Morgunblaðið - 17.11.1985, Qupperneq 44

*44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR17. NÓVEMBER1985
SKAPTI
í
SLIPPNUM
— kafli úr uppvaxtar- og athafnasögu
Skapta Áskelssonar, skipasmiös á Akureyri
Fyrir helgina kom á markaðinn frá bókaforlaginu Skjaldborg hf. á
Akureyri, bókin Skapti í Slippnum, uppvaxtar- og athafnasaga Skapta
Áskelssonar skipasmiðs, skráö af Braga Sigurjónssyni, eftir viðtölum við
Skapta og upplýsingum hans. Morgunblaðið hefur fengið leyfí höfundar
og útgefanda til að birta kafla úr bókinni. Eftirfarandi kafli ber nafnið
„Eftir á að hyggja“.
„Skapti ( Slippnum". Myndin var tekin á athafnasvæði Slippstöðvarinnar hf. i sumar. Hluti
dráttarbrautarinnar og smfðaskálarnir í baksýn.
Skapti stendur á gömlu drattarbrautinni. Að baki honum sést í stefnið á Jörundi, eina togaranum sem tekinn var
upp í þann slipp. Myndin er tekin árið 1953.
Þegar Skapti lítur um öxl til
Slippstöðvarára sinna úr nokkr-
um tímafjarska, stendur honum
ljóst fyrir sjónum, að alltaf voru
viss teikn á lofti, sem bentu til
þess, að hann fengi ekki setið
forstjórastólinn þar til friðsæll-
ar fullnustu. Meðan hann var í
ákefð að vinna að uppbyggingu
stöðvarinnar, stóð í miðjum eld-
inum, eins og sagt er, veitti hann
þessum teiknum ekki svo mjög
athygli eða hugleiddi til hvaða
áttar þau vísuðu. Hann vék þeim
af vegi sér meðan hann mátti
sem hindrunum því að Slippstöð-
in efldist og dafnaði.
Fyrsta teiknið var, hve harð-
sótt Skapta og félögum hans
reyndist að fá í upphafi leigða
dráttarbrautaraðstöðuna á Odd-
eyri, grunnaðstöðuna til að
byggja Slippstöðina upp.
Annað teiknið var, hve leigu-
tíminn var lengi til fárra ára í
senn, þannig að langtímaáætlun
um uppbyggingu var aldrei hægt
að gera, heldur urðu þeir félagar
nánast alltaf að gera snögg
áhlaup fram, þegar óvænt færi
gáfust.
Þriðja teiknið var, að í hafnar-
nefnd Akureyrar voru öðru
hvoru að skjóta upp kolli hug-
myndir um nýstofnun fyrirtækis
margra aðila, sem yfirtæki
rekstur dráttarbrauta Akur-
eyrar. Kemur þetta fram í fund-
argerðum hafnarnefndar, sem
raktar hafa verið framar í bók
þessari, og sýnir, að ýmsir ráða-
menn Akureyrarbæjar hafa ekki
hugsað sér, að forráðamenn
Slippstöðvarinnar ættu þennan
garð vísan til frambúðar.
Fjórða teiknið var, hve seint
og stundum ekki Slippstöðinni
gekk að fá uppbyggingarleyfi
fyrir nauðsynlegum húsum yfir
starfsemi sína á eða við dráttar-
brautalóðina. Neyddi þetta
Slippstöðina í þá aðstöðu að láta
deigan síga og hafast smátt eitt
að eða ekki til vaxtar og við-
gangs, ella ryðjast fram af nokk-
urri óf'yrirleitni og eiga þá óvild
ráðamanna í bænum yfir höfði
sér. Var síðari kosturinn valinn
af nauðsyn en ekki yfirgangi.
Skapti staðhæfir, að hefði hann
ekki verið næsta ókvalráður í
þessum efnum, hefðu hús Slipp-
stöðvarinnar aldrei risið. Viss-
um afturhaldsöflum í bænum
fannst stefnt allt of hátt. Hin
stóra verkstöð, sem Skapti og
stórhuga félagar hans og starfs-
menn sáu fyrir sér í anda, var
ekki enn hugsýn margra.
Raunar voru önnur teikn
Skapta miklu skapfelldari en
tregðuteiknin og á þau mun
hann meir hafa horft. Prýðisvel
gekk að safna á hendur Slipp-
stöðinni úrvalsmannafla, bæði
hvað tæknimenn og iðnaðar-
menn snerti, svo sem rakið hefir
verið að nokkru hér að framan.
Það var höfuðstóll, sem ekki var
metinn til fjár, þekking þessara
manna, hæfni og síðar æfing.
Enn er að geta hins ágæta vinnu-
anda, sem var ríkjandi.
Þegar stálskipasmíðarnar
hófust, var það vitað, að mikið
væri undir því komið, að góð
samvinna tækist með plötusmið-
um og tréskipasmiðum. Varð svo
með ágætum þegar í upphafi
bæði við smíði Sigurbjargar ÓF
1 og Eldborgar GK 13. Var verk-
stjórn í höndum tréskipasmiða
og tæknimanna í fyrstu alfarið,
en smiðirnir kunnu af langri
skipasmíðareynslu lag og mótun
hvers hlutar. Seinna örlaði um
skeið á nokkrum úfum í garð
þessarar verkstjórnar, þótti
stjórn fagfélags plötusmiða
vinnusvið þeirra ekki alltaf full-
komlega virt. Lítið varð þetta
þó að ágreiningi innan Slipp-
stöðvarinnar og fyrr en varði
voru líka fyrir hendi ágætir
verkstjórar úr þessari iðngrein,
þegar auknar stálskipasmíðar
veittu æfinguna.
Áður er sagt frá ágreiningi við
stjórn fagfélags plötusmiða
varðandi kennslu í rafsuðu í
Slippstöðinni, þegar smíði
strandferðaskipanna hófst, sem
og inntöku fleiri lærlinga í þeirri
grein en stranglega var lögmætt.
Þótti Skapta sá ágreiningur ekki
góður, þó að hans gætti varla
eða ekki innan verkraða í Slipp-
stöðinni, en hér taldi hann, að
hann yrði að beita þessu harð-
ræði verkefnis og atvinnu vegna.
Varðandi vélsmiði og renni-
smiði varð verkstjórn í verkum
þeirra aldrei neitt áhorfsmál.
Þar voru strax og stálskipasmíð-
arnar hófust þegar fyrir hendi í
Slippstöðinni vanir verkstjórn-
endur, enda raunar ekki inn á
neitt nýtt svið gengið, eins og í
plötusmíðinni, þó að sjálfsögðu
yrði það umfangsmeira.
Ekki neitar Skapti því, að það
hafi komið í hug sinn og félaga
sinna, þegar þeim fannst kortast
skammtað um leigutíma á drátt-
arbrautaaðstöðu af hálfu bæjar-
ins eða tregðast tekið undir
uppbyggingaróskir þeirra, að
réttast væri að ganga frá því
þreytandi togi, sjá hvort að-
halds- og afturhaldsöfl sæju þá
ekki að sér. Slíkt hafi þó aldrei
verið nema stundarþreytuhugs-
un hjá sér. Draumurinn um
myndarlega skipasmíðastöð,
stálskipasmíðastöð, varð að
verða að veruleika. Honum
blæddi í augum, hve mikil vinna
fór í að klastra í gömul og léleg
skip, sem sífellt var verið að
kaupa til landsins, ódýr að vísu
oft, en tæpast sjófær sum. Sumir
útgerðarmenn íeyfðu sér jafnvel
að kaupa erlendis skip, sem búið
var að leggja til hliðar vegna
aldurs. Þessi skip voru að vísu
ódýr í kaupum, en nánast hættu-
lega mörg. Skapta dreymdi um
ný og traust skip, smíðuð af ís-
lenskum höndum, til veiða og
flutninga.
Þó að smíði strandferðaskip-
anna yrði þess valdandi, að
Slippstöðin lenti í fjárhagsörð-
ugleikum, hvarflaði ekki annað
að Skapta, en að sú ákvörðun
hafi verið rétt, þegar ákveðið var
að byggja þau hérlendis. Smíði
skipanna tókst með ágætum
hvað sem aðfinnsluraddir sögðu.
Þau voru traust, vel smíðuð og
sambærileg að verði jafnvönduð-
um skipum smíðuðum erlendis.
Þeir sem klifuðu á því, að um
sitthvað hafi seinna þurft að
bæta, gleymdu því, að það var —
og er — alger undantekning, að
svo væri nýtt skip keypt erlendis
frá, að ekki þyrfti að bæta um
það á einhverrí hátt, stundum
áður en það var tekið í notkun,
stundum eftir stutta notkun,
þegar reynsla kom til.
Það hlýtur að vera mönnum
umhugsunarefni, hver lífs-
reynsla Skapta Áskelssonar varð
AthafnasvæÖi Slippstöövarinnar um það leyti sem Skapti lét af störfum hjá
fyrirtækinu, árió 1970.