vaknar óhjákvæmilega sú spurning
hvort kvikmyndahúsin geti haldið starfsemi sinni
áfram. Samkeppni milli húsanna hefur aukist gífurlega
á síðustu þremur árunum, og útlit fyrir að einhver
þeirra verði undir. Árið 1984 seldust 1.200.000 miðar og
fækkaði þeim um 100.000 frá árinu áður. En á sama
tíma stækka húsin við sig. (Það skal tekið fram, til að
valda engum misskilningi, að ekki náðist samband við
skrifstofu Tónabíós, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir.)
Eigendur og stjórnendur kvik-
myndahúsanna eru almennt sam-
mála um að geysimikil samkeppni
ríki þeirra á milli. Samkeppnin
hefur haft miklar breytingar í för
með sér. Á árum áður ríkti friður
á markaðnum, menn voru nokk-
urn veginn öruggir með myndir
frá ákveðnum dreifingaraðilum
(þótt ekki sé rétt að tala um bein
umboð); svo öruggir að sumar
kvikmyndir komu hingað til lands
nokkurra ára gamlar. En nú er
enginn öruggur með það sem hann
telur sitt. Spjótin virðast beinast
* að einum ákveðnum aðila, meiri-
hluti kvikmyndahússeigenda taiar
um yfirboð, en niðurstaðan virðist
vera súa að allir séu undir sömu
„sökina" seldir.
Talsvert hefur heyrst um yfir-
boð, það er að menn stelist í garð
nágrannans; menn segja að þessi
yfirboð hafi leitt til þess að inn-
kaupsverð stórnúmera hafi rokið
upp úr öllu valdi. Ghostbusters,
sem er ein dýrasta myndin, kost-
aði 30.000 dali í tryggingu. Nú er
svo komið að margar þeirra
mynda sem hljóta mestu aðsókn-
ina koma síst betur út fyrir
kvikmyndahúsið heldur en litlar
og ódýrar myndir, þar sem stór-
númerin eru orðin svo dýr. Kvik-
myndahússeigendur borga frá
12.000 til 30.000 dölum í tryggingu,
og allar svo dýrar myndir eru
keyptar á prósentusamningum,
sem þýðir að erlendi dreifingar-
aðilinn fær allt að 50% innkom-
unnar fyrstu tvær vikurnar, en
síðan stiglækkandi. Hið opinbera
hirðir 36,8% af andvirði hvers að-
göngumiða.
En hvað hafa forráðamenn
kvikmyndahúsanna um þetta að
segja? Er samkeppnin eðlileg eða
er hún að leiða húsin út í ógöngur?
Nýr aðili sprengir
upp markaðinn
Friðbert Pálsson, framkvæmda-
stjóri Háskólabíós, segir að nýtt
bíó hafi potað sér inn á markaðinn
fyrir þremur árum og við það hafi
samkeppnin aukist, sérstaklega
um myndirnar á frjálsa (inde-
pendent) markaðnum. Háskólabíó
hefur verslað við Paramount til
margra ára, en það fyrirtæki hef-
ur átt margar stærstu myndir síð-
ustu ára. Friðbert telur að sitt bíó
hafi ekki misst stórnúmr til ann-
arra þrátt fyrir harðnandi sam-
keppni og yfirboð, sem hann telur
að sumu leyti óþörf. Friðbert segir
að innkaupsverð mynda og þar
með miðaverðið hafi tvöfaldast á
síðustu 2—4 árum vegna yfirboða
nýrra aðila i bransanum.
„Þessi nýi aðili er að sprengja
upp markaðinn. Það er í sjálfu sér
mjög eðlilegt þar sem hann vill ná
í myndir eins og aðrir. Slíkt hið
sama myndu aðrir gera ef þeir
byrjuðu að reka kvikmyndahús í
dag. En ég legg áherslu á að það er
vel hægt að halda miðaverði niðri
með meiri samvinnu kvikmynda-
húsanna, eins og tíðkaðist hér áð-
ur fyrr.“
Friðbert sagði að þessi aukna
samkeppni gerði það að verkum að
meiri óvissa væri um ákveðnar
kvikmyndir. En föst viðskipta-
sambönd Háskólabiós við Para-
mount tryggja þó bíóinu meiri-
hluta þeirra mynda sem bíóið
þarf.
Árni Kristjánsson í Austurbæj-
arbíói telur að samkeppnin sé of
mikil vegna yfirboða vissra aðila.
En hann vill engin nöfn nefna,
tekur fram að allir séu sekir, en
misjafnlega mikið. Hann telur að
æskilegast væri að allir kvik-
myndahússeigendur væru saman í
félaginu, en af átta kvikmynda-
hússeigendum eru sjö í félaginu.
Árni segir að yfirboðin hafi ekki
snert Austurbæjarbíó beint, sitt
bíó hafi komist hjá þessari harðn-
andi samkeppni, a.m.k. enn sem
komið er. „Við höfum siglt lygnan
sjó, við höfum ekki boðið í myndir
hjá öðrum, en heldur ekki orðið
fyrir barðinu á yfirboðum ann-
arra.“
Öll lögmál
úr sambandi
Karl Schiöth, framkvæmda-
SÖGUÞRÁÐURINN SKIPTIR MESTU
Einhvern tíma á síðasta ári var gerð könnun í Bandaríkjunum,
sem er mesta bíóland heimskringlunnar, hvað það væri sem fengi
fólk til að borga ákveðna upphæð til að sjá ákveðna kvikmynd; hvað
sé mesta aðdráttaraflið.
1 fremri prósentudálknum er fólk sem fer í bíó annað slagið, en í
hinum aftari fólk sem fer oft í bíó:
% %
Söguþráður 42,7 35,5
Orðið sem fer af myndinni 20,2 22,6
Leikararnir 14,6 19,4
Ýmislegt 10,1 12,9
Sjónvarpsauglýsingar 6,7 6,5
Forsýningar 2,2 0,0
Gagnrýni 1,1 3,2
Auglýsingar í dagblöðum 2,2 0,0
stjóri Stjörnubíós, segir að það sé
ekki óeðlilegt að innkaupsverð
kvikmynda hækki þegar einn aðili
standi fyrir utan félag kvik-
myndahússeigenda og hafi alger-
lega frjálsar hendur um það hvert
hann snýr sér í myndakaupum.
„En þeir úti í Bandaríkjunum sjá
auðvitað í gegnum þetta. Ef við,
sem erum föst í viðskiptum við
stóru dreifingarfyrirtækin, fengj-
um ekki góðu bitana, væri enginn
grundvöllur fyrir þessum viðskipt-
um.“
Stjörnubíó hefur keypt myndir
frá Columbia frá upphafi, en hef-
ur einnig keypt myndir frá Evr-
ópu. En nú virðast vera blikur á
lofti í þeim efnum. Karl segist
hafa gefist algerfega upp á
evrópskum myndum, þær hafi all-
ar kostað mikið en fengið litla að-
sókn og bíóið stórtapað á þeim.
„Það er eins og fólk sé ekki hrifið
af þeim myndum," segir Karl.
„Það ríkir gífurleg samkeppni í
kvikmyndabransanum, eiginlega
svo mikil að öll lögmál eru farin
úr sambandi,“ segir Jón Ragnars-
son, forstjóri Regnbogans. „Mark-
aðurinn er uppsprengdur, engir í
heiminum borga eins mikið fyrir
myndir og við Islendingar. Ástæð-
an er samstöðuleysi kvikmynda-
hússeigenda. Menn leita eftir
meira fæði í gráðuga kjafta, föstu
umboðin eru ekki lengur örugg,
því nú er farið yfir í garð ná-
grannans.
Jón segir samkeppnina hafa
aukist vegna þess að nú séu gerðar
færri stórmyndir, og því séu meiri
læti í kringum toppmyndirnar en
áður. Samkeppni og yfirboð sé af-
leiðing þessarar kreppu. „Allir
taka þátt í þessum darraðardansi,
enda verðum við íslendingar að
athlægi þegar við hópumst til út-
landa og bítumst um bestu bitana
af kökunni. Nýlega fóru átta kvik-
myndahússeigendur og nokkrir í
myndabransanum til Kaliforníu.
Það gefur því augaleið að seljand-
inn á auðvelt með að hækka verðið
til litla íslands. Á þessa sömu
kaupstefnu komu aðeins fjórir frá
Danmörku, sem er margfalt
stærri markaður. Við töpum allir
meðan þetta viðgengst, en blóðug-
ast er að gyðingarnir í Ameríku
græða mest.“
Af íslenskum kvikmyndahúss-
eigendum hefur Jón Ragnarsson
sýnt evrópskum myndum mestan
áhuga. Jón segir það koma til af
því að kollegar sinir hafi ekki
áhuga á myndum í þeim stíl, enda
lái hann þeim það ekki, en hann
hafi hingað til fengið þessar
myndir á lágmarksverði, hann
hafi raunar haldið verðinu niðri
þar sem hann hafi verið einn um
hituna. „Ég hef hagnast talsvert á
þessum viðskiptum, en þau eru svo
tímafrek, að það er álitamál hvort
maður getur haldið þeim áfram.“
Brestur í
félagsskapnum
Grétar Hjartarson, fram-
kvæmdastjóri Laugarásbíós og
formaður Félags kvikmyndahúss-
eigenda, segir að viðskipti Laugar-
ásbíós við Universal, sem bíóið
hefur verslað við frá upphafi,
dygðu bíóinu hér um bil. Laugar-
ásbíó, sem hafði aðeins einn sal
þar til fyrir mánuði, þarf um 20
myndir árlega, en þar sem sam-
keppnin hefur farið harðnandi er
það lífsnauðsyn að leita annað og
að hafa fleiri sali. Laugarásbíó
byggði nýja sali vegna þrýstings
frá Universal, en seljendur íuðu að
því við Grétar að ónefndir aðilar á
Islandi, þ.e.a.s. fjölsalabió, myndu
fá stærstu myndirnar ef hann byði
ekki betur.
„Við höfum mörg dæmi um
hrein yfirboð," segir Grétar. „Það
er kominn brestur í félagsskapinn,
en hefur þó ekki soðið upp úr. Bíó-
stjórár verða sífellt að vera á hött-
unum eftir nýju efni, og við verð-
um að fá myndir nýrri, ekki aðeins
til að bæta þjónustuna við kúnn-
ana, heldur einnig til að verjast
samkeppninni frá myndbanda-
markaðnum. Sá bíóstjóri, sem
ekki tekur myndir nýjar og fersk-
ar, fylgist ekki með. Það á að setja
hann á safn.“ Grétar segist reyna
að kaupa þær myndir sem hann
telur að fólkið vilji. „Ég er ekki í
þessu starfi til að breyta smekk
manna, heldur til að fylgjast með
smekk þeirra og reyni að gefa
fólki þær myndir sem það vill.“
Nýja bíó selt?
Sigurður E. Sigurðsson í Nýja
bíói segir að þessi harða sam-
keppni hafi komið illa niður á sínu
bíói, þvi það hafi einfaldlega ekki
verið í stakk búið til að keppa við
fjölsalabíóin. „Það er ekki lengur
hægt að reka bíó með einum sal.
Við verðum að fá myndirnar sem
nýjastar, og helst leigja lítinn
sal.“ Sigurður segir að á Reykja-
víkursvæðinu sé vargur í véum,
sem hafi ruslað til á markaðnum.