Morgunblaðið - 17.07.1985, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 1985
Heimavinnandi fólk býr
við hróplegt ranglæti
— eftir Ragnheiði
Ólafsdóttur
Hér fer á eftir ræða, sem Ragn-
heiður Ólafsdóttir, einn af bæjar-
fulltrúum Sjálfstæðisflokksins á
Akranesi, flutti á þingi Landssam-
bands sjálfstæðiskvenna á ísafirði
fyrir skömmu.
Formaður, ágætu gestgjafar og
aðrir landsþingsfulltrúar.
Það kom í minn hlut á þessu
landsþingi Landssambands
sjálfstæðiskvenna að fjalla um
réttindi heimavinnandi fólks. Ég
vil heldur kalla það réttleysi.
Áður en ég fjalla um réttleysi
þessa hóps þjóðfélagsins, þá lang-
ar mig að nefna nokkra þætti sem
hafa á sinn hátt aukið á það seinni
árin.
í bændasamfélaginu voru heim-
ilisstörf metin jafnt á við önnur
störf, en í því þjóðfélagi, sem við
búum við í dag, má segja að heim-
ilisstörf séu lítilsvirt. Allur sá
pólitíski og öfgakenndi jafnréttis-
hópa áróður um heimilis- og upp-
eldisstörf, vanmat á gildi þeirra,
heldur að mínu mati uppi þeirri
lítilsvirðingu og láglaunastefnu,
sem nú ríkir í þjóðfélaginu gagn-
vart þessum störfum. Ég vil nefna
nokkra hópa, sem teljast lág-
launahópar og tengjast uppeld-
ismálum. Það er fólk sem starfar
við kennslu, dagheimili, leikskóla
og svo dagmæður, svo nokkuð sé
nefnt. Allir vita í dag hve kennar-
ar eru illa launaðir, en ég vil
kynna ykkur kjör dagmæðra. Þær
taka á sig mikla ábyrgð við að
gæta hluta þeirra barnafólks sem
annaðhvort vill eða verður að vera
útivinnandi. Vitna ég hér í gjald-
skrá nr. 26, sem gildir frá 1. júní
1985.
Kjör dagmæöra
Þær konur sem sótt hafa nám-
skeið á vegum Félagsmálastofn-
unar og þær sem hafa menntun á
uppeldissviði, sem viðurkennd eru
af umsjónarfóstrum hafa rétt til
að nota 7% hærri launaliði.
Launin miðast við 1 barn í 8
tima á dag fyrir hvern mánuð og
eru kr. 3.842.- og með 7% ofan á,
þá eru þetta kr. 4.055.-.
Síðan er fæði 1 máltíð í mánuð
kr. 2.712.- eða kr. 123,- á dag.
8 tíma dagur með fullu fæði með
umsömdum tíma í gæslu gerir
298.- og með 7% álagi kr. 308.-.
Athugið hver er meðalbónus
unglings í fiskvinnslu á dag ofan á
dagvinnulaun. Mér er sagt að með-
albónus sé um 300 — á dag.
I skýrslu Reykjavíkurborgar
1983 um dagvistun barna, segir
um daggæslu á einkaheimilum.
„Athygli vekur að 43,1% barna
hjá dagmæðrum eru yngri en
tveggja ára og einnig hve stutt
börn hafa dvalið hjá viðkomandi
dagmóður, en 6,5% barnanna hafa
verið skemur en 6 mánuði, en
20,3% eitt ár og lengur. Greidd
eru niður dvalargjöld 191 barns
einstæðra foreldra hjá dagmæðr-
um í desember. Samtals námu
þessar niðurgreiðslur Reykjavík-
urborgar kr. 3.770.538.- árið 1983
og nemur hækkun milli ára 42,7%
(bls. 4 í skýrslunni).
Hvaða upphæð er þetta í dag?
Um það hef ég ekki handbærar
tölur, en aukningin hlýtur að vera
gífurleg miðað við fólksaukningu
Reykjavíkur og kröfu kapphlaups-
ins til Mammons og einnig skapar
dýrtíðin á brýnustu nauðsynjum
það að konur vilja eða neyðast til
að fara frá heimilum sínum út á
vinnumarkaðinn.
Tökum því næst hvað það kostar
að byggja dagheimili og leikskóla
til þess að koma til móts við kröfu
þjóðfélagsins að ná konum út af
heimilunum.
Á Akranesi kostar nýjasta
dagheimilið v/Skarðsbraut full-
byggt 6.185.000.- 309.250.- kr. á
barn. Þar eru 20 börn. Leikskólinn
v/Skarðsbraut kostar 7.176.660.-
eða kr. 89.708.- á barn, en þar eru
80 börn. Síðan kostar að reka
þessar stofnanir. Kostnaður
greiddur úr bæjarsjóði án fram-
lags foreldra er á dagheimilinu
62.612.- á ári á barn en á leikskól-
anum 14.709.- á barn á ári. Þá
skulum við taka á vandamálum
þessara barna sem eru í miklum
fjarvistum frá foreldrum sem eru
einstæðir og þeirra sem eru báðir
útivinnandi.
Mikil þörf á að
foreldrar séu heima
Mér skilst eftir viðræður mínar
við skólastjóra grunnskólanna á
Akranesi, félagsmálastjóra og yf-
irlögreglustjóra, að félagslegt at-
ferli þeirra sé mun erfiðara viður-
eignar en þar sem börn eru sam-
vistum við annaðhvort foreldri
eða bæði inni á heimilum. Ég hef
nefnt nokkrar tölur um kostnað
við uppbyggingu eins dagheimilis
og eins leikskóla og einnig kostnað
við dvöl barna á þeim stofnunum.
Hve miklar upphæðir eru þetta þá
yfir landið í heild? Því get ég ekki
svarað en ég veit að þær eru gíf-
urlegar.
Einnig hef ég vitnað í orð
manna sem gjörþekkja börn og at-
ferli þeirra. Með þetta í huga
finnst mér mikil þörf á að foreldr-
ar geti verið heima með börnum
sínum og sparað þjóðfélaginu mikl-
ar upphæðir í veraldlegum verðmst-
um en fengið í staðinn ómslda
ánsgju af samvistum við börn sín.
Einnig má nefna að börn fólks í
vígðri sambúð fá oftast ekki inni á
dagvistunarstofnunum. Þar eru
yfirleitt börn forgangshópa,
námsfólks og einstæðra foreldra
og því miður fá þessi börn oft
rangar hugmyndir um venjulegt
heimilislíf sökum þess að heimili
þeirra er svo til eingöngu nátt-
staður.
Allir vita hvers vegna. Mikið
vinnuálag foreldra. Engin orka eftir
handa barninu. Þá er komið að því
að beita pólitískum þrýstingi og
þjóðfélagslegum áróðri í þá átt að
gefa fólki tækifæri til að lifa
mannsæmandi lífi inni á heimil-
um. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
barist fyrir því að heimilið sé
hornsteinn þjóðfélagsins, þess
vegna á hann að beita sér fyrir því
með öllum tiltækum ráðum að
réttlæta kjör þeirra sem vilja
vinna inni á heimilunum og snúa
dæminu við og veita fólki val.
Val til að foreldrar geti verið
heima hjá börnum sínum annað
hvort eða til skiptis. En hvernig
má það framkvæmast?
Niðurfelling tekjuskatts
Að mínu mati er það ekki erfitt.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur stefnt
að því að fella niður tekjuskatt, en
á meðan tekjuskattar eru ekki
endanlega felldir niður, þá má
jafna tekjur á milli hjóna, sem að
mínu mati er sjálfsögð jafnrétt-
iskrafa, þar sem ég lít á heimilið
rekstrarlega sem eina heild eða
fyrirtæki heimilisfólks. Þar á ekki
að skipta máli hvort einn eða fleiri
afli teknanna. Einnig eiga hjón að
geta talið fram sjálfstætt ef þau
vilja. Þeir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, sem ég hef rætt við,
telja þetta vel framkvæmanlegt.
En á sínum tíma hafi hópur
kvenna innan LS og sérstaklega
KRFÍ barist hatramlega gegn
þessu fyrirkomulagi. Vil ég minna
á tillögu stjórnar KRFI á 16.
landsþingi, sem haldið var 15. og
16. mars 1985, þar sem skorað var
á stjórnvöld að halda áfram á
þeirri braut sérsköttunar við
álagningu tekjuskatts á hjón, sem
mótuð var með lögum nr. 40/1978
um tekju- og eignaskatt. Einnig
áréttaði KRFÍ fyrri tillögur sínar
um stórauknar barnabætur til
uppalenda. Mér er spurn. Er þetta
það sem við þurfum til að auka
gildi heimilis og uppeldisstarfa?
Mitt svar er nei. Ég og stór hóp-
ur kvenna mótmælum þessari til-
lögu og þeirri málsmeðferð, sem
heimavinnandi konur fengu á
þessum fundi, þar sem jafnvel var
talað um húsmæður sem deyjandi
stétt, rétt eins og síðasti geirfugl-
inn.
Með því að fella niður tekju-
skatt, þá er leystur hluti af því
óréttlæti, sem nú þrífst í þjóðfé-
laginu. Ég tel sjálfsagt að taka
upp neysluskatta. Þá hefur fólk
mun meira val á að stjórna skött-
um sínum en nú er.
Umsögn Geirs Hall-
grímssonar
Geir Hallgrimsson fyrrverandi
formaður Sjálfstæðisflokksins
segir í grein í bókinni „Fjölskyld-
an í frjálsu samfélagi" bls. 10, útg.
í Reykjavík 1980 af Hvöt og
Landssambandi sjálfstæðis-
kvenna.
„Tekjur eins foreldris eiga að
nægja til framfæris fjölskyldu og
hið opinbera á ekki að hvetja bæði
foreldrin til að vinna utan heimil-
is, en skapa þeim skilyrði til að
vinna þar, sem hæfileikar hvors
þeirra fá best notið sín og hugur
hvors þeirra stendur til.“
Á sömu bls. segir Geir Hall-
grímsson:
„Fjölskyldan og heimilið er í
raun og veru bæði foreldrum og
Ragnheiður Ólafsdóttir
„Þið sjáið á þessu yfir-
liti hve hróplegu rang-
læti er beitt gagnvart
heimavinnandi en einn
þáttur er þó eftir. Það er
að heimavinnandi fólk á
ekki aðgang að lífeyr-
issjóði og því mjög
takmörkuð lífeyrisrétt-
indi.“
börnum og öllu samfélagi manna
svo verðmætt, að hvorki leikskól-
ar, dagheimili né skólar geta kom-
ið í stað þeirra, þótt þær stofnanir
séu nauðsynlegar og auðveldi for-
eldrum að leysa hlutverk sitt
gagnvart yngri kynslóðinni sóma-
samlega af hendi. Ef foreldrar
vilja nýta hæfileika sína utan sem
innan heimilis, og njóta barna
sinna og veita þeim það uppeldi,
sem skapar þeim skilyrði að verða
sinnar eigin gæfu smiðir, þá er
það skylda foreldranna að koma
sér saman um verkaskiptingu á
grundvelli jafnréttis og jafnstöðu
kynjanna, minnug þess að at-
vinnufrelsi og einstaklingsfrelsi
takmarkast af samskonar frelsi
annarra."
Helstu bætur tryggingakerfís
En þá er komið að trygginga-
málum, hér fer á eftir stutt yfirlit
um helstu bætur, sem ég fékk hjá
Birni Önundarsyni tryggingayfir-
lækni hjá Tryggingastofnun ríkis-
ins.
í janúar 1981 gengu í gildi lög
um fæðingarorlof, þannig að nú
eiga allar konur, sem lögheimili
eiga hér á landi, rétt á fæðingar-
orlofi frá almannatryggingum,
nema opinberir starfsmenn og
bankamenn, þar sem þeir fá
þriggja mánaða laun i fæðingar-
orlofi. Þátttaka á almennum
vinnumarkaði hefur þá áhrif á
upphæð bótanna.
Fullt fæðingarorlof sem er nú
20.809 kr. á mánuði er miðað við
að unnið hafi verið 1032 dagvinnu-
stundir síðustu 12 mán. fyrir töku
fæðingarorlofs.
% hlutar kr. 13.877 greiðast
þeim, sem hafa unnið 516—1032
stundir á sama tíma.
'á hlutar, kr. 6.936 greiðast þeim,
sem unnið hafa minna en 516
stundir eða eru utan vinnu-
markaðarins og fylla heimavinn-
andi húsmæður þann hóp.
Makar bænda fá þó %, því
vinnuframlag á búinu telst 857
stundir á ári.
Dagmæður fá einnig %, þó þær
gæti eingöngu eins barns, því gæsl-
an í 12 mán. er metin 516 stundir á
ári.
Fæðingarorlof framlengist um 1
mánuð, ef um veikindi barns eða
móður er að ræða (meira en mán-
uð fyrir fæðingu barnsins) og
einnig um 1 mánuð fyrir hvert
barn umfram eitt.
Aftur á móti greiðist orlofið að-
eins 2 mánuði, ef um andvana fæð-
ingu eða fósturlát (sem jafna má
til fæðingar) er að ræða.
Kjörforeldrar eða fósturforeldr-
ar eiga rétt á 2 mánaða orlofi
vegna töku barns undir 5 ára
aldri.
Faðir á rétt á 3 mánaða fæð-
ingarorlofi, ef móðir samþykkir.
Gögn: Umsókn, fæðingarvottorð
og vottorð vinnuveitanda.
Atvinnuleysisbætur og sjúkra-
dagpeningar reiknast til unninna
stunda.
Ekkja eða ekkill innan 67 ára
aldurs eiga rétt á bótum í 6 mán-
uði eftir lát maka. Ef um börn
innan 18 ára er að ræða á fram-
færi bótaþega eru greiddar bætur
12 mánuði í viðbót.
Þegar niður falla þessar bætur,
á ekkja, sem orðin var 50 ára við
lát eiginmannsins, rétt á ekkjulíf-
eyri til 67 ára aldurs.
Ekkjulífeyrir fellur niður við
hjúskap.
Barnalífeyrir sem er kr. 2.850 á
mánuði er greiddur með börnum
innan 18 ára, ef:
annaðhvort foreldri eða bæði eru
látin (þá tvöfalt),
annaðhvort foreldri eða bæði eru
örorkulífeyrisþegar (þá tvöfalt)
barnið ófeðrað (barnalög 1982).
Þarf að leita aðstoðar dómstóla.
Foreldri fangi i meira en 3 mán-
uði.
Meðlög greidd af Trygginga-
stofnun ríkisins gegn meðlagsúr-
skurði, hér er um sömu upphæð að
ræða og barnalífeyri. Endurkræf
hjá meðlagsskyldu foreldri. Úr-
skurður hjá Sakadómara í Rvík.
Annars hjá sýslumönnum og bæj-
arfógetum. Greitt til 20 ára, ef
börn eru við nám og úrskurður
hefur verið felldur þar að lútandi.
Ákvæðið sett með barnalögum.
Einnig hægt að fá úrskurð um sér-
stök framlög vegna útgjalda við
skírn, fermingu, sjúkdóm, greftr-
un eða af öðrum sérstökum ástæð-
um.
Mæðra- og feðralaun greiðast
ekkjum, ekklum, ógiftum og frá-
skildum, sem eiga börn undir 16
ára aldri.
Mæðralaun heimavinnandi
kvenna dragast frá sjúkradagpen-
ingum, eða aðeins greiddar hærri
bæturnar.
Allir, sem lögheimili eiga hér á
landi, eru tryggðir í sjúkrasam-
lagi. Hjón og börn undir 17 ára
aldri í sama samlagi.
Sjúkrasamlögin taka þátt í
læknis- og lyfjakostnaði, ferða-
kostnaði, sjúkraþjálfun o.fl. Einn-
ig greiða þau sjúkradagpeninga, ef
maður leggur niður vinnu vegna
veikinda og tekjur falla.
Fullir sjúkradagpeningar kr.
198,61 á dag, greiðast þeim, sem
fella niður heilsdagsvinnu eða
meira.
Barnaviðbót er 53,90 á dag fyrir
hvert barn innan 18 ára aldurs.
Hálfir sjúkradagpeningar kr.
99,30 á dag, greiðast þeim, sem
stunduðu hálfsdagsvinnu eða
meira.
% misstra launatekna þeim,
sem stunduðu minna en hálft
starf, en aldrei meira en hálfa
dagpeninga.
'A hluti dagpeninga greiðist þeim,
sem eingöngu stunda heimilisstörf.
Reyndar má greiða húsmæðrum %
hluta aðkeyptrar heimilishjálpar
gegn skýrum kvittunum, en dagpcn-
ingar og þessi greiðsla mega ekki
fara fram úr fullum dagpeningum.
Útgjöld slysatrygginga eru bor-
in af atvinnurekendum og eigend-
um ökutækja. Þess vegna eru allir
launþegar, sem slasast við vinnu,
tryggðir, og einnig ökumenn bif-
reiða. Sömuleiðis björgunarmenn
og íþróttamenn á vegum ÍSÍ:
Einnig er hægt að tryggja sig við
heimilisstörf.
Slysabætur eru fernskonar:
dagpeningar, sjúkrakostnaður, ör-
orkubætur og dánarbætur.
Slysadagpeningar eru nokkuð
hærri en sjúkradagpeningar eða
kr. 251,28 á dag og er sama upp-
hæð til allra, einnig húsmæðra. Þó
mega þeir ekki fara fram úr % af
Morgunblaðið/Vilborg Einarsdóttir
Hestar á villigötum
Þeir létu sig litlu skipta umferðina eða annað, hestarnir tveir sem
dunduðu sér á beit á Suðurlandsveginum sl. sunnudag. Nánar tiltekið á
umferðareyju við Rauðavatn. Uppátæki þeirra skaut mörgum ökumann-
inum skelk í bringu, sér í lagi er margar bifreiðir voru beggja vegna
eyjunnar. En hestarnir létu þess háttar ekki raska ró sinni og dvöldu
þarna dágóða stund.