Morgunblaðið - 06.07.1986, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. JÚLÍ1986
V.
" >
í fylgd með bráðlátum
og blóðheitum aröbum
Aðalheiður E. Ásmundsdóttir
segir frá heimsókn til Marokkó
Aleið minni í gegnum
spænsku vegabréfs-
skoðunina, blasti við
mér glettnisbros
spænska vegabréfs-
varðarins er ég rétti honum skilríki
mín. „0, Islandia football," sagði
hann með handapati, vísaði þumal-
fingrinum niðurlægjandi niður á við
og hristi höfuðið. Ég brosti bara
og skundaði ásamt norskum ferða-
félaga mínu, Roy Larsen, í átt til
ferjunnar sem átti að flytja okkur
frá Algercíras á S-Spáni og yfir
Gíbraltarsundið. Það voru menn af
mörgum þjóðemum frá mismun-
andi stöðum af jarðarsívalningnum
saman komnir um borð í fetjunni.
Þama voru Ástralíubúar, gulir As-
íubúar, jarmandi Bandaríkjamenn í
svaðilforum, blámenn frá svörtustu
Afríku og svo ég, Norðurhafseyja-
búinn, ásamt Skandinavíuvini.
Á leið til Afríku
Yfírfull feijan leysti landfestar
kl. 12.30, í hvössum vindi og steikj-
andi sólskini. Við vorum á leið til
Afríku, nánar tiltekið til Tanger í
Marokkó. Vitneskja mín um Mar-
okkó og þjóð þessa lands í N-Afríku
var ekkert til að gorta af. Ég hafði
þó lesið mér til um landið og kæmi
það mögulega að notum til þess að
skilja betur menningu og samfélag
þessa fjarlæga lands.
í Marokkó búa 16,9 miiljónir
manns og þar af búa um 10 milljón-
ir úti á landi. Arabíska er töluð af
helmingi þjóðarinnar og talar hinn
helmingurinn berbísku, en sá hluti
býr að mestu leyti úti á lands-
byggðinni og í fjöllunum í S-Mar-
okkó (AtlasQöllin). Franska er töluð
af mörgum og eitthvað er um
spænskumælandi fólk í norðurhluta
landsins. Stór hluti þjóðarinnar lifir
af landbúnaði. En framleiðsla og
útflutningur af fosfati er sá þriðji
stærsti í heiminum. Þjóðin fékk
sjálfstæði 2. mars ’56 og tók þá
Hassan II (’29) konungur við stjóm
iandsins og trónir þar enn í dag.
Þjóðtrú Marokkóbúa er Múham-
eðstrú og hefur trúin átt stóran þátt
í mótun núverandi þjóðfélags. Allah
er örlagaspámaður Múhameðstrú-
armanna og er því öllu stjómað af
honum og allt sem gerist er fyrir-
fram ákveðið. Það er því ekkert
skrýtið að Marokkóbúar sjái enga
ástæðu til að vera að flýta sér.
S-strönd Spánar hvarf smám
saman bak við misturkenndan sjón-
deildarhringinn og ekki yrði langt
þangað til við berðum n-strönd
Afríku augum. Það var ekki laust
við að ónotalegur spenningur, í
samblandi við fiðurkennda sjóveik-
ina, ólgaði í maganum á mér við
tilhugsunina um þá 5 daga sem við
ætluðum okkur í Áfríku.
Hitabylgjan skall á okkur sem
ósýnilegur veggur er við stigum á
afríska grund. Mikill mannQöIdi var
samankominn við höfnina. Götu-
salar, slæpingjalýður og ferðalang-
ar er biðu í röðum eftir að komast
um borð í feijuna. í suðandi hafnar-
látunum, olnboguðum við okkur
áfram í gegnum öngþveitið í áttina
að tollvörðunum. Við vorum ekki
fyrr sloppin í gegnum seinvirka
tollskoðunina, er ungur og brosandi
Marokkóbúi stökk að okkur. Ólmur
og uppvægur, og á frekfr bíag'-'ðri
ensku, skildist okkur að hann vildi
endilega hjálpa okkur að fínna ódýr-
an og góðan gististað. Mér var
ekkert um þennan skyndilega
átroðning mannsins og sagði að við
þyrftum enga hjálp til þess að finna
gististað. En sá uppáþrengjandi var
ekki á því að gefa sig. Hann fylgdi
okkur fast eftir og var lýjandi liðug-
ur í málbeininu. Sá broshýri (sem
síðar kynnti sig sem Abdel Hamid)
sagðist vera sendur frá ferðaskrif-
stofu (og sýndi hann okkur skírteini
því til stuðnings) og væri starf hans
fólgið í því að sjá fyrir öryggi ferða-
manna sem ferðuðust á eigin veg-
um. Tilgangurinn væri að gera
ferðamönnum dvölina í Afríku eftir-
minnilega og jákvæða, sem yrði til
þess að þeir hefðu áhuga á að heim-
sækja landið aftur. Hann vildi forða
okkur frá því að lenda í klóm óaldar-
manna og eiturlyfjabraskara sem
gætu með klækjabrögðum stolið
frá okkur aleigunni. „This is Africa,
madarn," sagði hann sannfærandi
við mig er hann sá að ég trúði
honum ekki. Við sannfærðumst
smám saman um að Abdel vildi
okkur vel, en það var ekki að
ástæðulausu, þar sem hann fengi
örugglega einhvem aukapening frá
gistiheimilinu fyrir að vísa ferða-
mönnum þangað. Og sjálfsagt
væntir hann vasafyllis frá okkur
fyrir „hjálpsemi” sína.
Eins og að koma 1000 ár
aftur í tímann
Þær yrðu sennilega ekki margar
stjömumar í ferðabæklingnum sem
ættu að standa fyrir þægindi og
glæsibrag gistiheimilisins, sem
Abdel benti okkur á. I þröngu og
dimmu húsasundi, bar fyrir augu
okkar brotið skilti með áletruninni:
Pensjon Lixo, á berum steinveggj-
um. Ekki vom fínheitin heldur mikil
í herberginu okkar. Tómir og blá-
málaðir veggimir virkuðu heldur
kuldalega á mann og var flísalagt
gólfíð ansi skítugt. Salemið var lík-
ast versta fjósahólfi. Lyktin ætlaði
allt að kæfa og suðuðu flugurnar
niðri við salemisholuna, þar sem
fntlast var -ð maður sæti á
Höfundur greinarinnar: Aðal-
heiður Elisabet Ásmundsdóttir.
hækjum sínum. En við Iétum okkur
þetta nægja, þar sem við ætluðum
aðeins að dvelja í Tanger eina nótt.
Abdel vildi endilega sýna okkur
borgina og kurteisinnar vegna þáð-
um við það boð. Tanger skiptist í
tvo hluta, þ.e. hinn nýi borgarhluti
(sem við sáum lítið af) og hinn
gamli, sem er ca. 1000 ára gamall
(skv. uppl. Abdels). Þessi skipting
er algeng í velflestum stærri borg-
um í Marokkó. Gamli borgarhlutinn,
s.k. „Medína", sem er afmarkaður
með ca. 4—5 m háum múrsteins-
veggjum allt í kring, er í raun hinn
upprunalegi hluti borganna. Nýi
hlutinn, hinum megin við múrinn,
voru aftur á móti stofnaður af ný-
lendumönnum.
Það var eins og að koma 1000
ár aftur í tímann, að ganga um
götumar í „Medína“. Óhijáleg húsin
voru há og þéttbyggð, til þess að
heitir sólargeislarnir næðu ekki að
skína á 1—2 m breiðar göturnar.
Það fylgdi því skrítin tilfmning að
ganga um krókóttar og illratanleg-
ar götunar, sem voru svo þröngar
sumar hveijar að varla var hægt
að mæta manni. Ég var því hálffeg-
in að hafa samfylgd Abdels um
völundarhús Tangers, sem hann
þekkti svo vel sem sinn eigin
buxnavasa. Á götunum var Qöl-
skrúðugt mannlíf. Karlmennimir
voru klæddir í „kaftan" eða
„djellabah", hælasíðan kufl með eða
án hettu, sem ýmist var langrönd-
óttur eða einlitur gerður úr bómull-
arefni eða úlfaldaull. Höfuðfatið var
ýmist hekluð (eða ofín) skálalöguð
húfa, eða ílangt höfuðfat í líki við
túrban. Klæðaburður karlmann-
anna var- fylltur L'i'fugleikn ->ír
fannst mér gæta samblands af er-
lendu og jafnvel fom-rómversku
yfírbragði á klæðaburðinum. Flestir
yngri karlmennimir vom heldur á
línu vestrænnar menningar í klæða-
burði, en er Marokkó fékk sjálfstæði
fór að gæta mikilla áhrifa þaðan.
Konumar vom engu síðri í tignar-
leik. Klæddar í silkikufla í öllum
regnbogans litum. En margar vom
sviptar öllum einkennum og
ógegnsæu slöri var sveipað yfir
andlit þeirra. Merkilegar þóttu mér
tattóveringarnar í andliti eldri
kvennanna. Vom þær tattóveraðar
í miðju enni og sumar einnig niður
eftir öllum hálsinum. Bömin vom
tötralega klædd og flest í vestræn-
um klæðnaði.
Mikið var af litlum verslunum
við götumar, verkstæðum og vinnu-
stöðum. Verslanimar vom yfírfullar
af allslags vömm. Kopar-, silfur-
og keramikvömr fýlltu allar hillur
og ofin teppi og listilega unnar
leðurvömr héngu uppum allt svo
hvergi sá í beran vegginn. Inn-
fæddir sátu við ýmist fatasaum eða
leðurvinnu í litlum skotum, sem
gengu inn í húsveggina (varla
stærri en 2x3 m 2, karlmenn jafnt
sem kvenmenn, ungir sem aldnir.
Allt var unnið í höndunum.
Hungrið var farið að segja til sín
eftir langt ferðalag til Marokkó og
villuráf um öngstrætin. Við báðum
Abdel að benda okkur á snotran
matsölustað þar sem góður matur
væri á boðstólum. Á leið í gegnum
skuggalagðar götumar gengum við
framhjá sljólegum gömlum manni
sem sat makindalega upp við hús-
vegg og reykti af langri og munstr-
aðri pípu. Við fengum þá útskýr-
ingu frá Abdel að öldungurinn
reykti eiturlyf, þ.e. hass. Hass-
reykingar em leyfílegar í Marokkó
sökum islamtrúarbragðanna. En
áfengi er aftur á móti bannað '\
„Medina" (en þó fáanlegt á alþjóð-
legum stöðum í nýja borgarhlutan-
um). Strangtrúaðir múslimar
hreyfa ekki við vínandanum. Þeirra
viskí er í formi mynttes og er teð
þjóðardrykkur Marokkóbúa.
Það var eins og að hoppa inní
ævintýraheim 1001 nætur, er við
stigum yfír þröskuld veitingahúss-
ins. Allt var í arabískum stíí.
Skrautlegar og litríkar flísar þöktu
veggina, ásamt meistaralega út-
skomum viðarfjölum. Lágir og rós-
óttir sófar stóðu meðfram veggjun-
um með stórum silkinúðum. Okkur
var vísað til sætis af ungum og
tignarlegum þjóni, sem naut þess út
í ystu æsar að þjóna okkur til borðs.
„Cous cous“
Er maturinn hafði komið sér
bærilega fyrir í maganum, snerum
við máli okkar til Abdel og spurðum
hann hvort möguleiki væri á að fá
skipt ferðatékka einhversstaðar í
bænum á þessum tíma kvölds (rúml.
20.00). Hann kvað svo vera og vildi
hann fýlgja okkur til markaðarins
(The Market). Abdel tjáði okkur að
ömggast væri að stunda viðskipti
við þá í markaðnum, þar sem
markaðurinn væri undir stjórn rík-
isstjómarinnar og ríkisstjómin sæi
fýrir sem bestum vömgæðum og
hagstæðustu verði. Við fylgdum
því í fótspor Abdels um rangala
mjósundanna. Á leiðinni mættum
við aftur öldungnum sem sat við
hassreykingar. En nú var sannar-
lega annað hljóð í kútnum. Sá gamli
var heldur betur í sjöunda himni
og ranglaði og dansaði um mjó-
strætið og sönglaði eitthvað óskilj-
anlegt á arabísku. Tekið var á móti
okkur af fjómm brosandi Marokkó-
mönnum og var engu líkara en
þeir hefðu beðið eftir okkur, þar
sem þeir stóðu allir í dyragættinni.
Okkur var boðið upp á aðra hæðina
og vísað til sætis í litlu herbergi,
sem var þakið alls kyns ofnum silki-
og ullarteppum sem vom í háum
stöflum er náðu hátt til lofts. Er
við sátum þama og virtum fýrir
okkur teppafaraldurinn birtist ung-
ur Marokkómaður, íklæddur jakka-
fötum, og tyllti sér við hliðina á
okkur. Hann bauð okkur hjartan-
lega velkomin og hóf kurteisislegar
samræður um þjóðemi og heima-
land okkar yfir ijúkandi mynttei,
að marokönskum siðavenjum.
Minnka tók í glasinu og mér var
farið að leiðast málþófíð og langaði
helst til að fá skipt ferðatékknum
og grennslast fyrir í bænum. En á
mig fóm að renna tvær grímur er
annar innfæddur spratt inn í her-
bergið, eftir kalli sætisfélaga vors,
og hóf að bera fram fyrir fætur
okkar dýrindis handunnin teppi.
Þeir spurðu okur í sífellu hvað
okkur fyndist um teppin. Við vomm
óspör á lýsingarorðin þar sem okkur
þótti teppin stórkostleg. Og eins og
af gömlum vana að heiman, spurði
ég, bara si svona til að forvitnast,
hve mikið þeir gæfu fyrir eitt slíkt
silkiteppi. Viðbrögð þeirra við
spurningu minni fengu okkur til að
skilja að hér var um háalvarlegar
viðskiptaumræður að ræða. Fyrst
verðið hafði þegar verið nefnt og
því taldist það ókurteisi að snúa
baki við kaupunum. Nú var um að
gera að byija ekki að prútta um
verðið. En þar sem þessi hlægilega
uppákoma byggðist á misskilningi
beggja aðila, reyndum við að út-
skýra mál okkar án þess þó að
móðga viðskiptavit Marokkóbúans.
Hálfsneypuleg, með óskipta ferða-
tékka í vasanuin, trítluðum við út
úr versluninni með óvingjamleg og
brennandi augnaráð Marokkóbú-
anna í hnakkann. Abdel sagði okkur
frekar sár í bragði, eftir að hafa
fært félögum sínum lítið safaríka
viðskiptavini, að til þess að fá skipt
tékkunum yrðum við að kaupa
einhveijar vörur. Við urðum þvf
reynslunni ríkari eftir þau „við-
skipti", og vissum því hvemig við
ættum að haga okkur í næsta skipti
er við ætluðum að versla.
Tíminn skiptir Marokkóbúa
miklu má!i þegar viðskfnti éifra f
Miðtorgið í Marrakech, moskan í baksýn.