Morgunblaðið - 18.02.1987, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. FEBRÚAR 1987
31
tiamáliim:
önnuð - Kaffi-
ir afslátturinn
Refsiábyrgð
ákærðu
Ákærði Erlendur.
Ákærði Erlendur var forstjóri
SÍS á umræddu tímabili, en fyrir-
tækið er eitt stærsta fyrirtæki
landsins með fjölbreytta starfsemi,
sem skiptist í margar deildir, m.a.
innflutningsdeild með umfangs-
miklum innflutningi. Eru fyrir
hverri deild deildarstjórar, sem sjá
um daglegan rekstur, og má af
þessu álykta, að einstök atriði í
daglegum rekstri hafi ekki verið
borin undir forstjóra.
Þrátt fyrir framangreint þykir
sú fullyrðing ákærða Erlends afar
ósennileg, að hann hafi ekki vitað,
hvernig staðið var að hrákaffiinn-
flutningum, tveim settum reikninga
og miklum afslætti, sem gefinn var
vegna viðskiptanna og leynt fyrir
kaffibrennslunni. Var hér um að
ræða óvanalega aðferð og afsláttur-
inn auk þess óvenju mikill. Þá var
hár um mikil innkaup að ræða,
þótt ekki hafí verið um stærsta inn-
flutningsflokkinn að ræða hjá
fyrirtækinu. Verður að telja, að
aðferðin við að halda afslættinum
leyndum, hafi verið með þeim
hætti, að hún hafi komið frá æðra
settum aðiium í fyrirtækinu en
þeim, sem stóðu að framkvæmd-
inni, en fyrirmaður þeirra allra,
nema ákærða Gísla, var ákærði
Hjalti og ákærði yfirmaður hans.
Enginn annarra ákærðu né vitni
hafa hins vegar borið um það svo
óyggjandi sé, að um bein eða óbein
afskipti hafí verið að ræða af hálfu
ákærða við framkvæmdina eins og
hún fór fram og lýst er í ákærunni
sem refsiverðri. Verður því ekki á
slíku byggt um vitneskju ákærða
um afslættina né fyrirmæli frá hon-
um um framkvæmdina. Hins vegar
hefur ákærði viðurkennt að hafa á
árinu 1981 átt hlut að því að greiða
Dráttarvélum hf. 120.000.000 gkr.
af hagnaði Lundúnaskrifstofunnar.
Hann kveðst hins vegar ekki hafa
hugað að því sérstaklega, hvemig
hagnaðurinn hafi verið tilkominn.
Þessi fullyrðing ákærða, sem ekki
er hægt að sýna fram á, að sé röng,
getur þó ekki talist trúverðug, þeg-
ar á það er litið, um hversu mikla
Qárhæð var að ræða. Þá þykja við-
brögð ákærða í maí 1981 fyrir
aðalfund SÍS, þegar upplýst var um
afsláttinn og meðferð hans, ekki til
þess fallin að styrkja framburð hans
að öðm leyti. Loks var ákærði í
stjórn NAF á umræddu tímabili og
sat fundi, m.a. í Brasilíu, þar sem
rætt var um kaffímál og afslætti.
Þegar allt er virt, sem nú var
rakið, þykir þrátt fyrir það gegn
neitun ákærða ekki alveg nægjan-
legum stoðum rennt undir lögfulla
sönnun fyrir sök ákærða. Verður
ákærði að njóta þessa vafa og ber
því að sýkna ákærða af því, sem
honum er gefið að sök í ákærunni
og refsivert er talið.
Ákærði Hjalti.
Bæði ákærði Sigurður Ámi og
Amór hafa borið, svo og vitnin Sig-
urður Gils og Snorri, að ákærði
Hjalti hafí fylgst með og tekið
ákvarðanir vegna hrákaffikaup-
anna og framkvæmd þeirra, þ. á m.
notkun vömreikninganna á þann
veg, sem í ákæmnni greinir. Vegna
stöðu sinnar sem æðsti yfirmaður
innflutningsdeildar og framburðar
áðurgreindra aðila um vitneskju
ákærða um viðskiptin við kaffi-
brennsluna og framkvæmd þeirra,
telur dómurinn sannað, þrátt fyrir
neitun ákærða Hjalta, að það hafi
verið hann, sem átti hlut að því að
leggja á ráðin um það, hvernig að
viðskiptunum skyldi staðið. Varðar
þetta notkun tvennskonar vöm-
reikninga, launung á hinum mikla
afslætti og óhóflegar vaxtatölur.
Þessi háttsemi leiddi til þess, að
SÍS náði undir sig afsláttunum og
vöxtunum og að gjaldeyrisyfirvöld-
um vom sendir vömreikningar
vegna gjaldeyriskaupa vegna hverr-
ar sendingar, sem vom hærri en
raunvemlegri gjaldeyrisþörf nam.
Þá telst ákærði ábyrgur samkvæmt
framansögðu fyrir þeim blekking-
um, sem beitt var vegna sendinga
K-625 ’80 og K-365 ’81. Hefur
ákærði með þessu brotið gegn 248.
gr. og 158. gr. almennra hegningar-
laga og 17. gr. laga nr. 63, 1979,
sbr. 39. gr. reglugerðar nr. 519,
1979.
Ákærði Sigurður Árni.
Með játningu ákærða Sigurðar
Áma, sem er í samræmi við annað,
sem fram er komið í málinu, er
sannað, að hann hafi átt hlutdeild
í framangreindum íjársvika-,
skjalafals- og gjaldeyrisbrotum.
Skiptir eigi máli í því sambandi sá
framburður ákærða, að hann hafí
talið, að SIS bæri afslátturinn. Hér
var um svo óvanalega viðskipta-
hætti að ræða, að ákærða mátti
ekki dyljast, að hér hlaut að vera
um að ræða refsiverða háttsemi.
Sök ákærða að því er snertir send-
ingar K-625 ’80 og K-365 ’81, nær
þó eingöngu til hinnar fyrri. Varða
brot ákærða við sömu lagagreinar
og brot ákærða Hjalta, allt sbr. 1.
mgr. 22. gr. almennra hegningar-
laga.
Ákærði Gísli.
Ákærði Gísli fékk senda til Lon-
don tvo vörureikninga vegna
hverrar kaffisendingar og hafði fyr-
irmæli um það frá ákærða Sigurði
Áma, að innheimta ætti eftir hinum
hærri hjá KA. Við samanburð á
reikningunum gat ákærða ekki du-
list, að hér var ekki um eðlileg
viðskipti að ræða. Samt sá ákærði
ekki ástæðu til þess að ræða þetta
við yfírmann sinn ákærða Erlend
né ákærða Hjalta, sem yfírmann
innflutningsdeildar, heldur stóð
ákærði að sendingu reikninganna
samkvæmt áðurgreindum fyrir-
mælum. Þá reiknaði ákærði KA
vexti í samræmi við hærri reikning-
ana, en ekki hina lægri. Er ekki
ljóst, hvaðan þau fyrirmæli komu,
en telja verður, að þessi fram-
kvæmd hafí verið óhjákvæmileg
vegna hinnar fyrri. Þá leiddu þessar
gerðir ákærða til þess, að skýrslur
urðu rangar hveiju sinni um raun-
vemlega gjaldeyrisþörf vegna
hverrar hrákaffisendingar. Sam-
kvæmt framansögðu verður að telja
ákærða Gísla sekan um hlutdeild í
fjársvikum og gjaldeyrisbrotum á
ámnum 1979—1980, en sýkna ber
hann af broti á 158. gr. almennra
hegningarlaga, þar'sem hann hafði
engin afskipti af sendingu K-625
’80. Varða brot ákærða Gísla við
248. gr. almennra hegningarlaga
og 17. gr. laga nr. 63, 1979, sbr.
39. gr. reglugerðar nr. 519, 1979,
allt sbr. 1. mgr. 22. gr. almennra
hegningarlaga.
Ákærði Arnór.
Ákærði Amór tók við starfí
ákærða Sigurðar Áma í ársbyijun
1981. Var þá búið að nota tvö sett
af vörureikningum allt frá árinu
1979 og viðhalda leynd gagnvart
KA allan þann tima. Ákærði stóð
því að þessu leyti frammi fyrir gerð-
um hlut. Hann stóð þó að því að
viðhalda þessu áfram. Eftir að
ákærði Amór tók við starfí deildar-
stjóra í fóðurvömdeild var þó farið
að greiða hluta af afslættinum til
KA. Mátti þá forráðamönnum KA
vera ljóst, að til vom að falla af-
slættir. Aðgerðaleysi þeirra í því
að fá upplýst, hversu mikill þessi
afsláttur væri og hefði verið, breyt-
ir ekki því, að leyndin um raun-
vemlegar fjárhæðir afsláttarins var
enn fyrir hendi, þar til síðar. Þá
hafði ákærði afskipti af reikninga-
gerðinni vegna sendingu á K-365
'81. Ennfremur var á árinu 1981
haldið áfram að senda gjaldeyris-
yfirvöldum skýrslur á gmndvelli
hærri reikninganna. Samkvæmt
framansögðu verður ákærði Amór
sakfelldur fyrir hlutdeild í fjár-
svika-, skjaíafals- og gjaldeyris-
brotum á árinu 1981. Varðar þessi
háttsemi hans við 248. gr. og 158.
gr. almennra hegningarlaga og 17.
gr. laga nr. 63, 1979, sbr. 39. gr.
reglugerðar nr. 519, 1979, sbr. 1.
mgr. 22. gr. almennra hegningar-
laga.
Samkvæmt sakavottorðum
ákærðu hefur enginn þeirra áður
sætt refsingum, sem skipta máli í
sambandi við úrlausn þessa máls.
Refsingar
Við ákvörðun refsinga ákærðu
verður höfð hliðsjón af því til þyng-
ingar, að ákærðu stóðu saman að
ólögmætri háttsemi, sem leiddi til
^ársvika, sem skiptu háum fjár-
hæðum og að þau vom kerfísbundin
og stóðu yfír í rúm tvö ár. Þá hefðu
þessi svik ekki tekist nema með
samvinnu fleiri aðila en eins. Þá er
það refsingu ákærða Hjalta til
þyngingar, að telja verður sannað,
að vegna stöðu sinnar hafí hann
átt upptökin að þeirri háttsemi, sem
leiddi til fjársvikanna og gjaldeyris-
lagabrotanna og í tveim tilvikum
til brota á 158. gr. alm. hgl. Þá er
það einnig refsingu ákærða Sigurð-
ar til þyngingar, að hann stóð að
brotastarfseminni allan tímann,
sem hún stóð yfír.
Það verður talið ákærðu öllum
til mildunar, að enginn þeirra hafði
sjálfur neinn persónulegan ávinning
af brotunum, svo að kunnugt sé.
Þá verður það talið ákærðu Sigurði
Áma, Gísla og Amóri til mildunar,
að þeir vom undirmenn og tóku við
fyrirskipunum frá æðra settum að-
ila í fyrirtækinu. Áttu þeir stöðu
sinnar vegna í fyrirtækinu erfitt
um vik að standa á móti fram-
kvæmdinni eins og hún varð, svo
og má segja, að ákærði Amór hafí
staðið frammi fyrir hlut, sem við-
gengist hafði um langan tíma. Loks
er það öllum ákærðu til mildunar,
að enginn þeirra hefur áður gerst
brotlegur við hegningarlög, svo að
kunnugt sé.
Vegna fymingar sakar verður
ákærðu ekki refsað fyrir brot á lög-
um nr. 63, 1979 og reglugerð nr.
519/1979.
Refsing ákærða Hjalta þykir
hæfílega ákveðin fangelsi 12 mán-
uði, ákærða Sigurðar Áma fangelsi
7 mánuði, ákærða Gísla fangelsi 3
mánuði og ákærða Amórs fangelsi
2 mánuði.
Með hliðsjón af því, sem rakið
var hér að framan til mildunar refs-
ir.gum ákærðu, þykir mega ákveða
að fresta skuli fullnustu refsingu
ákærðu Sigurðar Áma, Gísla og
Amórs og 9 mánaða af refsingu
ákærða Hjalta, og skulu þær niður
falla að 2 árum liðnum frá upp-
kvaðningu dómsins að telja, haldi
ákærðu hver um sig almennt skil-
orð 57. gr. almennra hegningar-
laga, sbr. 4. gr. laga nr. 22,1955.
Sakarkostnaður
Loks ber að dæma um sakar-
kostnað samkvæmt 140. gr. og
142. gr. laga nr. 74, 1974 um með-
ferð opinberra mála.
Málsvamarlaun skipaðs veijanda
ákærða Erlends, Jóns Finnssonar
hæstaréttarlögmanns, 200.000
krónur, greiðist úr ríkissjóði.
Ákærðu Hjalti, Sigurður Ámi,
Gísli og Amór, skulu hver um sig
greiða skipuðum verjendum sínum
hæstaréttarlögmönnunum Guð-
mundi Ingva Sigurðssyni, Eiríki
Tómassyni, Erni Clausen og Ragn-
ari Aðalsteinssyni, 200.000 krónur
í málsvamarlaun.
Annan sakarkostnað greiði ríkis-
sjóður að Vb hluta, en ákærðu aðrir
en ákærði Erlendur óskipt að 4/6
hlutum, þar með talin saksóknar-
laun, 200.000 krónur, er renni í
ríkissjóð.
Dómsorð:
Ákærði, Erlendur Einarsson, er
sýknaður af kröfum ákæruvaldsins
í mali þessu.
Ákærði Hjalti Pálsson, sæti fang-
elsi í 12 mánuði, ákærði Sigurður
Ámi Sigurðsson, sæti fangelsi í 7
mánuði, ákærði Gísii Theódórsson,
sæti fangelsi í 3 mánuði og ákærði
Amór Valgeirsson, sæti fangelsi í
2 mánuði.
Fresta skal fullnustu refsinga
ákærðu Sigurðar Áma, Gísla og
Amórs og 9 mánaða af refsingu
ákærða Hjalta. Skulu þær niður
falla að 2 árum liðnum frá upp-
kvaðningu dómsins að telja, haldi
ákærðu hver um sig almennt skil-
orð 57. gr. almennra hegningar-
laga.
Málsvamarlaun skipaðs veijanda
ákærða Erlends, Jóns Finnssonar
hæstaréttarlögmanns, 200.000
krónur, greiðist úr ríkissjóði.
Ákærðu Hjalti, Sigurður Ámi,
Gísli og Amór, greiði hver um sig
skipuðum veijanda sínum, hæsta-
réttarlögmönnunum Guðmundi
Ingva Sigurðssyni, Eiríki Tómas-
syni, Emi Clausen og Ragnari
Aðalsteinssyni, 200.000 krónur í
málsvamarlaun.
Annan sakarkostnað greiði
ákærðu aðrir en ákærði Erlendur
óskipt að 4/b hlutum, en ríkissjóður
að '/6 hluta, þar með talin saksókn-
arlaun, 200.000 krónur, sem renni
í ríkissjóð.
Sverrir Einarsson,
Jón Þ. Hilmarsson,
Sigurður Stefánsson.
Stuðnings-
yfirlýsing
frá Norræna
fóstruráðinu
NORRÆNA fóstruráðið, en í því
eru yfir 100 þúsund félagsmenn,
hélt stjórnarfund i Reykjavík
dagana 6.-7. febrúar sl.
Þar voru mættir fulltrúar fóstra
frá Danmörku, Finnlandi, Færeyj-
um, íslandi, Noregi og Svíþjóð.
Samþykkt var einróma stuðn-
ingsyfirlýsing til allra fóstra á
íslandi og Fóstrufélags íslands í
baráttu þeirra fyrir hærri launum
og bættri vinnuaðstöðu.
í yfírlýsingunni segir m.a.:
„Það er alvarlegt áhyggjuefni að
laun og vinnuaðstaða fóstra séu svo
léleg að fóstrur snúi sér í æ ríkara
mæli að öðrum störfum.
Stjóm NFLS hvetur rekstraraðila
til að axla ábyrgð sína, með því að
bæta laun og starfsaðstöðu fóstra
þannig að þær sjái sér fært að halda
áfram í þeim störfum er þær hafa
hlotið menntun til.
Núverandi stefna yfirvalda í
launamálum er ekki einhliða mál
fóstra, heldur hafa afleiðingamar
alvarleg áhrif á börn og foreldra.
NFLS telur að öll böm eigi rétt
á góðri dagvistun.“
Reyðarfjörður:
Líflegt við
höfnina
Reyðarfjörður.
MIKIL vinna hefur verið hér við
höfnina að undanförnu.
Keflavíkin var hér á fimmtudag
og tók 3.000 tunnur af sild til
Rússlands. Þá kom Dettifoss og
tók 2.000 tunnur af síld til
Svíþjóðar.
Tvö færeysk skip komu með salt-
farma og tóku kjöt og hey til baka.
Þá kom Arnarfellið með fóður og
um helgina var hér hollenskt skip
að taka 1.500 tonn af loðnumjöli
fyrir utan strandferðaskip sem hafa
komið. Má því segja að mjög líflegt
hafí verið hér við höfnina að und-
anfömu.
Reyðfirðingar sjá nú sólina og
em búnir að drekka sitt „Sólar-
kaffi". Snjórinn kom 6. febrúar og
nú geta allir farið á skíði sem áhuga
hafa enda vom margir á skíðum í
góða veðrinu um helgjna þótt kalt
væri, 11 stiga frost. Nú er farið
að hlýna hér, 3 stiga frost í dag,
þriðjudag, og stillt og bjart veður.
Gréta.
Kennarar á Vesturlandi:
Slæmt málfar
á myndböndum
gag’nrýnt
KENNARAR í íslensku við sam-
starfsskóla í Vesturlandsum-
dæmi hafa beint þeim tilmælum
til menntamálaráðherra að eftir-
lit með textum myndbanda verði
stórhert.
Ályktunin var borin upp á fundi
kennaranna sem haldinn yar að
Varmalandi í lok janúar. í henni
segir að kennarar hafi margsinnis
orðið vitni að því að textar mynd-
banda séu á vondri íslensku, fullir
af mál og stafsetningarvillum. Þá
segir orðrétt:
„Fundurinn lítur svo á að hér sé
um mjög alvarlegt mál að ræða
fyrir máltilfinningu íslenskra bama
og unglinga, auk þess sem slík
vinnubrögð eru afar slæmt fordæmi
þeirri æsku sem á að erfa þetta
tungumál."