Morgunblaðið - 30.07.1985, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚLÍ 1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, simi 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 360 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 30 kr. eintakiö.
Okkur miðar
áleiðis
að eru enn þungir skýja-
bakkar á himni íslenzkra
atvinnu- og efnahagsmála:
• viðskiptahalli við umheiminn,
sem óx verulega á liðnu ári;
• erlendar skuldir, sem höggva
stór skörð í lífskjör þjóðarinn-
ar;
• verðbólga, sem skekkir sam-
keppnisstöðu íslenzkrar fram-
leiðslu;
• lítill hagvöxtur, er tefur
kjarabata í landinu.
Samkvæmt heimildum í grein
Jóhannesar Nordal, seðlabanka-
stjóra, í síðasta hefti Fjármála-
tíðinda, óx viðskiptahallinn,
sem nam 2,4% af þjóðarfram-
leiðslu 1983, í 6% 1984, eða í
4.130 m.kr. Þá hafa verið reikn-
aðar tekjumegin dæmisins 2.766
m.kr., sem starfsemi varnar-
liðsins skilaði á liðnu ári. Án
þeirra tekna hefði viðskipta-
hallinn numið langleiðina i sjö
milljarða króna.
Erlendar skuldir, sem vóru
36,7% af þjóðarframleiðslu
1981, námu í lok liðins árs 52,3
milljörðum króna eða 61,9% af
vergri þjóðarframleiðslu. Meg-
inhluti viðskiptahalla genginna
ára hefur verið jafnaður með
erlendum lántökum. Skulda-
byrðin hefur og þyngst meir en
hækkun skuldanna í erlendri
mynt segir til um vegna minni
þjóðarframleiðslu og verðhækk-
unar erlendrar myntar, einkum
bandaríkjadals, umfram hækk-
un verðlags á framleiðslu okkar.
Verðbólguhraði, sem var um
130% á fyrsta ársfjórðungi
1983, náðist niður í 15% fyrir
lok þess árs. Þessi snögga
hjöðnun verðbólgunnar leiddi
til nokkurs stöðugleika í at-
vinnu- og efnahagslífi okkar,
sem hafði víðtæk jákvæð áhrif.
Á liðnu hausti sló skyndilega í
bakseglin með Iaunahækkunum
og gengislækkunum og verð-
bólga fór um tíma upp í 50%.
Hún hefur að vísu hjaðnað að
nýju og verður milli 20% —30%,
að óbreyttu, síðar á árinu. Engu
að síður skekkir þessi verðbólga
samkeppnisstöðu íslenzkrar
framleiðslu, heima og heiman,
og torveldar vöxt og tæknivæð-
ingu atvinnuvega okkar.
Meðalaukning þjóðarfram-
leiðslu sl. tíu ár, 1975—1984, var
aðeins 1,5% á ári, og árlegur
vöxtur þjóðartekna á mann að-
eins 0,3%. Hér var um mjög al-
varlega breytingu til hins verra
að ræða, enda var meðalaukn-
ing þjóðarframleiðslu þrisvar
sinnum hærri tíu árin þar á
undan, eða 4,7%, og vöxtur
þjóðartekna á mann 4,2%. Þessi
neikvæða þróun síðustu tiu árin
þrengdi verulega svigrúm til að
efla almenna þjónustu í land-
inu, auka kaupmátt eða leysa
tekjuskiptavanda.
Þrátt fyrir þá skýjabakka,
sem hér hafa verið tíundaðir,
rofar þó 1 heiðan himin hér og
þar í ríkis- og þjóðarbúskapn-
um. Nefna má nokkur dæmi:
• Verðbólga hefur hjaðnað
verulega og getur hjaðnað
áfram, ef þjóðin heldur vöku
sinni. Síðustu heildarsamningar
aðila vinnumarkaðarins benda
til þess að vaxandi skilningur sé
á nauðsyn þjóðarátaks til að
vinna okkur út úr kreppufjötr-
um genginna ára. Hjöðnun
verðbólgu styrkir rekstrarör-
yggi fyrirtækja og atvinnuör-
yggi fólks.
• Þjóðarframleiðsla óx um
2,7% 1984 samanborið við 5,5%
samdrátt 1983 og 1,5% sam-
drátt 1982. Mikilvægt er að efla
og fjölhæfa atvinnulíf í landinu
og auka hagvöxt, sem er for-
senda raunhæfra kjarabóta.
• Árið 1983 var verulegur halli
á ríkisbúskapnum, sem m.a.
kom fram í skuldasöfnun ríkis-
sjóðs. Hinsvegar var tekjuaf-
gangur hjá ríkissjóði 1984.
Fjárlög 1985 gera að vísu ráð
fyrir gjöldum umfram tekjur,
enda hefur hlutfall ríkisskatta
af þjóðartekjum verið lækkað,
en markvisst hefur verið unnið
að því að draga úr ríkisumsvif-
um og ríkisútgjöldum, sem
endanlega eru borin uppi með
skattheimtu á hendur almenn-
ingi.
• Innlendur sparnaður, sem
nánast var úr sögu, hefur eflzt
síðustu mánuði. Frá áramótum
til júníloka 1985 hafa almenn
innlán í banka og sparisjóöi
aukizt um 28,2% eða sjö millj-
arða króna en útlán um 13,4%
eða fjóra milljarða. Það er mjög
mikilvægt að efla innlendan
peningasparnað. Hann styrkir
fjárhagsöryggi einstaklinga.
Hann vinnur gegn viðskipta-
halla. Hann gerir innlent at-
vinnulíf síður háð erlendu
lánsfé (sparnaði), en greiðslu-
byrði erlendra lána þýðir í raun
stórfellda fjármagnsflutninga
úr landinu.
Við eigum enn langa leið út
úr þeim kreppuvanda, sem
njörvaði sig inn í íslenzkt at-
vinnu- og efnahagslíf á áttunda
áratugnum og fram á árið 1983.
Okkur hefur hinsvegar miðað
nokkuð áleiðis, þrátt fyrir of
mikla sundurþykkju og nokkur
víxlspor. Leiðin út úr kreppu og
vandamálum yrði hinsvegar
greiðfærari ef við færðum
skipulag atvinnu- viðskipta- og
fjármála til frjálsræðisáttar.
Þá næðum við fyrr því marki að
gera þjóðarbúskap okkar sam-
keppnisfæran og búa sjálfum
okkur hliðstæð kjör og ná-
grannaþjóðir njóta.
Markaður fyrir íslenskt
dilkakjöt í Bandaríkjunum
Fulltrúar bænda kynna sér málið í New York
— eftirívar
Guðmundsson
NEW YORK: - Það eru mögu-
leikar á að vinna álitlegan markað
fyrir íslenskt dilkakjöt í Banda-
ríkjunum, ef rétt er að farið. —
Þetta er álit tveggja íslendinga,
sem hér hafa verið á ferð undan-
farið til að kynna sér markaðs-
möguleika í framtíðinni og kanna
hvað farið hefir úrskeiðis í út-
flutningi og sölu íslenska dilka-
kjötsins hér vestra, þegar það hef-
ir verið á boðstólum.
Fjárbændur á íslandi hafa
áhyggjur af því að fækka verði fé
til muna á næstu árum. Hafa
bændur stofnað með sér félög víða
um land og myndað landssam-
band. Það eru þessi félög, sem
standa að ferð þeirra dr. Sigur-
geirs Þorgeirssonar, frá Búnaðar-
félagi íslands og Gunnars Páls
Ingólfssonar, forstjóra „ísmats",
til Bandaríkjanna, þar sem margir
telja, að þar sé besti framtíðar-
markaður fyrir íslenskt dilkakjöt.
Ber margt til, meðal annars hið
hreina og heilsusamlega umhverfi,
sem lömbin alast upp í. Einnig sú
staðreynd, að þau eru laus við
kemísk efni í fóðri og þar að auki
þykir íslenskt dilkakjöt bragðgott
og létt undir tönn. Það kemur sér
allt vel í þeim áróðri um ómeng-
aða fæðu, sem nú fer eins og eldur
í sinu um Bandaríkin.
íslenska kjötiö óþekkt
Segja má, að íslenska dilkakjöt-
ið sé óþekkt í Bandaríkjunum. Það
hafa að vísu verið gerðar nokkrar
tilraunir síðustu 40 árin til að
selja dilkakjöt frá íslandi í Banda-
ríkjunum. En það hefir gengið
hálfkæringi næst hvernig hefir
verið staðið að þeim málum, og
flestar tilraunir þar að lútandi
fæðst andvana.
Þeir félagar, Sigurgeir og Gunn-
ar Páll, hafa heimsótt kjötiðnað-
arstöðvar hér i borginni, skoðað
kjötbúðir og rætt við kaupmenn
og dreifendur kjötvara til að kom-
ast að því hvaða ráð væru best til
að koma íslenska dilkakjötinu inn
á bandarískan markað. Þeim hefir
alls staðar verið tekið vel og marg-
ir hafa boðið samvinnu og hvatt
til þess að tslendingar hefji inn-
flutning á dilkakjöti.
„Það hefir verið lærdómsríkt,"
sögðu þeir, er ég átti tal við þá
áður en þeir héldu heim sl. föstu-
dag, „að kynnast meðferð og
markaðsháttum Bandaríkja-
manna á kjöti. Gaman að kynnast
og fara um gamla kjötiðnaðar-
hverfið við 14. götu, þar sem einu
sinni var einn stærsti kjötmarkað-
ur heims, og þar sem sagt var að
hægt væri að fá hverja einustu
tegund kjötmatar, sem framleidd
væri í heiminum, hvort heldur var
antilópubringa frá Afríku eða ís-
bjarnarsteik úr Norðurhöfum. Nú
er að rísa upp nýtt kjötiðnaðar-
hverfi í matvælasvæðinu i Hunts
Point í Bronx. Þar var gaman að
fylgjast með skurði nautakjöts í
neytendaumbúðir. Þar er verka-
mönnum, sem ýta nautsskrokkum
eftir færibandi, greitt sem svarar
500 krónum í kaup á klukkustund
og eitt og hálft tímakaup í eftir-
vinnu.“
Gælt við neytendur
Kjötverslanir hafa verið að taka
nokkrum stakkaskiptum í New
York nýlega. Kjötkaupmenn
leggja áherslu á að bjóða kjöt í
smekklegum umbúðum og um-
hverfi. „Tilbúið í pottinn", eða á
pönnuna, er vitanlega sjálfsagt.
En það þarf líka að vekja áhuga
viðskiptavinanna.
Nýjung í kjötbúðum eru svoköll-
uð „Emporium". Bandarískt
lambakjöt er selt „ferskt“. Það er
að segja, það er ekki fryst heldur
kælt. Það er og sú aðferð, sem not-
uð er við sölu á kjúklingakjöti og
lambakjöti. Þetta fyrirkomulag er
til óhagræðis fyrir okkur íslend-
inga vegna fjarlægðar, en er tækni
í geymslu og umbúðum sem við
þurfum að gefa gaum að. Þessi að-
ferð gæti staðið íslendingum til
boða, ef þurfa þyrfti.
Þeir félagar áttu viðtöl við for-
ystumenn í kjötsölumálum í New
York, t.d. einn af forstjórum d’Ag-
ostino-matvöruverslananna, sem
eru einkum frægar fyrir að hafa
jafnan bestu kjötvörur í borginni
á boðstólum.
Dominick Salzano, forstjóri
dreifingarfyrirtækis, sem dreifir
kjötvörum til 150 verslana, var
einn af þeim fáu, sem hafði kynnst
íslensku dilkakjöti. Hann taldi
það bera af öðru dilkakjöti og
hvatti íslendingana til að hefja
innflutning sem fyrst og bauð að-
stoð sína í því sambandi ef
ákvörðun yrði tekin um að hefja
innflutning til Bandaríkjanna á
dilkakjöti frá íslandi.
Kostir íslenska kjötsins
Það kemur fyrir að maður rekst
á Bandaríkjamann, sem hefir
bragðað íslenskt dilkakjöt, eins og
Salzano, sem er nefndur hér að
framan. Dómur þeirra manna,
sem hafa bragðað kjötið okkar er
á einn veg. Það sé fyrirtak og það
skeri sig úr frá öðru kjöti. Sumir
telja, að íslenskt dilkakjöt hafi
bragð af „villibráð", en að bragðið
sé veikt og því ekki fráhrindandi.
Lambakjötsinnflutningur til Bandaríkjanna
Lambakjötsinnflutningur Bandaríkjanna 1984 ....
Á sl. ári fluttu Bandaríkjamenn inn lambakjöt frosid og ófrosið
samtals 18.377.688 ensk pund að cif verðmæti US$: 13.707.225. Inn-
flutningurinn skiptist þannig á lönd: (Magn reiknað í enskum pundum
og verðmæti í US$).
Magn Verð:
Kanada 220 753
ísland 11.432 11.378
Svíþjóó 2.016 753
Danmörk 27.191 21.610
Bretland 30.027 38.735
Ástralía 2.781.824 2.875.800
Nýja Sjáland 15.526.502 10.756.933
Fremstu ljóðskáld
— eftir Helgu
Kress
1 Morgunblaðinu 18. júlí sl. getur
að líta furðulega frétt, ásamt við-
tali við Knut ödegáard forstjóra
Norræna hússins og Einar Braga
skáld um norræna ljóðlistarhátfð
sem fyrirhugað er að halda hér í
haust. Mun hátíðin haldin á veg-
um Norræna hússins, auk þess
sem hún fær fjárhagslegan stuðn-
ing frá ýmsum fleiri opinberum
aðilum, og má þar nefna Norræna
menningarmálasjóðinn, Norrænu
höfundamiðstöðina og Reykjavík-
urborg.
Af orðum þeirra félaga, sem
virðast töluð í alvöru, má glöggt
sjá, að hér er ekki um neina venju-
lega hátíð að ræða, þar sem hvaða
ótínt skáld sem er getur troðið upp
og flutt ljóð sín. Þetta er hátíð á
heimsmælikvarða og meira að
segja sú fyrsta sinnar tegundar,
þar sem norræn ljóðlistarhátíð
hefur aldrei nokkurn tímann verið
haldin í heiminum fyrr. Að slíkri
hátíð standa vitaskuld aðeins
bestu menn. Framkvæmdastjórn
skipa því tiu karlmenn, og hafa
þeir unnið þrotlaust starf að und-
irbúningi í heila sex mánuði. Að
sögn þeirra Knuts ödegárd og
Einars Braga á hátíðin að verða
stór í sniðum, og vonast þeir til að
með henni takist að sameina
krafta norrænna skálda, svo að
nýtt skeið hefjist í norrænum
ljóðabókmenntum. í þessu skyni
hefur 21 ljóðskáldi frá öllum nor-
rænu máisvæðunum verið boðin
þátttaka, auk sex þekktra skálda
utan Norðurlandanna, til þess að
hátíðin geti orðið með alþjóðlegu
ívafi, eins og þeir orða það.
Það furðulegasta við fréttina er
þó ekki það „sjónarmið ný-
Íendubúans" sem Guðbergur hefur
einhvers staðar kallað svo, og felst
í þeirri minnimáttarkennd smá-
þjóða að vera sífellt að leita eftir
staðfestingu á eigin ágæti hjá sér
stærri þjóðum, heldur sú lýsandi
fjarvera kvenna af þeim háa vett-
vangi sem hátíðinni er ætlað að
vera. Nú taka þeir félagar það sér-
staklega fram, að gestirnir séu
„ekki valdir af handahófi", heldur
sé hér um að ræða fremstu skáld
Evrópu, auk þess sem margir séu
„prófessorar og lærifeður" sinnar
þjóðar í ljóðagerð. Er það virki-
lega meining þeirra, að konur séu
þar ekki á meðal? Eða er hér verið
að útiloka konur vegna kynferðis?
Af norrænum þátttakendum,
sem „sitja hátíðina", eins og það
er svo hátíðlega orðað, eru þrír
Danir, tveir karlmenn og ein kona,
þrír Svíar, allt karlmenn, þrír
Norðmenn, allt karlmenn, þrír
Finnar, allt karlmenn (hefur
framkvæmdastjórnin nokkurn
tímann heyrt getið um Eevu-Liisu
Manner, sem er eitt fremsta
Ijóðskáld á Norðurlöndum i dag,
og þótt víðar væri leitað?), einn
Færeyingur (karlmaður), einn