Morgunblaðið - 13.08.1986, Blaðsíða 25

MÖRGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. ÁGÚST 1986
“'wt-í'W
Fyrsti dagur múrsins. Þessi austur-þýski hermaður óhlýðnast fyrir-
skipunum yfirboðara sinna og býr sig undir að hjálpa drengnum yfir.
Á andartakinu sem myndin er tekin veitti yfirmaður lians þessu at-
hygli og var hermaðurinn þegar látinn víkja af verði. Ekki er vitað
um afdrif hans.
Múrinn fimm ára. Þá þegar var hann orðinn 25 kílómetra langur.
Öllum brögðum beitt
til þess að flýja
Vesturlönd hafa ekki misst að-
dráttarafl sitt í augum þess fólks,
sem býr fyrir austan og öðru hveiju
berast fregnir um flóttatilraunir.
Andreas Bratke flúði 17. janúar í
ár með því að hlaupa yfir landa-
mærin 70 inetra leið til breska
hernámssvæðisins þar sem landa-
mærastöðin Checkpoint Charlie er.
Hann átti von á því að fá kúlu í
bakið. „En ég vissi að gripi ég ekki
tækifærið þegar það gafst myndi
ég iðrast þess allt mitt líf. Múrinn
verður ekki rifinn," segir hann.
Fólk hefur fundið upp á ótrúleg-
ustu aðferðum til þess að flýja.
Göng voru grafin undir múrinn oft-
ar en einu sinni á sjöunda áratugn-
um. í september 1962 komust 142
vestur yfir í gegnum slík göng.
Reipi voru strengd yfir múrinn og
fólk renndi sér eða handlangaði sig
yfir. Bílar voru sérstaklega útbúnir
með leynihólfum, þar sem menn
gátu falist. Fyrstu mánuðina var
trukkum ekið 14 sinnum á múrinn
til þess að bijóta gat á hann. Sum-
ir notuðu einfaldlega fæturna og
hlupu yfir um. Öllu var fórnandi til
þess að komast burt, þrátt fyrir að
fólk þyrfti að skilja fjölskyldu sína
og vini eftir fyrir austan.
„Þetta er hurð“
Múrinn sjálfur er 44,8 kílómetra
langur, en alls eru landamærin í
kringum Vestur-Berlín rúmir 136
kílómetrar. Hann er fleygur í hjarta
borgarinnar, liggur um Branden-
borgarhliðið og steinsnar að baki
gamla þinghússins, sem nasistar
ásökuðu kommúnista fyrir að hafa
brennt á fjórða áratugnum. Hlykkj-
ast um bakgarða á milli húsa og
jafnvel þvert í gegnum þau. Þetta
er steinsteypt mannvirki, að meðal-
tali um 4,2 metra hátt og samfellt
nema þar sem ár og skurðir mynda
landamærin. Það er unnt að ganga
að honum og snerta hann að vestan-
verðu eða krota á hann, eins og
algengt er. Einn hugvitsamur mál-
aði hurð á múrinn og skrifaði:
„Þetta er hurð. Ef þú kannt lykil-
orðið opnast hún.“ Að austanverð-
unni kemst enginn í nánd við
múrinn. Gaddavír með upplýstum
svæðum á milli, varðturnar og
landamæraverðir með hunda sjá til
þess.
Reiðarslag fyrir
Vesturveldin
Múrinn var Vesturveldunum
reiðarslag og kom þeim gersamlega
í opna skjöldu. Þau fengu ekkert
að gert og máttu horfa á múrinn
rísa nánast aðgerðalaus. Nútíma
sagnfræðingar eru sumir þeirrar
skoðunar að mótmæli Vesturveld-
anna gegn múrnum hafí verið
árangurslaus, einkum fyrir þá sök
að þau voru ekki tilbúin til þess að
styðja kröfur sínar með hermætti.
Sagnfræðingurinn A.J. Ryder segir
í bók sinni Þýskaland á 20. öldinni
frá Bismarck til Brandts, að Vestur-
Peter Fechter varð fyrir skoti
og lá blæðandi við múrinn, kall-
andi á hjálp i 50 mínútur áður
en hann var borinn brott af aust-
ur-þýskum landamæravörðum.
Þá var hann dauðvona.
veldin hafi verið óviðbúin því að
Austur-Þjóðveijar byggðu múrinn
og því hefðu þau ekki undirbúið
neinar gagnráðstafanir.
Reginmunur á lífsmáta
Það trúir því eflaust enginn nema
sá sem reynt hefur, hver regin-
munur er á umhverfi og lífsmáta
austan og vestan múrsins. Vestur-
Berlín er í meginatriðum eins og
hver önnur stórborg á Vesturlönd-
um, en í aðeins nokkur hundruð
metra fjarlægð kveður við annan
tón. Þar hangir grámi hversdags-
leikans yfir og sá sem heimsækir
borgina verður lítið var við nokkuð
það í umhverfinu, sem má kenna
við persónuleg sérkenni. Hvergi er
að sjá iðandi mannlíf eða liti og ljós
auglýsingaskiltanna, sem blasa
hvarvetna við vestan megin og setja
svo skýrt mark á borgarlífið. Bíla-
umferð er lítil og þær bifreiðir sem
sjást eru í yfirgnæfandi meirihluta
frá einhveiju austantjaldsríkjanna.
Húsum og götum er illa við haldið
nema í sjálfri miðborginni. Það þarf
ekki að ganga nema spölkorn til
þess að sjá hús og götur í niðurníð-
slu. Það er einna líkast því að
flytjast aftur í tímann og sjá svart-
hvíta kvikmynd frá stríðsárunum.
Sumar byggingar bera ennþá menj-«
ar heimsstyijaldarinnar og ör-
skammt frá miðborginni er að finna
hálfhrunið bænahús gyðinga.
Vestur-Berlín telur 1,9 milljónir
íbúa, en Austur-Berlín 1,1. „Allt
er öðru vísi hér: fólkið, göturnar,
bílarnir, búðirnar," segir Tamara
Bauer, læknastúdent, sem fluttist
til Vestur-Berlínar í apríl í ár, eftir
að hafa beðið árum saman eftir því
að fá vegabréfsáritun. Og hún verð-
ur einnig vör við annan mun á
mannlífmu: „Mannleg tengsl af öllu
tagi virðast gegna minna hlutverki
á Vesturlöndum. Tími, peningar,"
áætlanir og verðlag er það sem er
mikilvægt hér. í Austur-Berlín talar
enginn um vinnuna. Lífið byijar
eftir vinnu. Hérna lifir fólk fyrir
vinnu sína og frama.“
Sjá næstu síðu.