Morgunblaðið - 19.01.1986, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR19. JANÚAR1986
„Skoðanakannanir sýna að
næstum er óhætt að draga ekki
meira en 7000 nöfn út úr síma-
skránni . . . Ennfremur álítur
margfaldur meirihluti . . .“
Glefsur sem hljóða eitthvað á
þessa leið berast að eyrum í ljúf-
um söng úr útvarpinu. Vísast ekki
alveg rétt heyrt. Skrifast þá á
sljóleika Gáruhöfundar, sem trúir
sínum eigin eyrum hvenær sem
er eftir söngtextann í sjónvarpinu
sem bögglar orðinu prófa saman
í próa til að ríma á móti Nóa. Tók
raunar ekki nú að sperra eyrun
fyrr en þeim barst orðið skoðana-
kannanir og síðan „Segðu mér
satt, segðu mér satt, segðu mér
satt.“ En þá tóku gráu heilasell-
umar líka að gára. Ef skoðana-
kannanir em komnar í dægur-
lagatexta hjá vinsælustu hljóm-
sveitinni, þá era þær„inni“, svo
notað sé vont mál. Og eiga ekki
dáikahöfundar blaðanna einmitt
að taka fyrir það sem efst er á
baugi? Orðunum skoðanakannan-
ir og sannleikur sló saman og
fylgdi spumingamerki?
Alvitrir um skoðanakannanir
segja líka að spumingamar og
orðalag þeirra skipti ekki minna
máli en svörin — þær séu ekki á
færi nema Jærðra sérfræðinga.
Vel trúlegt. í sjónvarpi sjáum við
með eigin augum viðbrögðin
þegar hljóðnemi er rekinn upp að
andliti fólks úti á götu. Þrátt fyrir
áfallið verður fyrsta viðbragð
gjaman að sýnast ekki eins og
asni frammi fyrir alþjóð — öragg-
ast að samsinna fyrirspyijanda
og segja „tvímælalaust." Alveg
pottþétt orð! Skiljanlega vill fólk
helst aka heim heilum vagni í allra
augsýn. Ef að gripnir era 3—4,
sem verða að mynda sér skoðun
á sekúndubroti án þess að fá tfma
til að hugsa eða fá útskýringar,
þá verður niðurstaða þess sem á
horfir vísast að þetta sé almenn
skoðun í landinu. En það er kost-
urinn við sjónvarpsspumingar,
hvort sem þær era úti á götu eða
í fréttastofti að maður heyrir og
sér spyijandann líka. Getur gert
greinarmun á þeim sem mynda
spumingar með því að fullyrða
sjálfir og ætla þeim sem svarar
að nota stutta tímann til að mót-
mæla eða leiðrétta og hinsvegar
þeim sem spjnja stutt og hlutlaust
til þess að fá svar eða útskýringu
þess sem valinn hefur verið til að
upplýsa. Á skömmum tíma lærir
maður að þekkja aðferð hvers
spyijanda og meta alveg á sama
hátt og maður lærir í blöðum að
velja sér til upplýsingar þá gagn-
rýnendur í listum og bókmenntum
sem gera svipaðar kröfur og
maður sjálfur. Víðtækari og fag-
legri skoðanakannanir era að vísu
annað mál. En þama er aðvöran
um að láta ekki undir höfuð leggj-
ast að lesa vel spuminguna sjálfa
og framsetningu hennar áður en
niðurstöður era gleyptar hráar.
Hvað þá áður en farið er að leggja
útafþeim.
Skýringamar geta líka orðið
býsna varasamar. Fyrir jóiin birt-
ist niðurstaða ábyrgrar skoðana-
könnunar um jólamat íslendinga
með tölum um hve stór hluti þjóð-
arinnar borðaði hamborgarhrygg,
hangikjöt eða ijúpur. Niðurstaðan
virtist sú að færri hefðu ijúpur í
jólamatinn en t.d. hamborgar-
hrygginn. Þegar farið var að
leggja út af þessu virtust menn
slá því föstu að ijúpur væra ekki
eins vinsæll jólamatur og fyrr.
Rangt! Allar þær ijúpur sem hægt
er að fá — að minnsta kosti í
þéttbýlinu — vora keyptar og upp
étnar jrfír jólin. Ekki hægt að fá
fleiri. Það sannrejmdi Gárahöf-
undur þegar þurfti að bæta við
fyrri pöntun nokkram ijúpum síð-
ustu dagana. Hafði raunar beðið
eftir loforði um fyrri skammtinn
þar til ijúpumar vora veiddar.
Líklegasta skýringin sú að fólkinu
fjölgar sem borðar jólamatinn en
veiddu ijúpunum ekki. En hvaða
áhrif hefur svo skoðanakönnunin
með þessum útleggingum?
Kannski að nú orðið sé eitthvað
annað og nútímalegra sem menn
eigi að borða á jólum. Og það
skiptir marga miklu að gera eins
og allir hinir. Það þætti okkur
leiðinlegt, ijúpnaaðdáendum!
Umheimurinn hefur samt ekki
mestar áhyggjur af ijúpunum
þegar vald skoðanakannana er
metið. Þegar Lee Iacocca, iðnjöf-
urinn og dálkahöfundurinn, sem
sagt er að Bandaríkjamenn geti
jafnvel hugsað sér sem næsta
forseta Bandaríkjanna, kom í
Hvíta húsið hrósaði Ronald Reag-
an ákveðinni grein eftir hann í
Newsweek. En bætti við að sér-
fræðingur sinn um skoðanakann-
anir segði að þær sýni að ekkert
sé óvinsælla en að skattleggja
gasið. Og virtist taka mið af því.
En Iacocca hefur einmitt í skrifum
sínum verið að vara ákaft við
því að skoðanakannanir séu fam-
ar að móta stjómarstefnuna í
Bandaríkjunum. Ekki öfugt, að
menn séu kosnir til forastu af
því að þeim sé treyst til að hafa
næga yfírsýn til að móta stefnuna
og ákveða framkvæmdir fyrir alla.
En era það ekki forastumenn-
imir sem sitja uppi með ábyrgðina
meðan almenningsálitið hefur
frítt spil til að skipta skýringar-
laust um skoðun þegar fer að
skina í að hún sé kannski ekki
svo snjöll? Og skoðanakannanir
um málefni og stjómmálamenn
era einmitt oft gerðar í hvelli, áður
en öll málsatvik era komin fram
eða aðeins rök annars aðilans. í
skoðanakönnun sem gerð var nú
í vikunni í Bretlandi, daginn eftir
að Heseltine vamarmálaráðherra
sagði af sér vegna ágreinings við
Margaret Thatcher um ákveðið
mál, vora viðbrögð t.d. mjög
honum í vil. 71% töldu að Marga-
ret hefði orðið á í messunni og
hann fór fram úr henni sem
æskilegt forsætisráðherraefni
íhaldsflokksins. Sagt að nú verði
Margaret Thatcher að fara að
vara sig. Gefið í skyn að forsætis-
ráðherrann eigi að taka mið af
þessari skoðanakönnun. Viðkom-
andi mál mun þó halda áfram og
eflaust margt enn eftir að koma
fram, sem hugsanlega gæti brejrtt
almenningsálitinu. Ef það er þá
ekki þegar búið að festa sig við
fyrsta viðbragð. Það hefur nefni-
lega tilhneigingu til að gera það.
Þá eram við komin í hring.
Bæði einstaklingar og hópar hafa
tilhneigingu til að elta aðra í
skoðunum, fínnst að það hljóti að
vera rétt sem svo mörgum fínnst.
Og þora ekki eða hugkvæmist
ekki að ganga gegn því. Latnesk-
ur málsháttur segir að forsjónin
hjálpi þeim djörfu og hafni heigl-
unum. Satt er að vissan kjark
þarf til að ganga gegn afgerandi
áliti í skoðanakönnun. En þótt
aldagrónir málshættir byggi jrfír-
leitt á rejmslu kynslóðanna, er
skiljanlegt að fólk veigri sér við
að setja sitt pólitíska líf að veði
þegar einhver skoðun er með réttu
eða röngu orðin í könnun að
almannavilja, þar sem Einbjöm
eitir Tvíbjöm, Tvíbjöm Þríbjöm
o.s.frv. Alltjent ætti maður að
skoða á hvaða stigi máls skoðana-
könnun er gerð og eftir hve stað-
góðar almennar upplýsingar áður
en niðurstöður era skoðaðar og
eltar. Annars lét sá klóki karl
Bemhard Shaw hafa eftir sér: „Er
ekki skelfílegt að horfa upp á
ábyrgustu aðila fara að ráðum
manns!“
Þar sem málið virðist botnlaust
og plássið búið verða vangaveltur
Piets Hein í íslenskum búningi
Helga Hálfdanarsonar að nægja
um Sannleikann:
Vitringur fyllti flata dós
af fögrum sannleikoghreinum
og fyrir þann boðskap hlaut hann hrós
af heilluðum lærisveinum
að nú hefði list hans látið í té
þálausnágátuífaginu,
að býsna flatur að sönnu sé
sannleikurinn í laginu.
ÞITT EIGIÐ HEIMILIA SPANI frá kr. 550.000
Ókeypis sýningarferð
Við höfum bókoð aukoflug til COSTR8LRNCR þonn 26/2
nk. KOMDU M6Ð. Sýningorferðin er ókeypis fyrir þó sem
festo koup. Rnnors kostor ferðin kr. 24.900 innifolið í verð-
inu er ollt ss. hótel — motur — gisting o.fl. Þoð er til mikils
oð vinno með snöggri ókvörðun, hofðu sombond við okk-
ur og fóðu frekori upplýsingor.
fl sólrikQstQ stoð Sponar
Öll svæðin ohhor liggjo við hino stórkost-
legu strönd COSTfl BLflNCfl (skommt fró
Benidorm). Sólin skín þor 320 dogo ó óri
og þor getur þú leikið Golf ollon órsins
hring. Sjórinn er svo heitur oð þú getur boð-
oð þig í honum olveg from f desember,
sonnkolloð sældorllf.
Roðhús, einbýlishús 09 ibúðir
Við höfum uppó morgt oð bjóðo. fjórum
svæðum eru ibúðir fró 550.000 og roðhús
fró 650.000.
PonorQmQ, vinsældimar outost
Hópunktur houstsins eru Ponoromo roðhúsin sem liggjo við 17 km
longo Lq Moto ströndino. flonoromo roðhúsið er tveggjo hæðo
39ms með útipolli og fróbæru útsýni. Dogstofo með boreldhúsi,
svefnherbergi og fullbúnu boðherbergi, ollt þetto gerir flonoromo
húsið oð droumostoð þeirro sem viljo búo við hof ið f sól og sælu. Og
kvnningorverðið er ótrúlego lógt,
27.500 krónur í óvísun
€f þú ókveður oð koupo Ibúð eðo hús í sýningorferðinni færð þú hús-
gognoóvfsun uppó 100.000 peseto, óvfsunin gildir f Torreomor hús-
gognoversluninni.
SÝNING Á HÖTEL ESJU
SUNNUD. 19/1 & 26/1
* KL. 13—18
SvenskkOLloyd
□ Óska eftir frekari upplýsingum
Nafn:________________________
Heima:
Sími: _
Jan Almkvist
Álftamýri ý. 108 Rvk. Sími 36662