Morgunblaðið - 27.03.1986, Síða 6

6 B MORGUNBþAÐlÐ, FLMMTUDAGUR 27. MA^Z 19g6
landsfje, verður að vera þakklát
við landið fyrir það, en ekki
vanþakklát. Þegar hún er gerð
að höfuðstað landsins, leggst
henni sú skylda á herðar að
ganga eptir megni á undan í
öllum þarflegum fyrirtækj-
um, sem henni er hægra en
öðrum í landinu að stofna og
við halda, hvort heldur þau
eru vísindaleg eða verkleg.
Vjer hvorki elskum nje hötum
Reykjavík svo í blindni, að vjer
eigi vel getum sjeð og sagt „kost
og löst á konunni". Það er engan
veginn svo fátt, sem hún hefir
gert og gerir meira til að efla
vísindin; vjer ætlum það sje hjer
um bil eptir vonum; en úr for-
göngu hennar í verklegum fyrir-
tækjum getum vjer eigi gert eins
mikið."
Og enn herðir Einar á gagmýni
sinni á bæjarstjóm Reykjavíkur:
„Eins og vjer sögðum, var öll
ástæða til að vænta þess, að
Reykjavík gengi á undan í því
að stofna innlent brunabótafje-
lag; það var henni auðvelt og
hefði verið henni sjálfri bæði
sómi og gagn, og landinu öllu
þarflegt. Og þó hefir hún held-
ur kosið að gerast aptasti
limur í útlendum fjelagsskap,
heldur en hinn fremsti i inn-
iendum. Hún hefir með tals-
verðum eptirgangsmunum troð-
ið sjer inn í brunabótafjelag eitt
í Danmörku, sem hjer um bil
50 kaupstaðir þar í landi, aðrir
en höfuðstaðurinn, hafa inn-
gengið."
Síðan vitnar Einar Ásmundsson
í ísafoldargrein Gríms Thomsen 20.
september 1878 og birtir langan
kafla úr henni og rekur síðan hvað
geðist á Akureyri í kjölfar hennar:
„Framfaraljelag Akureyrar-
manna, sem stofnað var í fyrra
vetur, ræddi þá nokkrum sinn-
um um það á fundum sínum,
hvernig tiltækilegast væri að
koma á stofn innlendu brunabót-
aljelagi. Af þessum umræðum
var það sprottið, að Akureyrar-
menn báðu þingmenn sína í
sumar sem leið að komast eptir
því, hvort Reykvíkingar
mundu nokkuð hugsa til þess
að stofna brunabótafjelag í
þá stefnu, er „ísafold" hafði
bent til í grein þeirri, er fyrr
var getið, og minntust þing-
mennimir á þetta efni við ýmsa
málsmetandi menn í Reykjavík,
meðan þeir dvöldu þar um þing-
tímann, en urðu lítils vísari fyrir
það.
Til þess þó að geta fært kjós-
endum sínum eitthvert svar,
skrifuðu þingmennirnir bæjar-
stjórninni fyrirspurn um þetta í
júlímánuði, en ekkert svar höfðu
þeir fengið, þegar þeir fóru
heimleiðis seinast í ágúst. Or-
sökin til þess, að þingmönnunum
hafði eigi verið svarað áður en
þeir fóru, átti að hafa verið sú,
að bæjarstjómarfundur hefði
hvað eptir annað farizt fyrir, af
því offáir bæjarfulltrúar hefðu
mætt til þess að fundarfært yrði,
en lofað var þeim svari hið fyrsta
með pósti, og kom það nú í
næstliðnum desembermánuði.
Þar segir að Reykjavík hugsi
hvorki til að stofna brunabót-
afjelag nje slíta fjelag við
dönsku kaupstaðina, og er þar
með útsjeð um forgöngu höf-
uðstaðarins í þessu máli að
sinni.“
Eftir þennan áfellisdóm yfír
bæjarstjórn Reykjavíkur komst
Einar ekki að annarri niðurstöðu í
lok hinnar merku greinar sinnar en
þeirri, að halda yrði áfram með
málið án Reykjavíkur að sinni.
Honum var Ijóst, að skorturinn á
vátryggingarvernd utan Reykjavík-
ur var gersamlega óviðunandi, og
að í málið yrði að ráðast. Hér var
afdráttarlaust bmgðið upp þeirri
framtíðarsýn, sem átti 35 árum síð-
ar eftir að verða að veruleika, þegar
Brunabótafélag íslands er stofnað
með lögum 1915 og tekur einungis
til landsbyggðarinnar utan Reykja-
víkur, þar sem höfuðborgin er sér
um brunatryggingarmálin. Og það
er hún enn þann dag í dag. Einar
Ásmundsson orðar þessa framtíðar-
sýn sína svo:
„En með því mál þetta er
allmikið nauðsynjamál og
áhugamál Akureyrarmanna,
þá vonum vjer að þeir gangist
nú samt fyrir því að stofna
almennt innlent brunabótafje-
lag, þótt þeir standi langt um
lakar að vígi til þess en Reyk-
víkingar; og yjer ímyndum
oss,að margir annarstaðar á
landinu mundu fúsir og fegn-
ir ganga í fjelagið, ef tilhögun
þess yrði í nokkurn vegin
góðu lagi.“
Þorleifur Jónsson
Nú hleyp ég yfir rúman áratug,
en á því tímabili var margt skrifað
í blöðin um málið en mest út frá
grein Gríms Thomsen og í takt við
þau skrif, sem ég hef tæpt á hér
að framan. Umræðan gekk í bylgj-
um eins og oft vill verða en stór-
brunar ýttu alltaf við mönnum.
Einkum eru það þrjú atriði, sem
draga kjark úr mönnum og valda
því að ekkert raunhæft gerist í
málinu.
Þyngst vegur andstaða Reykja-
víkur og tregða bæjarstjórnarinnar
þar á því að vera með í samstilltu
átaki allra landsmanna. Næst komu
áhyggjur manna yfir því, að ábyrgð
landssjóðs yrði landsmönnum
ofviða, ef stórtjón yrðu áður en hið
innlenda brunabótafélag hefði náð
að mynda nægilega sjóði. Og síðast
áttuðu menn sig á smæð markaðar-
ins, vöntun vatnsveitna og bruna-
vama, sem hlyti að krefjast erlendr-
ar endurtryggingar og við það vom
sumir hræddir á þeim tíma.
Þótt menn ræddu þessi efnisat-
riði af miklu raunsæi lon og don,
gátu þeir samt ekki hlaupist frá
þeirri óbærilegu staðreynd, að hús
héldu áfram að brenna óvátryggð
úti á landsbyggðinni.
Þá er það, sem Þorleifur Jónsson
ritstjóri Þjóðólfs, reisir málið að
nýju í stórmerkri forsíðugrein í 40.
tölublaði Þjóðólfs 29. ágúst 1890,
en hún vakti menn að nýju til
umhugsunar um grundvallaratriði
málsins: þörfína fyrir vátryggingar-
vemd úti á landsbyggðinni. Grein
Þorleifs er mjög hógværlega skrifuð
en rök hans hitta í mark, og má
telja víst, að Indriði Einarsson þing-
maður hafí fengið góða viðspymu
í Þjóðólfsgreininni, er hann ári síðar
flutti málið inn á Alþingi eins og
hér var drepið á í upphafí. Hér verða
tímamót í málinu, hin þinglega
meðferð hefst og hún gengur í
bylgjum ekki síður en utanþings-
baráttan, en allt endaði þetta þó vel.
Þorleifur nefnir grein sína Bæj-
arbrunar og brunaábyrgð og
kemur að kjama málsins strax í
fyrirsögninni. í upphafí rekur hann
fjóra bæjarbruna:
„Fjórir bæir hafa bmnnið hjer
á landi á rúmu hálfu ári. Um
orsökina til bmnans á einum
þeirra (á Árbót), er ekki kunn-
ugt. Á einum þeirra (aðAuðs-
haugi) kviknaði í spónum, sem
lágu við eldavjel. Á hinum
tveimur (Hjaltabakka og
Grímsstöðum) hafði eldurinn
kviknað í eldaryjelarpípu, sem
eigi hefur verið nógu vel um
búið. Eldavjelar em nú orðna
all-algengar hjer á landi, og þar
sem menn hafa nú fyrir sjer
þess dæmi, er full ástæða til að
vekja athygli manna á, að búa
vel um eldayjelar, einkum píp-
umar, sem ganga í gegn um
lopt eða þekju, auk þess sem
jafnan er áríðandi að fara var-
lega með eldinn, því að mikið
er í húfí, ef illa fer.
En það em jafnan einhveijir
sem ekki sinna þvílíkum aðvör-
unum og geta með lítilli óvar-
kámi valdið eldsvoða. Og hvað
varlega sem farið er með eld,
TÍMARITIÐ
MEIRIHATTAR
SÝNING
M0T0RHJ0LA 09 SPORTBILA
verður haldin um páskana
(27. á sKírdag til 31. annars í pásKum)
í 2200 m2 sal nýbyqqinqarinnar við hliðina á
Hagkaupum Skeifunni.

<?.$ b,* &, hl i„
mona
50 heppnir sýningargestir
hljóta stærstu tegund af
MÓNU PÁSKAEGGI
á meðan sýningin stendur
>>>>

tF-