Morgunblaðið - 17.06.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR17. JÚNÍ1986
Hvers konar ríkisstjórn
eftír Jón Baldvin
Hannibalsson
Hvers vegna væri það skyn-
samlegt, út frá þjóðarhagsmun-
um, að ný ríkisstjórn tæki við i
haust?
Ástæðan er fyrst og fremst ein:
Núverandi ríkisstjóm hefur ekki
umboð til að leiða nýja kjarasamn-
inga, sem þyrftu að vera til lengri
tíma en venjulega.
Umboð hennar rennur út í sein-
asta lagi í apríl nk.
I næstu kjarasamningum er óhjá-
kvæmilegt að hækka verulega
lægstu laun, án nýrrar verðbólgu-
holskeflu. Það getur ekki gerst án
atbeina ríkisstjómar, sem hefur það
að meginmarkmiði, að jafna tekju-
skiptinguna í landinu og draga úr
lífskjamanum.
Það er ekki á færi núverandi rík-
isstjómar að leysa þetta verkefni.
Hennar tími er mnninn út.
Nýir kjarasamningar ættu helst
ekki að fara fram um leið og kosn-
ingabarátta, sem hlýtur að snúast
fyrst og fremst um uppgjör við
deyjandi ríkisstjóm.
Þetta vita forystumenn verka-
lýðshreyfingarinnar og Garðastræt-
isbúar manna best. Þetta vita líka
forystumenn Sjálfstæðisflokksins,
ekki síst formaður flokksins, fyrr-
verandi framkvæmdastjóri Vinnu-
veitendasambandsins.
Þetta ermeginástæðan fyrir því,
að skynsamlegt væri að efna til
þingkosninga í haust.
Rfldsfjármál
Þetta er hins vegar ekkert nýtt.
Nýir kjarasamningar um áramót
vora fýrirséðir á fyrstu mánuðum
jrfiretandandi áre.
Önnur ástæða, sem menn nefna
fyrir nauðsyn haustkosninga, er sú,
að fjÉLrmálaráðherra er með a)lt
niður um sig í ríkisfjármálum. Það
er heldur ekkert nýtt.
Það lá fyrir um leið og hann lagði
fram sín fyretu Qárlög fyrir jól.
Fjárlög vora afgreidd með halla
strax í upphafi.
í kjölfar kjarasamninga tók ríkis-
sjóður á sig 2ja milljarða viðbótar-
útgjöld, sem öllum var mætt með
lánum.
Engum var betur Ijóst hvert
stefndi í ríkisfjármálum, en þing-
mönnum Alþýðuflokksins.
Við fjárlagaafgreiðslu fyrir jól
lögðum við fram 75 breytingartil-
lögur við fjárlög og rúmlega 20
breytingartillögur við lánsflárlög.
Þessar tillögur höfðu að megin-
markmiði:
að draga úr hallarekstri í ríkis-
búskapnum
að afla ríkissjóði nýrra tekna
að skera niður ríkisútgjöld
að koma á kerfisbreytingu í ríkis-
búskapnum
að stöðva skuldasöfnun við út-
lönd og byija endurgreiðslur á lang-
tímaskuldum.
Á sínum tíma lögðum við einnig
til að úgjaldaauka ríkissjóðs í kjöl-
far kjarasamninga yrði mætt með
niðurekurði og nýrri tekjuöflun.
Þetta er þess vegna ekkert nýtt.
Þetta er þess vegna ekki nýtt
tilefni til stjómarelita, þingkosninga
og nýrrar stjómarmyndunar.
Ekki nema vegna þess, að for-
ystumönnum stjómarflokkanna er
nú ljóst, að þeir era komnir í þrot.
Þeir treysta sér ekki lengur til að
taka afleiðingunum af því að sitja
áfram í dauðvona ríkisstjóm.
Hvere vegna ekki?
Vegna þess, að úrelit sveitar-
stjómarkosninganna hafa veikt
stöðu þeirra og breytt pólitískum
valdahlutföllum í landinu. Það er
þetta sem er nýtt.
Urelit sveitarstjómarkosning-
anna gefa tilefni til að ætla að í
kjölfar þingkosninga komist til
valda ríkisstjóm, sem hefði umboð,
styrk og kjark til þess að leysa stór
verkefni, sem úr þessu bíða nýrrar
ríkisstjómar.
Breytt styrk-
leikahlutföll
Alþýðuflokkurinn er óumdeilan-
lega sigurvegari sveitaretjómar-
kosninganna. Kosningasigur
flokksins er sá mesti sem hann
hefúr unnið í sveitaretjómarkosn-
ingum eftir stríð. Flokkurinn jók
fylgi sitt um 50% frá 1982, bætti
við sig 7.000 atkvæðum. Miðað við
stöðu flokksins skv. skoðanakönn-
unum fyrir flokksþing 1984 hefur
fylgið u.þ.b. þrefaldast á tæplega 2
áram. Þegar úrslit kosninganna era
skoðuð ofan í kjölinn kemur í ljós,
að það er bitamunur en ekki fjár á
styrkleika Alþýðuflokks og Al-
þýðubandalags. Alþýðuflokkurinn
er nú næststæreti flokkurinn á
landsbyggðinni. Það er gerbreyting
á stöðu flokksins. Óskhyggjan um
að sókn jafnaðarmanna yrði stöðv-
uð hefur ekki ræst. Það staðfestu
kosningamar. Það er nýtt.
Allar Iíkur benda til að Alþýðu-
flokkurinn muni enn styrkja stöðu
sína í þingkosningum. Mörg rök
hnfga að því, m.a. þessi:
★ í Reykjavík var kosið ein-
faldlega með eða móti núver-
andi borgaretjóra. Um helm-
Jón Baldvin Hannibalsson
„Þingflokkur Alþýðu-
flokksins og Alþýðu-
bandalagsins bera báð-
ir ábyrgð á þeim efna-
hagsráðstöfunum, sem
gerðar voru í kjölfar
samninganna. Þess
vegna er bæði eðlilegt
og æskilegt að þessir
aðilar treysti samstarf
sín í milli. Þeim ber
skylda til að tryggja að
forsendur kjarasamn-
inga haldi.“
ingur þeirra, sem í skoðana-
könnunum gefa sig upp sem
kjósendur Alþýðuflokksins til
Alþingis, kusu hann ekki í
borgaretjóm. Ástæðan er sú
að menn vildu ekki skapa
möguleika á meirihlutasam-
starfi margra flokka í Reykja-
vík. Þetta þýðir að Alþýðu-
flokkurinn getur vænst vera-
legrar fylgisaukningar í
Reykjavík í þingkosningum.
Sjálfstæðisflokkurinn er líka
veikari í þingkosningum í
Reykjavík en í borgaretjómar-
kosningum.
★ Fylgi Alþýðuflokksins úti á
landi er vanmetið, þar sem
flokkurinn var mjög víða í
samstarfí við aðra í sveitar-
stjómarkosningum.
★ Gengi smáflokka fer minnk-
andi. Forystumenn Bandalags
jafnaðarmanna verða innan
tíðar að gera það upp við sig,
hvort þeir vilja eiga þátt í
mótun fjöldahreyfingar jafn-
aðarmanna á næstu áram —
eða verða utangarðs.
★ Alþýðuflokkurinn hefur nú
enga þingmenn í fjóram kjör-
dæmum. Hann á líka rök-
studda von um fjölgun þing-
manna, bæði í Reykjavík og á
Reykjanesi. Þetta þýðir að
veruleg endumýjun mun
eiga sér stað á framboðslistum
Alþýðuflokksins til þings. Nú
er tækifæri til að styrkja þing-
flokkinn með nýjum þunga-
vigtarmönnum í pólitík.
★ Allt þýðir þetta að sókn Al-
þýðuflokksins í- sveitaretjórn-
arkosningunum mun halda
áfram í þingkosningum.
Reynslan staðfestir þetta.
1978 fékk Alþýðuflokkurinn
16% í sveitaretjómarkosning-
um en 22,5% í þingkosningum
nokkram vikum síðar.
★ Styrkur Alþýðuflokksins nú er
meiri en 1978, þar sem hann
keppir nú við fleiri nýja flokka,
sem róa á sömu mið.
Það sem er nýtt í tali manna um
líkur á haustkosningum er þess
vegna fyrst og fremst nýtt mat á
styrkleika Alþýðuflokksins. Jafnað-
armenn hafa þegar náð nýju fram-
kvæði í íslenskum stjómmálum.
Veikleiki annarra flokka eftir
sveitaretjómarkosningamar styður
þetta mat enn frekar.
Stjórnarflokkarnir
Sjálfstæðisflokkurinn varð fyrir
þungum búsifjum víðs vegar um
landið. í Reykjavík hélt hann velli.
Þeirri stöðu mun hann ekki halda
í þingkosningum. Staða formanns-
ins er veik, þar sem ríkisfjármálin
era öll í skötulíki — á hans ábyrgð.
Hafskipsmálið varpar dimmum
skugga á flokkinn og staða iðnaðar-
ráðherra er lítt bærileg.
Framsóknarmönnum er að
verða ljóst, að ósigur flokksins í
sveitaretjómarkosningunum er
meiri en virðist við fyretu sýn.
Framsókn er orðinn minnsti flokk-
urinn úti á landi. Auk þess era
góðar horfur á að flokkurinn þurrk-
ist út af þingi, bæði í Reykjavík og
Reykjanesi. Litlar líkur era á, að
framsókn verði í ríkisstjóm eftir
næstu þingkosningar. Eðli Fram-
sóknarflokksins er slíkt, að hann
þrífst illa í stjórnarandstöðu. Hug-
myndaskortur flokksins veldur því,
að á stjómarandstöðubekkjum
verður hann giska meinlaus. Kjarni
málsins er sá, að valdakerfi Fram-
sóknarflokksins er að bresta.
Bændur hafa fengið sig fullsadda
af fyrirhyggjulausri forejárpólitík
Framsóknarflokksins í þeirra mál-
um. Þeir era því í uppreisnarhug.
Jafnaðarmenn vilja leggja sitt af
mörkum til þess að ná aftur jarð-
sambandi við bændur. Það á eftir
að koma betur á daginn.
Abl. og- smáf lokkarnir
Atburðir seinustu daga sýna að
Alþýðubandalaginu Iiggur við upp-
lausn. Það er að leysast upp í stríð-
andi fylkingar, sem eiga sér ekki
sameiginlegan hugmyndagrand-
völl. Samskipti forystumanna ein-
kennast af illvilja og gagnkvæmu
vantrausti. Þar tíðkast nú hin
breiðu spjótin. Orka þeirra mun á
næstunni fara mestan part í inn-
byrðis átök um völd og mannafor-
ráð í hnignandi flokki.
Þeir foiystumanna Alþýðubanda-
lagsins, sem vilja leggja eitthvað
jákvætt til þjóðfélagsþróunarinnar
hafa smám saman færet nær stefnu
og málflutningi Alþýðuflokksins.
Við næstu þingkosningar verður
Alþýðuflokkurinn næststærsti
flokkur þjóðarinnar — stærri en
bæði Abl. og Framsókn. Það verða
tímamót í íslenskum stjómmálum.
Þar með skapast loksins foreendur
til að bijótast út úr viðjum úrelts
flokkakerfis og byggja upp á næstu
áram öfluga flöldahreyfingu jafnað-
armanna með traust ítök í sjálfstæði
og ábyrgri verkalýðshreyfingu.
Smáflokkamir nálgast útgöngu-
vereið. Þeir hafa fengið sín tækifæri
og misnotað þau. Almenningi verð-
ur æ ljósara að rétta leiðin úr
ógöngum okkar þjóðfélags er ekki
sú að tvístra kröftunum í æ fleiri
og veikari pólitískar einingar. Þvert
á móti. Við þurfum skýrari línur í
íslenska pólitík, sterkari fylkingar,
stöðugra stjómarfar.
Allt stuðlar þetta að uppgangi
Alþýðuflokksins á næstunni.
Þetta er það sem er nýtt í stöð-
unni eftir sveitaretjómarkosningar.
Hvers konar
ríkisstjórn?
En hvere konar ríkisstjóm þurf-
um við þá eftir kosningar?
Fyreta verkefnið er nýir kjara-
samningar. Þar hefur Framsókn
ekkert til málanna að leggja svo
hún er best geymd utan stjómar.
Verkefnið er að ná samningum til
lengri tíma en tekist hefur að und-
anfömu. Samningamir eiga að snú-
ast um að hækka veralega lægstu
laun, án nýrrar verðbólguholskeflu.
Alþjóðasamtök málfreyja:
25 þúsund félagar
í 27 þjóðlöndum
— Markmiðið að efla konur til frekari
tjáningar, segir Muriel Bryant, fram-
kvæmdastjóri samtakanna
FYRSTI fundur Landssamtaka málfreyja var haldinn í Stykkishólmi
á dögunum. Sérstakur gestur fundarins var Muriel Bryant, fram-
kvæmdastjóri Alþjóðasamtaka málfreyja, en miðstöð þeirra er í
Anaheim í Kaliforníu.
Aðspurð um hvere konar félags-
skapur málfreyjur væra sagði
Muriel að það væri félagsskapur
kvenna sem á skipulegan hátt þjálf-
aði sig í samskiptatækni og vemdun
móðurmálsins. Væri markmiðið um
leið með þessari starfsemi að efla
stöðu kvenna og fá þær æ meira
til að tjá sig og efla sjálfstraust
þeirra. Sagði hún að það hefði
tekist að talsvert miklu leyti því,
hreyfingunni hefði vaxið fiskur um
hrygg síðan hún var stofnuð í
Kalifomíu árið 1938 og nú væra
félagar um 25 þúsund í 14 þúsund
félögum í 27 þjóðlöndum víðsvegar
Landsþing málfreyja á íslandi fór fram í Stykkishólmi fyrir skömmu og var þar kosinn nýr formaður,
Ingveldur Ingólfsdóttir, sem á myndinni er yst til hægri. í miðjunni er Muriel Bryant, framkvæmda-
stjúri Alþjóðasamtaka málfreyja, og Erla Guðmundsdóttir, fráfarandi formaður Landsamtakanna.