Morgunblaðið - 02.11.1985, Blaðsíða 12

Morgunblaðið - 02.11.1985, Blaðsíða 12
12 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR2.NÓVEMBER1985 „Sjórinn hefur tvö eðlia Bókmenntir Jenna Jensdóttir Gúmmískór með gati. Smásagna- safn. Samtök móðurmálskennara og Mál og menning. Síðara bindi. Ritstjóri: Heimir Pálsson. Kápa: Robert Guillemette. Mál og menning. Reykjavík 1985. Þetta er síðara bindi af smá- sagnasafni er Samtök móðurmáls- kennara og Mál og menning gefa út. Bindið hefur að geyma sögur eftir ellefu höfunda. Fyrsta sagan heitir Skógarævintýri og er hún eftir Aðalstein Ásberg Sigurðsson. Höfundur segir vel frá. Sagan er í eðli sínu heilsteypt og góð lýs- ing á drengjunum tveim, sem leita hetjuævintýra í gróðrastöðinni utan við bæinn. Taka sér hetjunöfn og eru nánast villimenn þegar því er að skipta. Höfundur tekur hryll- inginn í þjónustu sína er hann lætur drengina með bitlausum hníf murka lífið úr villiketti. Hvernig ber að líta á slíka frá- sögn? Oviljandi valda þeir stórbruna í skógræktinni. Dagurinn sá eftir Ásu Sólveigu er saga um dreng, fráskilinna foreldra, sem býr hjá móður sinni. Hann veit lítið um það sem gerst hefur og gerist nema af pískri i eldhúsinu. Þó er móðirin að öðru leyti opinská við drenginn sinn. Næmur er skilningur höfundar á sálarkreppu þeirri er skapast hjá öllum í fjölskyldunni við slíkar aðstæður. Af varfærinni samúð vinnur höfundur vel úr erfiðum kringumstæðum í lífi sögupersóna sinna. Það er leiðinlegt að setning eins og þessi: „Óli heyrir að vatn er látið renna 1 eldhú3ið“, skuli finnast í svo góðri sögu. Benóný Ægisson á hér söguna Trítlaveislan. Fjölskylda sem er á ferð um hraun og hella í fleiri tíma, sennilega á Snæfellsnesi. Höfundurinn blandar raunveru- leika og ævintýri saman í frásög- unni. Að mínu mati tekst honum ekki að ná því valdi á efninu sem nauðsynlegt er til þess að úr verði góð saga. Lítill maður, eða dvergur með huliðshúfu, er líka dálítið út- þvælt í sögum. Lesanda gæti dottið í hug að tvær sögur, saga raun- veruleikans og saga ævintýrsins, hefðu orðið heilstæðari einar sér. Sjórinn eftir Elísabetu Þorgeirs- dóttur er saga úr lífi sjómanna og MEÐ GATI ástvina þeirra. Lesandi hefur á tilfinningunni að höfundur sé að lýsa hér sorgum og gleði sem hann hefur sjálfur tekið þátt í. Slíkar sögur eru ekta. Helga er saga eftir Guðjón Sveinsson. Hún fjallar um ungan dreng úr kaupstað sem sendur er til sveitadvalar hjá barnlausum hjónum, sem voru kunn að því að hjá þeim gátu börnin lært „guð- rækni og góða siði“. í sveitinni rifjar drengurinn upp öll smá prakkarastrikin sem hann hefur framið heima. Honum leiðist og ákveður að strjúka. Einlægt samtal hans og gömlu, skilnings- ríku konunnar Helgu, sem einnig er hjá hjónunum, vekur hann til umhugsunar um ýmislegt í tilver- unni. Og hann hættir við að strjúka. Sagan er langdregin á köflum og dregur það úr áhuga lesanda á efninu. Herdís Egilsdóttir er höfundur sögunnar Nú — tí-mingh. Þetta er dæmisaga og boðskapur hennar er, að fólk á tækniöld leitar hamingj- unnar langt yfir skammt og oft á kostnað barnanna sinna. Mér þykir nafnið á vélmenninu afkára- legt, þrátt fyrir hlutverk hans í ágætri sögu. Saga Jórunnar Sörensen Leynd- armálið, er að mínu mati besta sagan í bókinni og skákar hún þar einnig flestum sögum í fyrra bind- inu. Drengurinn Haraldur felur útigangskisu, komna að því að gjóta, í geymslunni heima hjá sér. Sagan er samin af innsæi á tilfinn- ingasambandi manna við dýrin. Frásögnin er látlaus og vönduð. Vekur löngun til þess að heyra meira frá höfundar hendi. „Donkey Kong“ er eftir Kristínu Steinsdóttur. Sannferðug frásögn af fjölskylduferð til sólarlanda og hertöku tölvuspils á hug drengsins Ara. Geðjast ekki að útlendu nafni á sögunni. Njörður P. Njarðvík á hér sög- una Rauð nótt — hvítur dagur. Efni hennar er að mestu sótt í raun- veruleikann, atburði sem ég trúi að enn séu flestum í fersku minni. Skáldleg frásögn höfundar er áhrifarík og tilfinningalífi þáttt- akenda í þessum harmleikjum náttúruhamfaranna vel lýst. Ótti eftir Oddnýju Guðmunds- dóttur er hressileg saga, sem greinir frá óöguðum, ærið fyrir- ferðarmiklum strákum á sveitabæ. En þangað er sendur kjarklítill drengur úr kaupstað, sem hefur þó kjark til að flýja þær ógnir, sem hann finnur í návist við drengina á bænum. Svanhildur Friðriksdóttir á síð- ustu söguna Gúmmískór með gati. Sagan gerist í þorpi nokkru fyrir þrjátíu árum. í einum hluta þorps- ins er krakkafjöldi sem situr al- deilis ekki auðum höndum. Guð- mundur í götóttu gúmmiskónum er forsprakkinn að uppátækjum krakkanna. Meginatburður sögunnar er hrekkjabragð strákanna er þeir koma brennivíni niður í hænsin hennar Laugu gömlu og afleiðing- arnar láta ekki á sér standa. Minnir frásögnin óneitanlega á slíkan atburð í sögu Emils f Katt- holti. Sagan er rituð með lítilli virðingu á gömlu konunni Laugu, nánast háðulegt, niðurlægjandi viðhorf til útlits hennar og hugs- ana. Að mínu mati er lítil fyndni í þessari sögu. Munnsöfnuðurinn í henni sýnist mér þjóna litlum til- gangi. Það geislar hvorki gleði né gáski af hvörmum ungra söguper- sóna í þessari bók. Tilfinningaleg átök af völdum manna, og nátturu, þar sem ungar óreyndar sálir lúta ósjaldan í lægra haldi eru eins og rauður þráður gegnum alla bókina. Er líf æskunnar í raun og veru svona gleðisnautt? Höfundatal er aftast í bókinni. Raunir Tómasar Erlendar bækur Jóhanna Kristjónsdóttir Jens Kristian Lings: Vita Watt Útg. Attika 1985 THOMAS Watt, kennari í bók- menntum, skrifar dagbók um samband sem hann tekur upp við Vitu nemanda sinn, honum langtum yngri. Þegar dag- bókin hefst virðist sambandið hafa staðið nokkurn tíma og einhverjir brestir eru komnir í það, þrátt fyrir fjálglegar lýsingar Watts á sælustundum þeirra skötuhjúa. Eftir því sem dagbókin vindur sig áfram verður ekki lengur hægt að líta framhjá því að samskiptin eru augsýnilega Vitu mjög á móti skapi, þótt hún af nærfærni og verndartilfinningu reyni að þrauka enn um sinn. Hún tek- ur að vísu einhver hliðarspor, Thomasi til mikilla sárinda. En hann fyrirgefur og umber, enda er ekki skýrt hvað eru órar hans og hvað er virkileik- inn. Þegar hún reynir síðan loks að klippa á þráðinn, getur hann ekki afborið kvölina og dagbókin tekur við draumum hans og sjúku hugarflugi og óskhyggju, án þess að honum lánist að greina á milli hvað er hvað. Hann reynir að hefja samskipti við fyrri vinkonu; einn nemandi hans sýnir áhuga á honum, en allt er það fyrirfram vonlaust, vegna þess að ástin sem hann telur sig bera til Vitu er eins og æxli, sem hann hvorki vill né getur látið nema brott. Þegar á líður magnast óhugnaðurinn í sálinni og það tekur ekki betra við þegar lesandi verður áskynja um hans líkamlega ástand líka. Ruglaðar og brenglaðar bernskuminningar þótt tak- markaðar séu eiga þátt í að Jens Krisdan Ijngs í í ‘f \/l+A Ift/ATT AT'IIKA skapa stemmningu bókarinnar sem um margt verður eftir- minnileg. Jens Kristian Lings sendi í fyrra eða hitteðfyrra frá sér bókina Luerne sem getið hefur verið í þessum dálkum og fékk góðar undirtektir í Danmörku. Þessi bók er henni þó langtum fremri, að mínum dómi. Eink- um vegna eðlilegrar stígandi í frásögninni og skýrrar per- sónusköpunar aðalpersónunn- ar. Syndir feðranna Myndbönd Árni Þórarinsson Af öllum þeim aragrúa af sjón- varpssyrpum, bæði langhundum og stutthundum, sem íslenskir innflytjendur myndbanda setja hér á markað eru óskaplega fáar sem eru þess virði að eyða tíma í. Og í þær fer mikill tími. Maður á bágt með að sjá tilganginn í því að horfa á spólu eftir spólu af lopatogi sem í flestum tilfell- um er samhljóða því efni sem íslenska sjónvarpið býður upp á lon og don. En margar þessar syrpur verða vinsælar á leigun- um hér. Sem sýnir kannski bara það, að íslenskir neytendur eru ekkert óánægðir með það efni sem sjónvarpið sýnir. Þeir vilja bara meira af því sama. Það er hins vegar löngu vitað að bresk framleiðsla af þessu tagi stendur þeirri amerísku framar að öllu jöfnu. Hún er vandaðri, áræðnari og mun síðar höll undir formúlur. Yfirleitt eru þessar syrpur, hvort heldur þær eru á tveimur, þremur eða tutt- ugu spólum, ættarsögur, hinn langi sýningartími er notaður fyrir frásögn af vexti og viðgangi tiltekinnar fjölskyldu, gjarnan frá örbirgð til auðs og valda eða öfugt, og eru þá ólikir fulltrúar ættarinnar í sviðsljósinu til skiptins. Þættirnir spanna þann- ig mörg ár, áratugi eða jafnvel aldir. Síðan er undir hælinn lagt hversu áhugaverðar persóriurnar og örlög þeirra eru, og hversu vel höfundar halda á spilunum innan þessa forms. Breski stutthundurinn The Mallens eða Mallen ættin, sem nýlega kom hér á myndbanda- leigur, tilheyrir þessari hefð. Strax skal ég taka fram að ég horfði á þessa þætti sem eru þrír talsins og taka samtals u.þ.b. sex klukkustundir í sýningu, mér til meiri ánægju en stundum áður. Það stafar nú ekki af því að þeir séu betur gerðir en geng- ur og gerist. Reyndar eru þeir á köflum óvenju sjúskaðir f tækni- vinnu miðað við breska fram- leiðslu; einkum er myndataka stundum ómarkviss og klaufaleg. Nei, það er sagan sem hér grípur áhorfanda fremur en hvernig hún er sögð. Mannen ættin er eins konar bresk 19. aldar útgáfa af Dallas með ívafi frá Fýkur yfir hæðir eða Wuthering Heights eftir Emily Bronté. Hér er byggt á skáldsögu eftir Cath- erine Cookson sem mun hafa selst í meir en þremur milljónum eintaka og segir frá örlögum ættarinnar sem verkið heitir eftir. Þau örlög helgast af spek- inni gömlu um að syndir feðr- anna komi niður á börnunum. Höfuð Mallenþættarinnar er óðalsbóndinn á Hæðarbakka — villimaður og auðugur hefðar- maður í senn, sem gengur fyrir frumhvötunum og ómældu magni af púrtvíni. 1 upphafi sáir hann þeim frækornum sem sag- an vex af þegar hann tekur unga konu á víðavangi, bæði nauðuga og viljuga, og úr verður barn í brók. Sögusviðin eru lengst af tvö — óðal feðranna og heiðarbýlið þar sem bastarðurinn elst upp hjá móður, fósturföður og hálf- bróður. Á óðalinu sukkar Mallen bóndi með syni sínum skilgetn- um en titrandi álengdar eru tvær ungar frænkur og barnfóstra þeirra dyggðum prýdd. Þetta eru snotrar dömur og prúðar en bleikar af frygð. Svo fer að Mallen og sonur sukka frá sér allt fé og hið stolta setur þessar- ar úrkynjuðu ættar verður skuld- um að bráð. Sonurinn stekkur burt frá réttvísinni eftir að hafa skotið einn skuldheimtumanninn og Mallen gamli verður upp á dömur sínar kominn og flyst með þeim i lítið sumarhús. Þá aukast samskiptin milli heiðarbýlis- fólksins og hins niðurlægða að- als; hálfbræðurnir tveir fara að gera sér dælt við frænkurnar ungu, og barnfóstran siðprúða verður býsna gleið undir gamla nautnabelgnum Mallen. Allt þetta gerist í fyrsta þætti og byrjun annars, og meira til. Og það verður að segjast eins og er að Mallen ættin er ansi kröft- ugur reyfari lengst af. Aðdrátt- arafl sögunnar felst mjög í and- stæðum pólum persónanna; hálf- bræðurnir, hinn sterki bastarður og hinn veiki tæringarsjúki bróð- ir hans mæta svipuðum skautum frænknanna, annarri harðri, hinni mýkri. En öll samskiptin ruglast mjög vegna ýmissa ytri atvika sem kvikna af örlaga- hyggju eða forlagatrú þeirra sem mettar verkið allt. Saga Mallen ættarinnar er saga endurtekn- inganna. Bölvun hennar birtist i líki hans villta tryllta ættföður sem aldrei getur hamið besefann á sér. Myndgerð hennar er grár lokkur sem gengur í erfðir og táknar eitt grátt hár hvert skipti sem fjölskyldufaðirinn brýtur sjötta boðorðið, að því er hann segir sjálfur! Mallen ættin er dálítið brokk- geng í vinnslunni og leikurinn misjafn utan aðalhlutverkanna. Þau eru á hinn bóginn ágætlega mönnuð og einkum eru þau John Hallam sem Lammen og Carol- ine Blakiston sem barnfóstran eftirminnileg. Og þótt þriðji og síðasti þátturinn fari að mestu í að láta sem flesta af hinum dæmdu ættliðum týna tölunni með sem voveiflegustum hætti, er syrpan í heild töluvert nátt- úrumikil afþreying. Stjörnugjöf Mallen ættin I, II 0g III: ick'A
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.