Morgunblaðið - 22.04.1986, Qupperneq 43

hafí orðið honum auðveldari fyrir
þá sök, en hann reri ekki einn á
báti. Sá maður er eignaðist Þórunni
Sigurðardóttur að eiginkonu hlaut
að verða mikill gæfumaður. Eg
veit að Þórunn vinkona mín hefur
lifað marga gleðidaga, en hún hefur
einnig þurft að þola mikið mótlæti
og raunir, meira en mætir flestum
okkar á lífsleiðinni. En það vissum
við allir, að ekki myndi hún tapa
reisn sinni þótt á móti blési og svo
mun henni enn fara við lát eigin-
manns síns. Að mínu viti slapp
Einar frá stjórnmálavafstri sínu
ókalinn á hjarta og með hreinan
skjöld. Hann gegndi störfum utan-
ríkisráðherra á einhveijum erfíð-
ustu tímum í sögu okkar og vissu-
lega enduðu þær deilur á farsælan
hátt. Ekki dettur mér í hug, að
hann hafi þar verið einn að verki,
en hlutur hans var að sjálfsögðu
stór. Engan stjórnmálamann hef ég
heyrt hallmæla honum og margir
hafa haft um hann þau orð, að
hann væri góður drengur og er það
vissulega rétt. Eg veit, að honum
var ekki óljúft að hverfa frá argi
stjórnmálanna og gerast sendiherra
í Danmörku. Hann gat þess oft, að
hann væri feginn að vera laus úr
þeim darraðardansi. Þó var það nú
svo, að þegar kosningar voru í nánd,
þá fór um hann einhver fíðringur.
Það er líklega svo um flesta stjóm-
málamenn. Sumir þeirra minna
helst á veðhlaupahesta. Eru hinir
ljúfustu dagsdaglega, en þegar
dregur að kosningum geta þeir
naumast hamið sig fremur en hest-
ur við brautarenda í byijun hlaups.
Ég á Einar frænda minn í síðasta
sinn í ágústmánuði sl. Raunar
fannst mér, að við Helga Lovísa
hefðum misnotað gistivináttu þeirra
hjóna árum saman, og við ætluðum
okkur ekki að gera stans í Kaup-
mannahöfn í það sinn. Þegar ég
sagði Einari þetta heyrði ég, að nú
var þungt í frænda mínum, taldi
hann það litla kurteisi að fara fram
hjá garði hans. Auðvitað gistum við
ennþá einu sinni á Krathusvej 32,
og áttum þar að venju góða daga.
Þau hjón keyrðu okkur um Sjáldand
og nærliggjandi eyjar, og komst ég
þá að því, að Einar talaði svo góða
dönsku, að Danir töldu hann til
sinna manna, enda skildi ég hann
ekki ætíð er hann mælti á því máli.
Ég er þakklátur almættinu fyrir að
við skyldum hafa vit á að eyða
þessum dögum með þeim hjónum.
En nú á ég ekki lengur von á því,
að þeir feðgar Sigurður og Einar
taki á móti mér á Kastrup, enda
mun Kaupmannahafnarferðum
væntanlega fara fækkandi. Við
Helga Lovísa sendum Þórunni,
Helgu, Ernu, Sigurði og þeirra fólki
hugheilar samúðarkveðjur.
Hrafnkell Helgason
Það var erfitt að færa Þóru litlu
dóttur minni fregnina um að afi
Einar væri dáinn. Þó að þau hafí
flest hennar sjö ár búið langt frá
hvort öðru, er varla hægt að hugsa
sér nánara samband milli bams og
afa. Þóra heimsótti afa til Kaup-
mannahafnar þar sem þau fóru
saman í gönguferðir um Krathusvej
og nágrenni, heilsuðu upp á ná-
grannahundana og fengu sér smá-
rúnt í hestakerrunum við Dyrhavs-
bakken. Afí sýndi henni Tívolí og
Legoland, og þegar hann heimsótti
San Diego, sýndi Þóra honum
Sea-World og Disneyland, að
ógleymdum hundunum við Muir
Avenue.
Á milli tíðra heimsókna, skrifuð-
ust þau á af bamslegum ákafa um
hagi sína og hugrenningar og með
bollaleggingum og áætlunum um
næstu endurfundi. í samskiptum
þeirra bar ekki mikið á aldursmun
eða kynslóðabili. í afa fann Þóra
góðan leikfélaga, traustan trúnað-
arvin, dyggan aðdáanda og þolin-
mótt fómarlamb fyrir smá stríðni.
Þóra er ekki ein um að sakna
afa Einars. Þegar ég kynntist Ein-
ari fyrst, var mér strax ljóst að
hann væri einstakur maður, ég
hafði vissulega þekkt hann í ijarska
eins og þjóðin öll, sem hinn rólega
og yfírvegaða stjómmálamann sem
siormaði um. Mannkostir hans vora
viðurkenndir af flestum, samheijum
MORGUN8ILAÐIB. ÞRIÐJUDAGUR 22Í. APRlL 1986 •')«
sem andstæðingum á sviði stjóm-
málanna.
En slík mynd er reyndar flöt og
einhliða, það fann ég best eftir að
ég var orðinn tengdasonur hans.
Þá kynntist ég hreinskilni hans,
ríkri réttlætiskennd, takmarka-
lausri umhyggju fyrir ástvinum sín-
um og fjölskyldu allri. Virðing hans
fyrir skoðunum, löngunum og vilja
hvers einstaklings verður öllum
ógleymanleg sem kynntust honum
sem fjölskyldumanni.
Allt þetta speglaðist best og skýr-
ast fyrir mér í samskiptum hans
við Þóru litlu. „Nema þú verðir eins
og bömin," segir í helgri bók, „kom-
ist þú alls ekki inn í himnaríki.“
Og með Þóru var Einar tengdafaðir
minn eins og bamið. Hann setti sig
á hennar stig, reyndi ekki að vera
vitrari og reyndari, stærri og meiri,
heldur rétt eins og hún. Það sem
var henni merkilegt, var honum líka
merkilegt, hún gat trúað honum
fyrir sínum leyndarmálum og hann
varðveitti þau — og það sama gat
hún gert fyrir hann.
Ég reyni ekki að skrifa hér um
Einar sem stjórnmálamann eða
embættismann, — það munu aðrir
fjalla um, sem betur þekktu til.
En á hitt vil ég minnast, að lítil
stúlka í Vesturheimi hefur misst
afa sinn og trúnaðarvin, — við hin
föður og höfuð fjölskyldunnar.
Fyrir hönd Þóru þakka ég Einari
það, að hann var henni sem jafningi
og alltaf góður maður.
Jens Ingólfsson
Mér er Einar fyrst minnisstæður
frá fyrstu fundum, sem ég sótti í
Fjölni, málfundafélagi neðri-bekk-
inga í Menntaskólanum í Reykjavík,
haustið 1937, en ég var þá nýseztur
í 1. bekk. Á fundum þessara ungl-
inga, sem fiestir voru 13—16 ára
gamlir, var oft hart deilt, en af
misjöfnu viti og kunnáttu, svo sem
vænta má. Einn 3. bekkingurinn
fannst mér þó skera sig úr um
stillilegan málflutning og sérstaka
prúðmennsku í framgöngu, orðavali
og rökfærslu. Þetta var Einar
Ágústsson, þá 15 ára unglingur
austan úr Rangárvallasýslu, sem
nú er frá fallinn löngu fyrir aldur
fram.
Leiðir okkar Einars lágu ekki
saman að ráði fyrr en löngu síðar
er hann tók við stjóm Samvinnu-
sparisjóðsins og nokkru síðar
bankastjórn Samvinnubankans.
Nánust urðu þó kynni okkar og
samstarf, eftir að Einar tók sæti í
stjóm Landsvirkjunar árið 1971, en
þar átti hann sæti þar til hann var
skipaður sendiherra í Danmörku
árið 1980. í stjóm Landsvirkjunar
var framganga Einars ætíð hin
sama og rangæska piltsins í Fjölni
í gamla daga. Hún einkenndist af
prúðmennsku hans og málefnalegri
afstöðu, sem hann ætíð túlkaði af
hófsemi og tillitssemi við skoðanir
annarra. Honum var því vel treyst
af öllum, sem með honum unnu,
og hann átti mikinn þátt í að skapa
þá samstöðu og heilindi í samstarfi,
sem er stjóm svo umsvifamikils
fyrirtækis nauðsynleg. Öllum sam-
starfsmönnum hans þótti því skarð
fyrir skildi, er hann ákvað að hverfa
til sendiherrastarfa erlendis. Þó var
alltaf gott til þess að hugsa, að
geta hitt hann á yndislegu heimili
þeirra hjóna í Kaupmannahöfn eða
þegar þau voru á ferð hér á íslandi,
og ræða gömul málefni á ný í þeim
létta anda og á þann jákvæða hátt,
sem Einari var eiginlegt.
Nú verða þeir samfundir ekki
fleiri, en vinir hans þakka þær
minningar, sem eftir lifa, og við
sendum Þóranni og ástvinum hans
öllum dýpstu samúðarkveðjur.
Jóhannes Nordal
Ég man ennþá kvöldið góða á
Bergstaðastrætinu fyrir hartnær
25 árum. Við hjónin vorum í heim-
sókn hjá Þórunni og Einari og sím-
inn hringdi á miðju kvöldi. Einar
svaraði og við komumst ekki hjá
að heyra óminn af sumu því, sem
sagt var, enda voru ekki hurðir í
dyrum milli borðstofu og kontórs.
Mér skildist að verið væri að biðja
Einar að taka sæti á framboðslista
við komandi bæjarstjómarkosning-
ar. Heyrði ég hann segja eitthvað
á þá leið, að hann tæki aðeins 1.
sætið, önnur kæmu ekki til greina.
Mér varð svo nokkru síðar ljóst, að
Einar hafði þama verið að taka
örlagríka ákvörðun um framtíð sína
og fjölskyldunnar. Eflaust hefur
hugur Einars þá þegar stefnt til
stjómmálaafskipta. Hann hafði
starfað á vettvangi hins pólitíska
framkvæmdavalds frá embættis-
prófi 1947 allt til þess að hann tók
við stjóm Samvinnusparisjóðsins
1957. Án þess að hann tranaði sér
fram stefndi allur ferill hans til
mannaforráða á einum eða öðmm
vettvangi og það fór ekki framhjá
þeim stjórnmálaflokki, sem hann
átti rætur sínar í.
Hitt kom svo engum á óvart, sem
Einar þekktu, að hann skyldi strax
veljast til forystu og ganga rakleitt
í oddvitastöðu á framboðslista.
Annað hefði verið í þversögn við
eðli hans og skaphöfn. Honum var
forgangan í blóð borin og hefði
hann seint unað því að geyma sig
að baki annarra.
Þegar þessir atburðir gerðust,
hafði kunningsskapur okkar Einar
úr menntaskóla og háskóla fyrir
löngu þróast í vináttu, sem átti
ekki hvað síst rætur að rekja til
vináttu eiginkvenna okkar, en þær
eru skólasystur og fomar vinkonur.
Þótt stundum yrði vík milli vina,
bæði meðan harðast stóð stjóm-
málastríðið og síðar, er Atlantsálar
skildu, var alltaf gott að eiga Einar
að vini. Hann var hafsjór fróðleiks
um svo ótal margt, um ættir, sögu,
bókmenntir fomar og nýjar, um
allt hið fagra og mannlega í lífinu,
allt sem gefur því gildi.
Hvort sem var í bréfum hans,
greinum eða annarri frásögn var
það einkennandi fyrir Einar, hve
skýrt maður skynjaði manninn bak
við orðin. Frásögn hans varð aldrei
að efnislausu orðskrúði né litlausu
og ópersónulegu masi. Og þó dró
hann sjálfan sig ekki inn í efnið að
óþörfu. Af þessum ástæðum var
unun að hlusta á Einar segja frá,
og hann kunni ekki síður að hlusta,
en það er ekki öllum gefíð. Hitt er
enn sjaldgæfara að menn kunni og
njóti þess að þegja með öðrum. En
svo var með okkur Einar. Þagnir í
okkar samræðum urðu aldrei þving-
andi, aldrei þess eðlis að okkur
fyndist við verða að segja eitthvað
og það sem fyrst. Þó þögðum við
sjaldnast vegna skorts á umræðu-
efni. Einar lauk einmitt einu bréfa
sinna til mín á þessa leið: „Gaman
væri ef þið hjón hefðuð tækifæri
til að heimsækja okkur hingað á
Krathúsveginn. Hér er sem betur
fer nægilegt húsrými til að taka á
móti góðum gestum og varla trúi ég
því að umræðuefni myndi okkur
skorta þá frekar en fyrri daginn.“
Vissulega heimsóttum við vinina
á Krathúsveginum. Þar var bæði
hús- og hjartarými. Þar áttum við
yndislegar stundir, stundir sem við
munum ávallt minnast með þakk-
læti en um leið með söknuði, minn-
ug þess, sem var en verður aldrei
meir.
Ekki verður oftar slegið í slag
með hinum snjalla bridgespilara né
lesið upphátt með honum úr Ijóðum
nafna hans Benediktssonar, uppá-
halds ljóðskáldsins. Síðast lásum
við Hvarf séra Odds á Miklabæ.
Nú vildi ég gjaman lesa, ef ég bara
héldi að Einar heyrði:
„Sem lognslétt haf hvíla Landeyjaþing
og leggjast að íjallanna ströndum.
Sem safírar greyptir í silfurhring
um suðurátt hálfa ná Eyjamar kring.
En Þverá að vestan sér byltir i böndum
að brotnum og sandorpnum löndum."
En svo kvað Einar Benedjktsson
um fæðingarsveit Einars Ágústs-
sonar.
Annað skáld, Bólu-Hjálmar, kvað
eftir látinn vin:
„Vinir mínir fara Qöld,
feigðin þessa heimtar köld,
ég kem eftir, kannske í kvöld,
með klofínn hjálm og rifinn skjöld,
brynju slitna, sundrað sverð og syndagjöld.”
Svo mætti ég einnig segja á
þessari stundu, þegar leiðir. okkar
Einars skiljast að sinni. Eitt er víst,
ég kem eftir innan tíðar og það
gerum við öll. Það er hið eina óhjá-
kvæmilega í lífimi. Þess vegna
ættum við hvorki að óttast það né
harma, heldur búa okkur undir
aðskilnaðinn með því að njóta
hverrar stundar, sem með vinum
okkar gefst meðan hvorir tveggju
eru ofar moldu. Að leiðarlokum
getum við þá þakkað það, sem
okkur var þannig gefíð.
Við hjónin þökkum það að hafa
átt Einar Ágústsson að vini. Vinátta
hans og þeirra hjóna var okkur
dýrmæt, þegar á reyndi í lífí okkar.
Það var mér meira virði en ég hefí
áður látið uppi. Það fæ ég aldrei
fullþakkað.
Jón Ingimarsson
Einar Ágústsson var aðeins sex-
tíu og þriggja ára er kallið mikla
kom.
Ef allt hefði verið með felldu og
heilsan í góðu lagi hefði hann átt
að ciga dijúgan spöl eftir að enda-
markinu. „Én eigi má sköpum
renna," segir máltækið. Sannast
það hér. Ekki getur hjá því farið
að fráfall vinar og samstarfsmanns
til margra ára komi róti á hugann,
veki söknuð og trega í sinni og
knýi á um upprifjun atburða og
atvika sem honum eru tengd. Við
Einar áttum langt samstarf innan
Framsóknarflokksins og vora sam-
heijar og samstarfsmenn í borgar-
stjóm Reykjavíkur um níu ára
skeið.
Samstarf okkar í borgarstjórn-
inni og hörð kosningabarátta í
þrennum borgarstjómarkosningum
skilur eftir í huga mínum minningu
um góðan félaga og samstarfsmann
og skeleggan baráttumann sem
ánægjulegt var að starfa með.
Einar átti einstaklega auðvelt
með að umgangast fólk, jafnan Ijúf-
ur í viðmóti og háttvís í framgöngu.
í borgarstjóm naut hann bæði vin-
sælda og virðingar jafnt meðal
samheija og andstæðinga.
Enginn veifiskati var Einar í
málflutningi eða rökræðum. Raiðu-
maður var hann ágætur og talaði
fallegt mál. Þá átti hann þann
hæfileika í fómm sínum að geta
fellt hugsun sína í ramma stuðla
og höfuðstafa. Með þá náðargáfu
fór hann hins vegar sparlega. Ég
hygg að Einar hafí ekki ætlað sér
að gerast stjómmálamaður. Hann
hafði haslað sér völl innan banka-
kerfísins og var orðinn forstöðu-
maður Samvinnusparisjóðsins vorið
1962 er hann tók sæti í borgar-
stjóm.
Aðdragandi þess var sá að Fram-
sóknarflokkinn vantaði mann til að
taka við af Þórði Bjömssyni sem
verið hafði borgarfulltrúi um 12 ára
skeið.
Á miklu valt fyrir flokkinn að
það sæti yrði vel skipað. Því var
það að forystumenn flokksins linntu
ekki látum fyrr en Einar tók það
verkefni að sér.
Framganga hans í þeim kosn-
ingaslag var slík og árangur það
glæsilegur að ári síðar lá leið hans
inn á Alþingi og síðar í ráðherradóm
eins og kunnugt er og aðrir munu
rekja.
Með Einari Ágústssyni er góður
drengur og góður þegn okkar litlu
þjóðar fallinn frá. Þeir era margir
sem minnast hans með söknuði og
trega og senda Þómnni, Sigurði,
dætranum tveimur og fjölskyldum
þeirra dúpstu samúð og hluttekn-
ingu. í þeim hópi emm við hjónin.
Kristján Benediktsson
Við mennimir áformum, en það
er Guð einn sem ræður.
Á þetta voram við áþreifanlega
minnt, þegar fregnin barst um
andlát Einars Ágústssonar, sendi-
herra laugardaginn 12. þ.m.
Fyrir nokkram vikum áttum við
Einar viðræður á heimili hans í
Kaupmannahöfn. Vissulega rædd-
um við tilflutning og vistaskipti og
áform okkar þar samstillt en þau
vistaskipti sem nú hafa orðið vom
ekki til í hugskoti okkar.
Langri samferð er nú skyndilega
lokið. Við Einar Ágústsson hittumst
fyrst í stjómarráðinu 1954. Hann
hóf þá störf í fjármálaráðuneytinu
en ég starfaði i atvinnumálaráðu-
neytinu. Við störfuðum síðar á
vettvangi sparisjóðanna, urðum
samstarfsmenn á Alþingi og í ríkis-
stjóm og nú síðustu mánuðina
samstarfsmenn í utanríkisþjón-
ustunni.
Við vomm ekki sarhheijar á sviði
stjórnmálanna, en samstarfið ævin-
lega með þeim hætti að þar bar
ekki skugga á.
Einari Agústssyni vom falin fjöl-
mörg vandsöm trúnaðarstörf m.a.
gegndi hann embætti utanríkisráð-
herra 1971—78, og nú síðustu 6
árin sendiherraembættinu í Kaup-
mannahöfn.
Hvarvetna nutu sín vel eiginleik-
ar Einars, glöggskyggni, lagni hans
og lipurð og ríkulegrar aðstoðar
naut hann hjá sinni elskulegu eigin-
konu frú Þómnni Sigurðardóttur.
Er ég að leiðarlokum kveð vin
minn Einar Ágústsson em honum
færðar kveðjur frá utanríkisráðu-
neytinu með þakklæti fyrir langt
og farsælt starf.
Við biðjum honum Guðs blessun-
ar og sendum frú Þómnni og fjöl-
skyldu þeirra samúðarkveðjur.
Matthías Á. Mathiesen
Aðeins fímm vikur liðu frá því
við Einar Ágústsson áttum saman
glaðværa stund í Kaupmannahöfn
og þar til lífi hans var lokið.
Ovandabundnir sem við vomm og
ósammála um margt í stjórnmálum
varð okkur samt vel til vina. Hin
síðari árin varð kunningsskapur
okkar nánari en hann þó hafði verið
meðan við sátum saman á Alþingi.
Fyrir því vom ýmsar ástæður. Við
höfðum kynnst á sjöunda áratugn-
um meðan báðir höfðu afskipti af
sveitarstjómarmálum, og saman
sátum við á þingi í níu ár. Eftir að
hann lét af ráðherradómi árið 1978
kynntumst við þó bezt. Við fómm
saman á fundi í Þingmannasam-
bandi Norður-Atlantshafsríkjanna.
Á slíkum ferðum kynnast menn
gjaman vel. Hann var góður ferða-
félagi. En hann var umfram allt
góður fulltrúi Alþingis á þessum
vettvangi, virtur og þekktur í hópi
stjómmálamanna Atlantshafsríkj-
anna eftir sjö ára setu á stóli utan-
ríkisráðherra. Því var afar mikill
fengur að fá hann í sendinefnd
okkar. Hann var þar virkur þátttak-
andi og á hann var hlustað.
Einar Ágústsson sagði af sér
þingmennsku í árslok 1979 og varð
sendiherra í Kaupmannahöfn frá
1. janúar 1980. Ég átti oft leið um
Kaupmannahöfn á ámm Einars
þar. Ætið töluðum við þá saman,
ýmist í síma, f sendiráðinu, eða á
heimili hans og hans elskulegu
eiginkonu. Mér em margar þessar
samvemstundir minnisstæðar, ekki
sízt þær í sendiherrabústaðnum við
Krathusvej. Einlægni þeirra hjóna
og elskulegt viðmót gerðu þessar
stundir svo eftirsóknarverðar.
Einar hafði mikið yndi af ljóðum
og lausavísum. Við fómm með
mörg ljóðin og margar vísumar
hvor fyrir annan. En hann hafði
það fram yfir mig að geta sett
saman vísu sjálfur. Átti reyndar
afar létt með það, en fór of sparlega
meðþágáfusína.
Eitt sinn fyrir nokkmm áram
áttum við Láms Jónsson, þá þing-
maður, leið um Kaupmannahöfn og
þurftum að gista þar eina nótt. Við
heilsuðum upp á Einar í sendiráð-
inu, og ekki var við annað komandi
en við eyddum kvöldinu á heimili
þeirra hjóna. Við áttum með þeim
einkar ánægjulega kvöldstund. Að
loknum kvöldverði var boðið upp á
glas af víni. Það þáðum við. En
þegar Einar var að hella f glösin,
bað ég hann að gefa Lárasi lítið.
Sem formaður sendinefndar á er-
lendri gmnd, bæri ég mikla ábyrgð
á Lámsi, og allt yrði því hér að
vera í hófi. Að lítilli stundu liðinni
rétti Einar mér miða og á honum
stóð:
Undan fargi ábyrgðar
Ólafurnústynur
Lítið í gtasið Lárusar
láttu, kæri vinur.
Þessa vísu rifjaði ég upp í góðra
vina hópi í Kaupmannahöfn í síð-
SJÁ NÆSTU BLS. '