Morgunblaðið - 17.11.1985, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR17. NÓVEMBER1985
Tökum málstað
sovézkra gyðinga
E F T I R A V I TJA L SHCHARANSKY
Um 400.000 gyðingum, þeirra á meðal eiginmanni minum, Anatoly, er haldið í gíslingu
í Sovétríkjunum. Fær nokkur þessara þúsunda nokkurntíma að anda að sér fersku lofti
frelsisins í fornu heimalandi sínu, ísrael? Það gæti verið gagnlegt ef almenningur og
opinberir aðilar í Bandaríkjunum legðu þessa viðkvæmu spurningu fyrir utanríkisráð-
herra Sovétríkjanna, Eduard A. Shevardnadze, þegar hann kemur í heimsókn til Banda
ríkjanna — því svarið við henni er algjörlega undir siðlausri ríkisstjórn hans komið.
Harðstjórnir hafa þekkzt í öll- síður undirruðu yfirvöld í Moskvu
um afbrigðum hér á jörðu, en fyrir tíu árum lokaniðurstöður
fram til okkar daga er vart vitað Helsinki-ráðstefnunnar. Þau við-
um nokkra ríkisstjórn, jafnvel
mestu kúgunarstjórnir, sem hefur
ekki boðið upp á annan pólitískan
valkost, rétt til að flytjast úr
landi. Jafnvel Þýzkaland nazism-
ans á árunum fyrir síðari heims-
styrjöldina neyddist til að heimila
brottflutning úr landi — svo ekki
sé minnzt á Rússland á keisara-
tímunum eða Suður-Afríku með
sína apartheid eða aðskilnaðar-
stefnu. í löndum þar sem ákveðn-
ar stéttir borgaranna hafa verið
sviptar atkvæðisrétti, eða ritfrelsi
eða trúarfrelsi, hafa þær þó rétt
til að flytjast úr landi. En svo er
ekki í Sovétríkjunum. Engu að
urkenndu þar með, meðal annars,
að „hver og einn hefur rétt til að
yfirgefa hvaða land sem er, þar
með talið hans eigið, og snúa til
baka þangað". Það er í samræmi
við þessi ákvæði og við ríkjandi
reglugerðir í Sovétríkjunum að
400.000 gyðingar hafa óskað eftir
að fá að flytjast úr landi með því
að óska eftir boðum um að fá að
setjast að í ísrael. Þrátt fyrir
þetta fengu aðeins 896 leyfi til að
flytjast úr landi á síðasta ári (og
aðeins 702 fyrstu átta mánuði
yfirstandandi árs), og leiðtogar
sovézkra gyðinga veslast upp í
fangelsum og vinnubúðum.
Avital Shcaransky
Auk þess sem við sökum yfir-
völdin um siðleysi, getum við því
einnig sakað þau um brot á al-
þjóða sáttmála. Með því að lítils-
virða þennan sáttmála hæðast
yfirvöld í Kreml að því siðferðis-
gildi sem siðmenningin sjálf
grundvallast á. Gefur þetta ekki
ástæðu til að tortryggja stórlega
tilraunir sovézkra yfirvalda á
alþjóðavettvangi til að taka á sig
mynd ljúflegrar sanngirni og hóf-
semi? Ætti þetta ekki að draga í
efa rétt Sovétríkjanna til að telj-
ast meðal friðsamra þjóða sem
virða lög og taka tillit til siðvenja
annarralanda?
Anatoly Shcharansky var neit-
að um vegabréfsáritun árið 1973,
en eins og svo margir aðrir batt
hann vonir sínar við Helsinki-
sáttmálann. Um miðjan áttunda
áratuginn var hann vel þekktur
félagi í samtökum sem tóku sér
það verkefni að fylgjast með því
hvernig sovézk yfirvöld fylgdu
ákvæðum sáttmálans. Það var
vegna þessara algjörlega lögmætu
aðgerða — og ekki upploginna
ásakana um njósnir sem hann var
ákærður fyrir — að hann var
handtekinn og fangelsaður fyrir
rúmum átta árum.
Örlög hans síðan þá eru ógn-
vekjandi lýsing á áhrifum ákvæða
Helsinki-sáttmálans. Árið 1977
var hann dæmdur til þriggja ára
fangelsisvistar og tíu ára þrælk-
unarvinnu. Eftir að hann var
fluttur í vinnubúðir var hann
settur í einangrunarklefa í 90
daga fyrir að hafa kveikt í Han-
ukkah-kertum á ljósahátíð gyð-
inga og les upp úr Davíðssálmum.
Meðan hann var í einangrun var
honum haldið á lífi með því að
næra hann á vatni og brauði, og
brauðið fékk hann aðeins annan
hvern dag. í nóvember 1984 var
hann einnig settur í einangrun í
fangelsi vinnubúðanna.
Heilsu eiginmanns míns hefur
hrakað hættulega mikið. Hann
þjáist af sárum verkjum í brjósti
og augum. Það líða mánuðir án
þess að frá honum heyrist, og á
meðan er engum heimiiað að
heimsækja hann. Fyrir hann, eins
og fyrir Iosif Begun, Dan Shapiro,
Yuli Edelshtein, Alexander Ko-
limiansky og óteljandi fleiri
sovézka gyðinga, hefur Helsinki-
sáttmálinn borið þennan árangur.
Nú ríkir mikil bjartsýni á Vest-
uriöndum. Viðræður risveldanna
Anatoly Sharansky

Avital með mynd af manni sínum
eru í fullum gangi, leiðtogafundur
ér framundan, og lýðræðisrlkin,
sem þrá frið, hneigja sig í auð-
mýkt í áttina að brosi Mikbails
S. Gorbachev. Sovézki leiðtoginn,
staðráðinn í að stöðva frfjlai-
kvæmd geimvamaráætluöar
Bandaríkjanna og komast yfír
háþróaða tækni Vesturveldanna,
reynir til hins ítrasta að finna
málamiðlun og koma á jafnvægi.
Er til of mikils ætlazt á þessum
eftirvæntingartímum, ef borin er
fram ein fortakslaus krafa á
hendur þeirra sem kerfisbundið
hafa troðið á réttindum og lífi
óteljandi landsmanna sinna sem
biðja ekki um annað en frelsi?
Er til of mikils ætlast ef farið er
fram á það áður en við leitum
eftir og treystum undirskrift
þeirra undir frekari sáttmála í
framtíðinni að þess verði krafizt
af sovézkum yfirvöldum að þau
vírði ákvæði Helsinki-sáttmálans
ákvæðum sem eru svo mjög
einföld í framkvæmd?
Endanlega er það ríkisstjórn
Shevardnadzes sem einn getur
Svarað spurningunni. En það eru
Vesturlönd, einkum Bandaríkin,
sem verða að bera spurninguna
fram. Eiginmaður minn og gyð-
ingarnir í Sovétríkjunum bíða
frétta.
(Avital Shcharansky, sem fluttist frá
Sovétríkjunum árið 1974, býr nú í
ísrael.)
(Heimild: The New York Times.)
Flutt í Brcautarholt 3
(MJÖLNISHOLT 14)
Sýning á nýjum
INVFTA innréttingum sunnudaginn
17. nóv. kl. 13-17
ELDASKÁLINN
Nóatún
8RAUTARHOLTI 3 • NYTT SIMANUMER: 621420