Morgunblaðið - 30.07.1985, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚLÍ 1985
Gera þeir gys að Hæstarétti?
— eftirSkafta
Jónsson
Það ætti að vera grundvallar-
regla, að maður sem brotið er
gegn geti leitað réttar síns, án
þess að leggja eigið mannorð og
sinna nánustu að veði og eiga á
hættu á rógsherferð. Því virðist þó
ekki að heilsa, ef brotamaður er úr
lögreglunni í Reykjavík.
Það er að minnsta kosti með
ólíkindum, hversu menn á öllum
stigum máisins, sem kallað hefur
verið „Skaftamál“ en ætti frekar
að kalla „löggumál“, hafa lagt sig
fram um að gera mig tortryggi-
legan og koma á mig því orði að ég
sé ofstopamaður, sé laus höndin,
sé slæmur faðir og fleira í þeim
dúr.
Ófrægingarherferð
Ekki er nokkur vafi á því, að
ófrægingarherferð þessi er sprott-
in úr búðum lögreglunnar og Jóns
Oddssonar, hæstaréttarlögmanns,
sem í þessu máli varði stjúpson
sinn. Þarf ekki að benda á annað
en frásagnir af málflutningi fyrir
sakadómi og Hæstarétti, greina-
skrif og lesendabréf.
Sérstaklega er vert að benda á
grein Ragnheiðar Davíðsdóttur,
lögreglukonu, í DV um daginn, þar
sem hún gefur sér forsendur um
hvern mann ég hafi að geyma.
Sama má segja um viðtal við
rannsóknarlögreglustjóra ríkisins,
sem birtist í Morgunblaðinu í
fyrra, nýlega viðtöl við formann
Lögreglufélags Reykjavíkur og
viðtöl við Jón Oddsson, hæstarétt-
arlögmann, í Helgarpóstinum.
Tilgangur þessarar herferðar er
aðvörun til borgaranna. Það á að
kenna okkur í eitt skipti fyrir öll,
að það borgar sig ekki að fara í
mál við lögregluna, það er of dýru
verði keypt. Til hvers leiðir það?
Lögreglan getur ætíð hagað sér að
vild, án þess að nokkur leggi í að
amast við háttsemi hennar. Hvar
er réttaröryggið þá?
Með ólíkindum er að fylgjast
með viðbrögðum lögreglumanna
við dómi Hæstaréttar. Eina álykt-
unin, sem hægt er að draga af
þeim, er, að þeir hafi talið sig
„ósnertanlega" með öllu. Raunar
segir Einar Bjarnason, formaður
Lögreglufélags Reykjavíkur, það í
viðtali við Morgunblaðið um síð-
ustu helgi, og er það áréttað í leið-
ara blaðsins á þriðjudaginn var,
þar sem niðurstöður Hæstaréttar
eru vægast sagt frjálslega túlkað-
ar. Hvað vakir fyrir leiðarahöf-
undi veit ég ekki, en hann klippir
út úr dómnum og setur í gæsa-
lappir það, sem sýnir mig í sem
verstu ljósi. Svo setur hann fram
fullyrðingu eins og þessa: „Hlut-
verk lögreglunnar er oft vanþakk-
látt. Leiða má rök að því, að i
Skaftamálinu hafi lögreglumaður-
inn verið dæmdur fyrir að gæta
þess ekki nægilega vel, að sá sem
kærði hann fyrir hrottaskap, færi
sér ekki að voða.“
Þarna er ekki lítið sagt, og sú
spurning hlýtur að vakna á hvaða
forsendu hægt sé að leiða rök að
slíku. Mér er ekki kunnugt um að
neitt slíkt hafi komið fram í for-
sendum dómsins. Hins vegar er
þetta það, sem Jón Oddsson hefur
lagt hvað ríkasta áherslu á í
málflutningi sínum, samtímis því
sem hann rifjaði upp bernskubrek
mín og hverjir ófriðarins menn
faðir minn og bróðir væru, enda
sagði ríkissaksóknari fyrir
Hæstarétti, að verjandinn hefði
tileinkað sér starfsaðferðir er-
lendra óvandaðra starfsbræðra
sinna sem hefðu atvinnu af því að
verja stórglæpamenn.
Hefði kosið frið
Ég hefði kosið að friður ríkti um
Hæstaréttardóminn og skil raun-
ar ekki af hverju forsvarsmenn
lögreglumanna og Jón Oddsson
kusu það ekki líka. Ég tel að þeir
megi afar vel við una, því að í
dómnum, eins og auðvitað verður
að vera, endurspeglast framar öllu
öðru sú meginregla, að allur vafi
eigi að skýrast sakborningi í hag.
Dómurinn telur „viðurhlutamikið"
að ýmsir hlutir séu nægilega
sannaðir og svo framvegis, en tel-
ur þó mína frásögn af ofbeldis-
verkinu trúverðuga.
En fyrst aðrir hafa orðið til þess
að gagnrýna og rangtúlka dóminn
leyfi ég mér að nefna þau atriði
sem ég á erfitt með að sætta mig
við, en það er hversu lítið er gert
úr framburði hlutlausra vitna að
handtökunni í Leikhúskjallaran-
um. Þau báru öll, að ég hefði verið
rólegur og á leið út þegar lögregl-
una bar að garði. Framburður
lögreglumannanna og starfsfólks
skemmtistaðarins virðist einn
lagður til grundvallar. Hér hlýtur
Hæstiréttur að vera að undir-
strika vald lögreglumanna til að
handtaka menn og krefja þá skýr-
inga eftir á, það er, að borgurum
beri i einu og öllu að hlýða kalli
lögreglu.
Út af fyrir sig er það sjónarmið,
sem ég hef oft fengið að heyra, en
hins vegar fæ ég ekki skilið að
ekki sé vitnað til annarra vitnis-
burða um mína háttsemi. Nægir í
því sambandi að benda á vitnis-
burð Jóhönnu Jónasdóttur og Mal-
inar Örlygsdóttur, sem gátu ekki
orða bundist þegar þær sáu frétta-
tilkynningu Rannsóknarlögreglu
ríkisins í blöðunum. Viðtal við
þær birtist í DV í desember 1983,
nokkrum vikum eftir atburðina.
Vandkeyrð salatfot
í viðtölum við Einar Bjarnason
kemur fram, að ákærðu í málinu
hafi orðið fyrir mikilli mannorðs-
árás. Mér finnst þess vegna
ástæða til að það komi fram, að
hvergi nokkurs staðar í umfjöllun
Skafti Jónsson
„Meö ólíkindum er að
fylgjast með viðbrögö-
um lögreglumanna viö
dómi Hæstaréttar. Eina
ályktunin, sem hægt er
aö draga af þeim, er, að
þeir hafi talið sig
„ósnertanlega“ meö
öllu.“
fjölmiðla hef ég orðið þess
áskynja, að um lögreglumennina
sem slíka hafi verið fjallað. Ein-
stökum atburðum hefur verið lýst,
en ekkert verið gert til að draga
fram í dagsljósið, hvort mennirnir
eru ofstopamenn, ábyrgðalausir í
einkalífi, eða yfirleitt hvernig þeir
eru í sínu daglega lífi. Einnig
héldu fjölmiðlar yfir þeim vernd-
arhendi, sem var sjálfsagt mál,
með því að birta ekki nöfn þeirra
fyrr en opinber ákæra var gefin
út.
Ég held að það væri fróðlegt
fyrir ýmsa, sem hafa tjáð sig
opinberlega um þetta mál, að bera
mannorðsárásina á þá saman við
umfjöllun um mína persónulegu
hagi, fjölskyldutengsl og fleira,
sem komið hefur frá Jóni Odds-
syni, stjúpfoðurnum og verjandan-
um.
Einar Bjarnason, og raunar
Morgunblaðið í leiðara, hafa klif-
að á því, að eftir þennan dóm sé
sýnt, að réttarstaða lögreglu-
manna sé svo óviss, að ekki sé við
unandi. Mér hefur verið sagt, af
mönnum sem þekkja vel til, að
engin stétt njóti jafn styrkrar
réttarstöðu og lögreglumenn.
Þeir eru opinberir starfsmenn
og njóta allra réttinda sem sllkir.
Einnig kveða lög á um ríkara ör-
yggi þeim til handa en almennt
tíðkast. „Lögreglumenn eiga rétt á
bótum fyrir meiðsli og tjón sem
þeir verða fyrir vegna starfs síns,“
segir í lagagrein.
Lögreglumenn hafa líka haldið
því fram, að niðurstaða Hæsta-
réttardómsins hljóti að kalla á
aukið mannahald, því að fleiri
menn þurfi í útköll, ef svo rík
skylda sé lögð á lögreglumenn
varðandi gæslu handtekinna. Með
þetta í huga skýtur það óneitan-
lega dálítið skökku við, að í málinu
sem hér um ræðir, sátu tveir lög-
regluþjónar í rólegheitum frammi
í bílnum meðan aðeins einn lúskr-
aði á mér „af gáleysi" aftur í.
Hefði ég í raun og veru verið
hættulegur umhverfi mínu og
sjálfum mér, þar sem ég lá hand-
járnaður á gólfi bílsins, hefði ekki
verið eðlilegra, að tveir menn
hefðu „gætt“ mín og aðeins einn
setið frammí? Kannski eru salat-
fötin svo vandkeyrð, að tvo þurfi
til?
Samskotin á
lögreglustödinni
Ekki síst hafa lögreglumenn
hneykslast á því, að ríkissjóður
skuli ekki látinn borga málskostn-
að og bætur sem dæmda í málinu
ber að greiða mér. Það er eins og
þeir skilji ekki að maðurinn var
dæmdur fyrir að halda sig ekki
innan þess ramma sem lög og góð-
ar starfsreglur segja til um. Menn
geta gert sér í hugarlund hvað
gerðist, ef vinnuveitandanum bæri
að greiða slíkt tjón. Hvar eru
mörkin? Ætti ríkisvaldið kannski
að afplána fangelsisdóm, sem
lögreglumaður kynni að hljóta
vegna brots í starfi?
Samskotin á lögreglustöðinni
eru svo kapituli út af fyrir sig. Hér
er manni refsað með sektum og
virðingin fyrir Hæstarétti er ekki
meiri en svo á lögreglustöðinni að
menn ætla að skipta refsingunni á
milli sín. Þeir hefðu sennilega
boðist til að sitja fangelsisdóm af
sér til skiptis ef um sllkt hefði
verið að ræða.
Áður en ég lýk þessum orðum,
finnst mér ástæða til að láta það
koma fram, að eini þáttur minn í
málaferlunum var sá að kæra at-
burðinn til lögreglustjóra strax
eftir að hann átti sér stað. Lög-
reglustjóri vísaði síðan málinu til
rannsóknarlögreglu og frá þeim
tíma hef ég engin áhrif getað haft
á hvernig það æxlaðist. Það var
ríkissaksóknari sem ákærði menn-
ina og hann ákvað hvernig ákæra
var úr garði gerð á grundvelli
þeirra rannsókna sem fyrir lágu.
Hlutverk ríkissaksóknara er að
stuðla að þvi að hið rétta og sanna
komi í ljós og lýsa staðreyndum í
flutningi málsins. Hann tók það
sérstaklega fram í málflutningi
fyrir Hæstarétti, að hann harmaði
þau vinnubrögð sem viðhöfð hefðu
verið af hálfu verjanda í málinu
og fólgin væru í persónulegum
árásum á mig. í þeim orðum er
mergurinn málsins fólginn.
Hæstiréttur tók undir með ríkis-
saksóknara varðandi þetta þegar
hann átaldi Jón Oddsson fyrir að
leggja fram alls konar gögn, sem
ekki komu umfjöllunarefninu
nokkurn skapaðan hlut við.
Stjúpfaðirinn og
verjandinn
Það er erfitt að kæra svona at-
burð ef það kallar á viðbrögð af
því tagi sem Jón Oddsson hefur
viðhaft. Þó ber að virða honum til
vorkunnar að hann var að verja
stjúpson sinn og það hefur hugs-
anlega skert dómgreind hans.
Hann hafi í blindni talið sér heim-
ilt að beita öllum þeim óhróðri,
sem hann gerði. Og líka talið sér
heimilt að trufla svefnfrið fjöl-
skyldu minnar með margendur-
teknum símhringingum að næt-
urlagi.
Ég held að Jón Oddsson hafi lit-
ið svo á, að eina vörn skjólstæð-
ings síns væri að sverta mannorð
mitt, þannig að fólk tæki ekki
mark á mér og hugsaði með sér:
„Þetta pakk sem lendir í kasti við
lögregluna getur sjálfu sér um
kennt — annað hvort er það útúr-
drukkið eða ofstopamenn.“
Ekki dreg ég í efa, að lögreglu-
menn séu langflestir góðir og
gegnir starfsmenn, sem vilji veg
og vanda sinnar stéttar sem mest-
an. Hins vegar hljóta að vera inn-
an um misjafnir menn, og þegar
þeir verða uppvísir að brotum í
starfi, ættu viðbrögðin að vera
þau að leitast við að uppræta slíkt
— leitast við að koma í veg fyrir
að slíkt gerist aftur. Hið öndverða
virðist því miður hafa gerst í
þessu máli. Stéttarfélagið hefur
slegið skjaldborg um þann sem
dæmdur var í málinu — einstakir
menn geysast fram á ritvöllinn og
tala um hann sem fórnarlambið
og lögreglumenn leyfa sér að
fjalla um málið í útvarpsþætti á
forkastanlegan hátt, aðeins ör-
fáum dögum eftir að þeir fá birta
óhróðursgrein um mig í blaði, en
hér á ég við Ragnheiði Davíðsdótt-
ur, stjórnanda þáttarins „Gesta-
gangs“ á rás 2.
Þessi viðbrögð eru vafasöm og
til þess eins fallin að ala á ótta
almennings um það, að samtrygg-
ing lögreglu sé slík, að borgarinn
megi sín einskis gagnvart henni.
Eftir lífsreynslu undanfarinna
tæpra tveggja ára, hef ég velt því
fyrir mér, hvort ég myndi gera
það sama, ef ég á ný kæmi „meidd-
ur af gáleysi" út úr lögreglubíl.
Niðurstaðan er sú, að ég teldi það
vart þess virði. Ég er sammála
Einari Bjarnasyni um það, að það
er skárra að láta berja sig en
standa i svona stríði.
Skafti Jónsson
P.S. Þetta er í fyrsta skipti sem
ég set staf á blað um þetta mál og
ég er nokkurn veginn viss um að
fyrir það á ég eftir að fá eina kær-
una enn frá hæstaréttarlögmann-
inum Jóni Oddssyni. Hún berst
mér sjálfsagt í einu skeytinu enn.
Höíundur er blaðamaður.
V&höfium
hækkaó
vextina!

18mánaða

Búnaðarbankans
bera óumdeilanlega
hæstu vextina.
BÚNAÐARBANKINN
TRAUSTUR BANKI
TÍMA8/EB