Morgunblaðið - 22.04.1986, Page 52

52
MORGUNBLAÐIÐ; ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL1986
Heilsuhæli NLFÍ í
Hveragerði 30 ára
eftir Oddgeir Ottesen
Það voru hressilegir og ákveðnir
menn, sem gengu um velli austan
við Hveragerði. Það söng í verk-
færum langt fram á kvöld. Bflförm-
um af timbri, asbesti, pipum og
jámi var ekið um móana að bökkum
Varmár. Fjörkippur var að færast
í athafnalífið í Hveragerði.
Ég kynntist þessu áhugafólki,
þegar ég fluttist til Hveragerðis
vorið 1954. Fyrsti áfangi af heilsu-
hæli NLFÍ var að rísa af grunni.
Aðdragandi að þessari byggingu er
nokkuð langur, sem vert er að riija
upp í örfáum dráttum.
I ársbyijun 1939 boðaði Jónas
Kristjánsson, fyrrverandi héraðs-
læknir Skagfírðinga, tii fundar í
Varðarhúsinu gamla við Kalkofns-
veg. Fundarefni var stofnun Nátt-
úrulækningafélags íslands. Fund-
arstjóri var lq'örinn Siguijón Péturs-
son frá Álafossi. Stofnfélagar voru
30.
Auk þess sem Jónas Kristjánsson
hafði barist fyrir náttúrulækninga-
stefnunni bæði í ræðu og riti f sínu
heimahéraði, þá hafði hann tekið
sér ferð á hendur til Þýskalands,
Sviss og Bandaríkjanna til að kynna
sér rekstur heilsu- og hressinga-
hæla og heilsurækt.
Reyndar hafði hann stofnað nátt-
úrulækningafélag á Sauðárkróki
árið 1937 ásamt Bimi Kristjáns-
syni, stórkaupmanni. En hann hafði
verið búinn að kynna sér náttúru-
lækningastefnuna í Þýskalandi.
Stefnan kynnt,
bókaútgáfa, bygging
heilsuhælis
Markmið félagsins var tvíþætt.
Annars vegar að kenna almenningi
að forðast sjúkdóma og fyrirbyggja
þá og hinsvegar að veita þeim
heilsubót, sem misst hafa heilsuna.
Tilgangi og markmiði skal náð
með fræðilegum fyrirlestrum og
útgáfu rita um heilbrigðismál og
náttúrulega heilsuvemd s.s. rétt
mataræði, ljós, loft, hreyfíng og
hvfld.
Fljótlega var hafín útgáfa bóka:
Sannleikurinn um hvítasykurinn,
Nýjar leiðir, Matur og megin, ís-
lenskar náttúrujurtir og Matreiðslu-
bókin svo nokkuð sé nefnt. Árið
1946 hóf Jónas að gefa út tímaritið
Heilsuvemd. Var hann ritstjóri þess
til dauðadags. Síðan hafa verið rit-
stjórar Úlfur Ragnarsson, Bjöm L.
Jónsson, Jóhannes Gíslason, Skafti
Skúlason og Guðrún Jóhannsdóttir.
Matstofa var opnuð í gamla
Landshöfðingjahúsinu við Skál-
holtsstíg í Reykjavík. Þar var borinn
fram matur úr jurtaríkinu.
Jónas opnaði lækningastofu á
heimili sínu í Reykjavík. Þar hafði
hann heit hveraboð í baðkerinu hjá
sér, jafnframt sem hann kenndi
sjúklingum sínum að nota sólarork-
una og neyta grænmetis.
I Laugarási í Biskupstungum var
keypt garðyrkjustöð. Þar var rækt-
að grænmeti fyrir Matstofu NLFÍ
í Reykjavík. Sú stöð var seld nokkr-
um árum síðar.
Um 10 ára skeið var rekið sum-
ardvalarhressingarhæli á Varma-
landi í Borgarfírði og á Hverabökk-
um í Hveragerði.
Þegar félaginu óx styrkur var
farið að leita að heppilegum stað
fyrir byggingu hressingarhælis.
Var víða farið um nágrenni Reykja-
víkur. Uppi í Borgarfírði komu
margir staðir til greina. Einnig sáu
menn ýmsa álitlega staði í Ámes-
sýslu. Jörðin Gröf í Hrunamanna-
hreppi var meira að segja keypt en
síðar seld aftur.
Staðarval og landnám
Loks var svo staðnæmst að
Reykjum í Ölfusi og leitað eftir landi
undir ReykjaQalli. Unnsteinn Ólafs-
son, skólastjóri Garðyrkjuskólans,
tók erindi náttúrulækningamanna
vel. Var þá haldið á fund oddvitans
í Hveragerði, Jóhannesar Þorsteins-
sonar. Falast var eftir landi f móun-
um vestan Varmár. „Var málið
afgreitt á stundinni," eins og Mar-
teinn Skaftfells sagði mér síðar.
Oddvitinn hringdi í hreppsnefndar-
menn og var af hálfu hreppsins
Jónas Kristjánsson og heilsuhælið 1954.
þannig orðið við beiðni komumanna.
Nú er það svo, að land Garðyrkju-
skólans og Hveragerðishrepps er í
eigu ríkisins. Þurfti því samþykki
landbúnaðarráðherra og undirskrift(
hans, sem þá var Hermann Jónas-|
son. Tafði hann í engu málið og
afgreiddi það með undirskrift sinni.
Varla var þomað blekið af penna
Hermanns, þegar Unnsteinn skóla-
stjóri birtist. Taldi hann við nánari
athugun, að með vexti Garðyrkju-
skólans gæti þessi landleiga reynst
óþægileg ráðstöfun og færði hann
rök fyrir máli sínu.
Enda þótt landið væri komið í
leigu NLFÍ og í sjónmáli væri eitt
fallegasta bæjarstæði á íslandi
skildi stjóm félagsins röksemdir
Unnsteins. Gaf hún landið eftir, en
fékk í staðinn land sunnar við
Varmá, sem lá betur við ræktun.
Byggingar-
framkvæmdir
Nú var ákveðið að reisa heilsu-
hælið á bökkum Varmár, næst
Fagrahvammslandi. Ágúst Stein-
grímsson, arkitekt, var fenginn til
að teikna byggingar. Hvergerðing-
amir Stefán J. Guðmundsson og
Jón Guðmundsson, byggingameist-
arar, sáu um byggingarfram-
kvæmdir, Guðjón Pálsson, raf-
virkjameistari, um allt, sem laut að
rafmagni, og Pétur Þórðarson, bif-
reiðarstjóri, annaðist alla aðdrætti.
Hitaréttindi úr Baðstofuhver
voru fengin og að áliðnu sumri
1953 var hafíst handa við að grafa
fyrir vatnslögn upp að fjalli. Þá var
slegið upp fyrir 620 fermetra sökkli
undir húsbygginguna.
Félagsleg efling
og fjáröflun
Gerðist nú margt í senn. Fjáröfl-
un var hafín af fullum krafti.
Happdrætti var hrundið af stað,
skuldabréf voru gefin út. Merkja-
sala hafín. Leitað var til Alþingis
um fjárframlag. Áheit, gjafír,
vinnuframlög streymdu til hjálpar.
Farið var út á stræti og torg og
seldir happdrættismiðar, til félaga
og fyrirtækja var leitað með skulda-
bréf. Allir lögðust á eitt: Heilsu-
hælið skyldi reist.
Nýtt bifreiða-
réttíngaverkstæði
NÝLEGA var opnað bifreiðarétt-
ingaverkstæði á Höfðabakka 3 í
Reykjavík. Verkstæðið, sem er
sérhæft í réttingum og almennum
viðgerðum, er í eigu þeirra Bjöms
Bjamasonar og Kolbeins Reynis-
sonar, bifreiðasmíðameistara.
Verkstæðið er opið virka daga
frá kl. 8.00 til 18.00 og fyrir þá
sem ekki geta misst bílana á
daginn, er boðið upp á kvöld- og
helgarþjónustu.
Eigendur nýja verkstæðisins, Björn Bjarnason og Kolbeinn Reynis-
son.
JÚ ER ÞAÐ 10
ivBYRGÐ Á SLITLAGI
í hlnum margviður-
cenndu KORK O
PLAST gólfflísum.
Þegar þú kaupir KORK
O PLAST pá færðu
iÚTÁBYRGÐAR-
f. t
ÁBYRGÐINGIU3IR
YFIR 14 GERÐIR K O P.
HRIIMGfÐ EFTIR
FREKARI UPPLÝSIISIGUM.
\^Z7
Wicanders
Korkro*Plast
Sænsk gœðavara í 25 ár.
KORK O PLAST er meö slitsterka vinylhúð og notað á gólf sem mikið
mæðir á, svo sem á flugstöðvum og á sjúkrahúsum.
KORK O PLAST er auðvelt að þrífa og þægilegt er að ganga á því.
Sérlega hentugt fyrir vinnustaði, banka og opinberar skrifstofur.
KORK O PLAST byggir ekki upp spennu og er mikið notað í
tölvuherbergjum.
KORK O PLAST fæst í 13 mismunandi korkmynstrum.
Gegnsæ, slitsterk og
auöþrifanleg
^ vinyl-filma.
Rakavarnarhuð
i köntum.
Sérstaklega vallnn
korkur I 13 mismunandi
munstrum.
Sterkt vinyl-undirlag.
Fjaörandi korkur.
EF ÞÚ BÝRÐ ÚTI Á LAINIDI ÞÁ SEfMDUM VIÐ ÞÉR ÓKEYPIS
SÝNISHORN OG BÆKLING.
CO
Einkaumboð a Islandi.
Þ. ÞORGRIMSSON & CO
Armúla 16 • Reykjavik • sími 38640
Nýbýlið í tún-
fætinum og- samskiptin
við hreppinn
Samskipti náttúrulækninga-
manna við Hveragerðishrepp voru
raunar ekki mikil í fyrstu. Þeir voru
eins og lítið þjóðfélag í túnfætinum
á stóru ríki. Þeir sóttu þangað
vinnuafl en ekki annað. Hvergerð-
ingar voru um þetta leyti að leggja
hitaveitu í austurhluta þorpsins.
Áður var það svo að hver heita-
vatnsnotandi sótti sitt vatn ofan á
Hverasvæði, annað hvort í borholur
eða hveri. Stærsti heitavatnsnot-
andinn var Fagrihvammur og þang-
að var fyrst lagt. Þetta leiddi af sér,
að eigin hitalögn hans var tekin úr
notkun.
Nú óskaði byggingamefnd NLFÍ
eftir viðræðum við hreppsnefndina
um hitaafnot. Framkvæmdastjóri
NLFÍ var Siguijón Danivalsson, en
við Grímur Jósafatsson, oddviti,
vorum fyrir Hveragerðishrepp í
þessum viðræðum. Voru NLFÍ-
menn búnir að afla sér heimilda
hjá Ingimar Sigurðssyni í Fagra-
hvammi um afnotarétt að gömlu
lögninni. Vantaði því aðeins rúma
200 metra af rörum til þess að
tengja hælið við Fagrahvamms-
lögnina.
í viðræðum vildu þeir ekki gefa
mikið fyrir vatnið. Létu þeir að
því liggja, að þeim væri í lófa lagið
að nýta sín hitaréttindi úr Baðstofu-
hver. Þótt við vildum allt fyrir þá
gera vorum við bundnir af gjald-
skrá, sem Hvergerðingar greiddu
hitagjöldin eftir. Þvi kynni að verða
misjöfnum augum litið ef hvikað
væri frá verðskránni við aðra. Við
fórum reyndar !íka nærri um það,
hvað kosta myndi að leggja ijórtán
hundrað metra langa hitalögn ofan
úr Baðstofuhver. Við vissum líka,
að fjárhagur náttúrulækninga-
manna leyfði ekki þann kostnað
einsogástóð.
Eftir allmiklar viðræður gáfum
við eitthvað eftir. Hitagjaldið er
reiknað eftir stærð húsa en ekki
vatnsmagni. Eitt 620 fermetra hús
notar minna vatn en 7 íbúðarhús
og var höfð hliðsjón af því. Samn-
ingurinn, sem gerður var, stóð í
mörg ár eða þar til heilsuhæiið lét
bora eftir heitu vatni á eigin lóð.