Morgunblaðið - 06.07.1986, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. JÚLÍ 1986
53
Roy Larsen við ferðatékkaskiptin
í Tanger.
Á götu í Casablanca.
Nýi borgarhlutinn í Casablanca.
hlut. Maður á að gefa sér góðan
tíma í versluninni, sjálfsögð kurteisi
þykir að þiggja myntte og ræða við
eigandann um daginn og veginn,
áður en sjálf viðskiptin hefjast. Þá
er úm að gera að"brosa sem blíðast.
Það er ekkert sem heitir að koma
inn í verslun og segjast ætla „aðeins
að skoða" vörumar og athuga verð-
ið. Er komið er inn í verslun kemst
maður yfirleitt ekki þaðan út aftur
nema að kaupa eitthvað. Engar
vörur eru verðmerktar og er verðið
á sömu vörunni mismunandi frá
verslun til verslunar. Það er kaup-
maðurinn sjálfur sem metur verðið
og fer endanlega verðið svo eftir
því hvemig til tekst að prútta verðið
niður.
Er dagur þokaði fyrir kvöldi,
héldum við til gistiheimilisins. At-
burðir dagsins og óvanalegar uppá-
komur mnnu fyrir hugskotssjónum
mínum er ég sat við dagbókarskrif.
Þetta var fyrsta reynsla mín í fjar-
lægu landi utan Evrópu og vom
margar spurningar og vangaveltur
sem bröltu um í kollinum. Spurning-
ar um menningu, trú og samfélags-
skipan, sem var svo gerólík því sem
ég bý við á Fróni. Ég lagði mig til
svefns á ískrandi gormarúminu, en
úti fyrir þandi einhver isiami radd-
böndin í átt til musterisins í Mekka
og lofsöng Allah. Lestin bmnaði
suður á bóginn í bjarma sólarupp-
rásarinnar. Stefna var tekin á höf-
uðborg Marokkó, Rabat, þar sem
um 650 þús. íbúar búa. Lestin var
öllu fmmstæðari fyrri lestum sem
við höfðum ferðast með. Allt innan-
borðs var smíðað úr viði. Lestarsæt-
in vom harðir trébekkir og fór því
sitjandinn fljótlega að kvarta.
A fjöldamörgum lestarstöðum á
leiðinni yfir sandi lagða flatneskj-
una, kom inn í lestina fjöldinn allur
af innfæddu landsbyggðarfólki sem
var á leið til stórborganna með
söluvaming sinn. Fullir strigapokar
af glóðvolgu brauði, kassar af nýju
grænmæti og ávöxtum og margt
fleira. Einn hafði t.a.m. fyllt aftur-
hluta síðasta lestarvagnsins með
marokönskum hænum sem létu
óspart í sér heyra.
I Raabat urðum við völd að því
skerða sjálfsálit ungs Marokkóbúa,
sem í harðri sjálfsbjargarviðleitn-
inni og miklu atvinnuleysi höfuð-
borgarinnar, reyndi fyrir sér sem
ferðamannaleiðsögumaður. Það var
að sjálfsögðu ekki ætlun okkar að
bijóta niður framtíðarsýn piltsins í
„bissnesnum," en sem fyrri daginn,
byggðist þetta á misskilningi. Það
voru tveir brosmildir piltar sem
undu sér að okkur er við vorum í
leit að matsölustað. Þeir vildu endi-
lega benda okkur á matstaði, enda
báðir vel kunnugir í borginni. Mér
fannst félagslyndi og málgleði arab-
anna gagnvart ókunnum ferða-
mönnum með eindæmum, grunaði
fljótlega hver hinn raunveruleg til-
gangur hjálpsemi þeirra væri.
Grunur minn reyndist réttur. Eftir
langa veitingahúsaleit og vinsam-
legar samræður yfir máltíð, kom
að skilnaði. Sá eldri (sem augsýni-
lega var lærimeistari hins yngri)
bað okkur þá um að gefa vini sínum
einhvem skilding fyrir afrakstur
„hjálpsemi" sinnar. Þessu höfðum
við beðið eftir. Við gátum með engu
móti borgað þá upphæð sem þeir
báðu um. En þar sem við vorum
orðin þreytt á ráfí um borgina og
sveitt í eyrunum af smjaðursjappi
um allt og ekkert, skelltum við með
uppgjafarsvip 5 dirham (ca. 40 ísl.
kr.) í lófa lærlingsins, þökkuðum
fyrir okkur og kvöddum. Með þess-
ari skildingagjöf gáfum við óbeint
í skyn álit okkar á stráknum sem
ekki kunni hrafl í ensku en puðraði
eitthvað sem líktist sambland af
frönsku og arabísku. Við héldum
að nú værum við endanlega laus
við drengina, en þeir vom fyrstu
hræðurnar sem við hittum er við
gengum aftur til Medína. Ekki var
hægt að segja að augnaráð þeirra
yljaði um hjartarætur. Sá eldri tal-
aði máli lærlings síns, sem gerðist
æstari með hverri setningunni sem
gusaði út úr hýjunguðum skoltun-
um. Við fengum þá útskýringu að
við hefðum stórmóðgað þann litla
með smánarlegum launum og gert
drauma hans um að verða leiðsögu-
maður að engu. Okkur urðu þá ljós
mistökin gagnvart drengjunum og
reyndum að koma þeim í skilning
um að hér væri um misskilning að
ræða. Við hefðum upphaflega ekki
óskað eftir fylgd þeirra lengra en
að matsölustaðnum og þætti okkur
best að skoða borgina án nokkurrar
aðstoðar. Úr þessu varð heljarinnar
málþóf og til þess að kæla samræð-
umar sem stefndu í óefni, kom ég
með þá tillögu, að við tækjum við
peningnum aftur, leiðir okkar skildu
og síðan væri allt gleymt og grafið.
Ekki tókum við við peningunum,
en leiðir okkar skildi samt sem áður.
En sem okkur grunaði veittu þeir
okkur eftirför um fjölfarnar götur
Medína. Eftir nokkurra metra
göngu gengu þeir okkur uppi. Mér
var ekki farið að lítast á þetta. Litli
naggurinn var orðinn eldrauður í
andlitinu af illsku og virtist ekkert
geta stöðvað óskiljanlegan orða-
flauminn. Öll þessi ósköp enduðu
með því að sá litli hrifsaði sólgler-
augu Roys úr bijóstvasanum og
sáum við í iljarnar á honum er hann
hvarf fyrir næsta götuhom. Sá eldri
jafn yfírvegaður og rólegur eins og
ekkert hefði í skorist, gaf okkur
þá skýringu, að vinur sinn myndi
mölva gleraugun mélinu smærra
og fá þannig svalað bræði sinni.
Eftir þennan skyndilega atburð,
breyttist andrúmsloftið. Arabinn
varð blíður sem lamb og áður en
við kvöddum hann, bauð hann
okkur velkomin heim til sín, seinna
um kvöldið. Þar gætum við rætt
saman yfír kaffibolla og jafnvel
reykt hass okkur til ánægju. Við
þökkuðum boðið, og sögðumst ætla
að sjá til. Við töldum okkur það vel
sloppin frá bráðlátum og blóðheit-
um aröbunum að ekki fæmm við
að elta þá uppi í heimahúsum eftir
þessa óskemmtilegu en samt lær-
dómsríku reynslu í höfuðborginni.
Og kvöldinu var því eytt undir
bemm himni í viðkunnanlegri setu-
stofu farfuglaheimilisins.
Casablanca
Næsti viðkomustaður var Casa-
blanca. Casablanca er stærsta borg-
in í Marokkó (1,7 milljónir) sem
hefur þróast og vaxið af nýtískuiðn-
aði. Flestir muna sjálfsagt eftir leik
Hollywoodstjömunnar, Humprey
Bogart, í kvikmyndinni „Casablan-
ca“ sem átt hefur þátt í að gera
borgina þekkta. Ég varð fyrir von-
brigðum með borgina. Casablanca
er ósköp venjuleg stórborg með
yfirbragð og útlit Evrópustórborga,
þéttbyggðum háhýsum og beinum
og breiðum umferðargötum. Ljómi
Casablanca folnaði í einfaldleika
borgarinnar og draumsýnir um
svalan Bogart með ijúkandi snæp-
inn í þokukenndu og skuggalögðu
mjóstræti, vom sviplega þurrkaðar
út. Á villuráfí innan múrveggja
Medína, var vissulega margt og
mikið að sjá. Það virtust engin
takmörk vera sett um aldur skó-
burstamanna, sem gengu um göt-
umar með fótstallinn undir hend-
inni, og buðust til að pússa skóna
fyrir 1-2 dirham (5-10 ísl. kr.) Ég
á erfítt með að nefna fjölda þeirra
götusala er við þurftum að vísa frá
og reyndu að pranga vamingi sínum
á okkur. Þeir skiptu tugum á
klukkustund. Innan veggja Medína
var álíka óþrifalegt um að litast og
í öðmm gömlum borgarhverfum
sem við höfðum séð. I sk. mat-
mörkuðum, þar sem eingöngu var
seldur matur, s.s. kjöt, fiskur,
brauð, o.fl. í verslunum sem opnar
vora út á skítugar göturnar, var
hreinlætið bágborið. Lyktin var
kæfandi og sveimuðu flugumar
suðandi í hitamóðunni frá götunni,
þar sem einstaka sólargeislar náðu
að rekast niður. Gömul feitlagin
kona, heif upp um sig kuflinn, sett-
ist á húk bak við tvo kyrrstæða bíla
og gerði þarfir sínar, „Allah, Allah!
Dirham, diram!“ söngluðu 6 blindir
öldungar betlandi og störðu með
gulhimnulöguðum augunum fram
fyrir sig. Einnig var mikið af ungl-
ingspiltum sem gengu um göturnar
eða sátu á götuhomum og seldu
vegfarendum sígarettur í stykkja-
tali sem innihéldu hass eða maijú-
ana.
I kvöldkyrrðinni sátum við fyrir
utan farfuglaheimilið og nutum
kvöldsvalans eftir illþolanlegan hita
dagsins. Beint á móti farfuglaheim-
ilinu var s.k. tehús, þar sem aðeins
sátu karlmenn við tedrykkju. Ekki
sást einn einasti kvenmaður á rölti,
enda segir í marokönskum siðum,
að almennileg unglingsstúlka fari
aldrei ein út á daginn, hvað þá á
kvöldin. Við höfðum þama fyrir
framan okkur lýsandi dæmi um
skipulag arabísks samfélags. Það
má segja að islamsamfélagið skipt-
ist í tvo hluta. Heimur karlmannsins
annars vegar og heim kvennanna
hins vegar. Líf karlmannsins er að
mestu fyrir utan heimilið. Hann
heldur sig aðallega á verkstæðinu,
í versluninni eða á basömm. Og í
frístundunum hittast karlmennirnir
á tehúsunum til að ræðast við um
heimsins mál og málefni. Einu
stundirnar sem þeir koma heim er
til að borða og sofa. Þótt undarlegt
megi virðast er fjölkvæni enn leyfi- «
legt. Hveijum karlmanni er leyft
að hafa 5 konur, en skv. Kóraninum
er hann skyldugur til að annast þær
allar jafn vel og ekki gera upp á
milli þeirra. Heimur konunnar er
aftur á móti heimilið. Þar vinnur
hún öll sín verk og þar heimsækja
konurnar hveijar aðra. Konan er
lítilsvirt og undirokuð í arabísku
samfélagi, en þó hafa orðið gífur-
legar breytingar á þessu. Konunum
gefst nú tækifæri til að mennta sig
að vild. Þeim er einnig leyfílegt að
ganga í bænahúsin að vild, þó að
karlmennimir séu þar til húsa, en
þær hafa þar frátekið húsrými.
Marrakech
Marrakech, borgin rauðbrúna
sem byggð er á sléttunni með Atlas-
ijöllin í allri sinni dýrð gínandi að
baki. Yngri hluti borgarinnar er
nýlegur að sjá. Reglustikuskipulag
er á breiðum götunum, og rauðbrún
hús prýða beggja vegna. Þó svo
húsin séu velflest ný, er mikill
metnaður lagður i að viðhalda
gamla byggingarstílnum. Við stig-
um út úr loftkældri lestinni á braut-
arstöðinni í Marrakech, eftir rúm-
lega 3 klst. keyrslu. Veðurfars-
breytingin var mikil, frá Casablanca
og til Marrakech, enda vomm við
stödd á 33. breiddargráðunni og
rúmlega það. Heita loftið skall á
okkur líkt og blautri tusku hafí
verið slengt í trýnið. í fyrsta skipti
á ævinni, fann ég fyrir köldum
andardrættinum í nasavængjunum
í rúmlega 36° hitanum.
Er við höfðum komið okkur fyrir
í farfuglaheimilinu var stefnan
tekin til Medína í steikjandi hita.
Við nálguðumst rauðbrúnan og
gamlan múrinn sem minnir einna
helst á ævintýrasögur frá barn-
dómnum um riddara í prinsessuleit.
Nýtísku borgin, með kvikmynda-
húsum, tískuverslunum og breiðu
götunum, hvarf fyrir brotinn og
ellihmninn múrinn er við gengum
í gegnum hlið borgarmarkanna. Við
höfðum vart gengið meir en 100
metra inn í Medína, er tveir inn-
fæddir stikuðu í átt til okkar. En
við virtum þá ei viðlits, að saman-
teknu ráði, létum sem við skildum
ekki aukatekið orð í þeim tungumál- .
um sem þeir pmfuðu á okkur til
að komast að þjóðemi okkar. Við
töluðum aðeins norsku okkar í milli
og ypptum aumingjalega öxlum til
þeirra. Þeir skildu strax að hér
væm brögð í tafli og þvermóðskuð-
ust við, steyttu hnefana á eftir
okkur og hreyttu ókvæðisorðum að
okkur. „You are bad people!"
Miðtorgið í Medína er geysilega
stórt og mun stærra en önnur torg
er við höfðum augum litið. Lítið var
um að vera á torginu, enda hátími
fíesta. Nokkrir götusalar ráfuðu um
á torginu og slöngutemjarar vom
að undirbúa sig undir rósóttum sól-
hlífum. Ekki má svo gleyma að
minnast á vatnssölumennina, sem
em mjög algeng sjón í Medína.
Yfírleitt vom þetta eldri menn,
áberandi skrautlega klæddir með
barðastóra og háa hattkúfa á höfð-
inu. Þeir gengu um með málmbjöll-
ur, sem þeir hringdu í eftirtektar-
skyni, og seldu gangandi vegafar-
endum vatn úr stómm keramik-
dunkum sem þeir bera á sér.
Við töldum okkur vel sloppin frá
leiðsögumönnunum og æluðum að
njóta rólegheita fíesta á tehúsi, áður
en öll ösin í Medína hæfíst og ^
peningahjólið tæki að rúlla á ný.
En sú sæla varð að víkja fyrir
sönnum atvinnumanni í ferðamann-
leiðsögninni, sem sá léttilega í
gegnum barnaleg brögð okkar.
Hann gaf ekkert eftir eftir og
nauðaði í okkur, þar til við hreinlega
gáfumst upp og ákváðum að fylgja