Morgunblaðið - 17.03.1987, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 17.03.1987, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. MARZ 1987 „ Sektar dóm- Alþingi“ ur á eftir Benedikt Sigurðarson Vegna þess fáheyrða atburðar er ríkisstjóm íslands og verulegur hluti þingmanna neðri deildar Al- þingis „dæmdi" Sverri Hermanns- son og embættisfærslu hans í svokölluðu „fræðslustjóramáli" fer ekki hjá því að við, sem störfum í skólunum fyrir norðan, höfum feng- ið nýja vídd inn í umræðuna. Hvað sem líður dæmalausu inngripi for- sætisráðherra og símaboðum frá forseta hæstaréttar — sem vonandi teljast til eindæma um langa hríð — þá voru þingmenn að greiða at- kvæði um allt annað málefni en dómstólar verða kvaddir til að fjalla um. Stefna lögmanns Sturlu Krist- jánssonar vegna réttarstöðu hans — sem einstaklings og þolanda í mál- inu svo og mögulegar miskabætur honum til handa, komu frumvarpi Ingvars Gíslasonar o.fl. ekkert við eins og það lá fyrir Alþingi. Ingvar lagði til að Hæstiréttur fengi það hlutverk eitt (skv. frv.) að tilnefna menn til að annast hlutlausa úttekt á málinu eins og það hefur legið fyrir um árabil og löngu áður en ráðherrann tók Sturlu af — enda málið aldrei einangrað við hans persónu þó ráðherrann hafi kosið að „hoppa á mannorði" hans sér- staklega. Ráðherrann hefur reynd- ar alltaf látið eins og hann væri að fást við „vonda rnenn" og hér væri ekki verið að ræða um rök- semdir eða málafylgju er snerti ramma laga og fýrirmæli reglu- gerða. Dómstólar koma ekki til með að ijalla um samskipti fræðsluyfir- valda á Norðurlandi eystra né framkvæmd grunnskólalaganna í kjölfar stefnu lögmanns Sturlu. Stefnan var auk heldur lögð fram m.a. vegna þess að stefndi — Ijár- málaráðherra — sýndi ekki þá venjulegu kurteisi að svara boði lögmannsins um samninga vegna hinnar fyrirvaralausu brottvikning- ar — mér er tjáð að samningaum- leitanir s£u venjulega reyndar hvað sem Þorsteini Pálssyni gengur til. Öll þau álitamál, sem komið hafa upp vegna framkvæmdar grunn- skólalaga svo og vegna embættis- færslu einstakra deilda mennta- málaráðuneytisins, verða ekki tekin til meðferðar af dómstólum eins og nú standa sakir. Það var því Alþingis að kanna sérlega þessa þætti alla, sem ábyrgðaraðili grunnskólalaganna og sá aðili er ráðherra þiggur vald sitt frá: Alþingi ber alla ábyrgð á starf- semi ráðuneyta og stjómardeilda er ekki starfa eftir skýrum vinnu- fyrirmælum laga og reglugerða. „Sekt“ Varla er hægt að hugsa sér ótví- ræðari yfirlýsingu um „sekt" Sverris er að neita frv. Ingvars og félaga um þinglega meðferð. Það getur hæglega falist í slíkri af- greiðslu að vitað sé að málsmeðferð ráðherrans þoli ekki dagsljósið eða skoðun á þingi. Um leið getur þetta verið yfírlýsing um að Alþingi vilji komast hjá umfjöllun um óþægileg- ar staðreyndir er snerta mismunun manna og landsvæða við fram- kvæmd nær 13 ára gamalla laga. Það vekur einnig athygli að á sama tíma og þetta gerist á þingi fær Sverrir ákúrur frá samráðherra sínum í ríkisstjóm fyrir að snið- ganga ákvæði grunnskólalaganna um fræðsluráð með samningi við Reykjavíkurborg á sl. ári (þ.e. skólamálaráð undir forsæti Ragn- ars Júlíussonar). Að breyta lögnm eftirá Ráðherrann sýnir þó e.t.v. minnsta kurteisi og minnsta lagavirðingu með því að leggja nú fram fmm- varp til gerbreytinga á grunnskóla- lögunum — fmmvarp sem hann „átti í pöntun" hjá Páli nokkmm Dagbjartssynj, Ragnari Júlíussyni og fleimm. í fmmvarpi þessu er gert ráð fyrir að aðilar á borð við fræðsluráðin og aðrir, sem ráð- herrann hefur lýst sig á öndverðri skoðun við, verði þurrkaðir út (sál- fræðingar t.d). Fræðslustjóramir verða gerðir valdalausir en þó er verst að hér virðist það staðfest að ráðherrann hefur verið með einhver allt önnur lög í huga en þau sem gilda þegar hann svarar okkur norð- anmönnum skætingi vegna sér- kennslumálefna, rekur fræðslu- stjóra og afneitar fræðsluráðum (í Reykjavík að þyí er virðist einkum fyrir það að Áslauga Brynjólfs- dottir fræðslustjóri þjónar ekki valdi Sj álfstæðisflokksins). Eyðilegging fræðsluráða og fræðsluskrifstofa svo og þau ákvæði í frv. ráðherra sem gera ráð fyrir að allt ákvörðunar- og úr- skurðarvald verði flutt suður í ráðuneyti og því ekki lengur falið aðilum nærri vettvangi — eða bund- ið vinnufyrirmælum reglugerða — öll þessi ákvæði ganga gegn um- ræðu um valddreifingu í stjómkerf- inu. Það ber einnig að undirstrika að jöfnuður verður ekki lengur tryggður í löggjöf og „duttlunga- vald“ pólitíkusanna fær Iausan tauminn. Hvers mætti þá vænta af ráðherrum sem skortir allan skiln- ing á lagaformum og virðingu fyrir leikreglum sem þrískipting valdsins setur? Valddreifing afnumin — miðstjórnarvald hert Ákvæðin um fræðsluráð, fræðslustjóra og fræðsluskrifstofur í gildandi lögum eru einu alvöru tilburðimir til valddreifíngar í stjómkerfí menntamála. Það verður þó að viðurkenna að þessi ákvæði hafa ekki verið virt sem skyldi af ráðuneytinu sjálfu. Þar hafa menn verið að vasast í rekstrarmálum skólanna án grundvallarþekkingar á viðfangsefninu skóli. Álls konar menn í ráðuneytinu hafa með duttl- ungakenndum niðurskurði og vefengingu á valdsviði fræðslu- stjóra torveldað skilvirka fram- kvæmd. Þeim hefur hins vegar láðst að sinna því meginhlutverki að tryggja jöfnuð við framkvæmd laga og kynna skólum og einstaklingum rétt sinn t.d. með sívirkum saman- burði og upplýsingum. Óvinum gmnnskólalaganna frá ’74 hefur því miður orðið nokkuð ágengt upp á síðkastið enda í góðri aðstöðu, en ég vil leyfa mér að full- yrða að á meðan við höfum ekki fengið að sjá grunnskólalögin í fullri framkvæmd er engin skyn- samleg röksemd til breytinga á þeim. Skemmdarstarfseminni verður að linna. Valdshyg-gja — fyrirlitning á skoðunum annarra Hvað sem líður lagabreytingum eftirá og siðferði þess ama fínnst mér ástæða til að spyrja: Kannast menn ekki við að hafa heyrt um svoddan vinnubrögð frá öðmm tímum og öðmm löndum? Valddýrkendur hafa aldrei spurt um lög heldur aðeins hvað þeir komist upp með. Verði siíkir menn ekki stöðvaðir í tæka tíð tekur ekk- ert við annað en ógnarstjóm. Á slíkri stjóm verður því betur oftast endir, en venjulega hefur hún áður kostað mikið „blóð“ og mikið tjón verið unnið menntun og menningu þjóða. Þeir sem vilja njóta sviðsljós- anna einir em allajafna í hættu staddir ekki síst ef þeim er sama hvort þeir lenda í ljósum fjölmiðl- anna fyrir axarsköftin ein og æsast jafnvel og eflast við réttmæta gagn- rýni. Ég get ekki neitað því að aðfarir menntamálaráðherrans og yfírlýs- ingar hans vegna margra mála em með þeim hætti að fyllir mig skelf- ingu. Mér fínnst þær bera vott um valdhroka og fyrirlitningu á öllum sem em á einhvem hátt öndverðrar skoðunar. Ég get heldur ekki fallist á að það sé smekklegt af þeim, sem skal vera í forsvari fyrir menningu og menntun hinna ungu, að hæla sér af að vera „blóðugur upp að öxlum" í niðurskurði á þeirri þjón- ustu sem ætlað er að skila okkur vel menntaðri þjóð til næstu fram- tíðar. Það vekur athygli að þeir menn, sem nýlega stóðu að vöm fyrir Sverri á Alþingi, neyddust til að biðjast afsökunar á framgöngu hans á erlendum vettvangi — þingi Norðurlandaráðs. Ég fæ ekki betur séð en þeir Ólafur G. Einarsson og Halldór Ásgrímsson t.d. hafí með slíku lýst því yfír að hugmyndir Sverris séu „ónothæfar til útflutn- ings enda aðeins ætlaðar til heimabrúks". Hafði ráðherrann ekki minnst einu orði á að hann ætlaði að gefa sjónvarpssamstarfí við hin Norður- löndin langt nef? Alþýðubandaíagið gekk til liðs við Sverri Eins og minnst var á hér að fram- an var atkvæðagreiðsla í n.d. Alþingis einn miðvikudag í vetur einstæð fyrir margra hluta sakir. Þrír þingmenn Alþýðubandalagsins gengu til liðs við Sverri Hermanns- son. Einn þeirra var að vísu búinn að fá frí frá þingstörfum og var ekki bara að skrópa. Hann vissi samt fullvel hver staðan var. Hann hefur nú reynt að gera grein fyrir atkvæði sínu í fjölmiðlum. Hjörleif- ur Guttormsson, við áttum ekki von á þessu frá þér. Mér sýnast þeir Guðmundur J. Guðmundsson og Garðar Sigurðs- son vilja innleiða hér annars konar réttarkerfí en gilt hefur í landinu lengi. Eða hafa þeir ekki tekið eftir því að menntamálaráðherrann „tók sér dómsvald" með hinni einstæðu brottvikningu 13. jan. sl. Ráðherr- ann „tók sér líka vald til að upphefja" lögin um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins — nr. 38/54. Ekki er heldur ástæða til að gleyma því að ráðherrann hefur sýnt af sér einstakan ósið með framkomu sinni og ummælum um einstaklinga. Ég kann ekki að velja ummælum hans um Sturlu Krist- jánsson hæfilegra nafn en „mann- orðsþjóftiað" — hvort sem þau voru viðhöfð úr ræðustól á þingi eða í fjölmiðlum og endurtekin í síbylju. Hið nýja réttarfar Það réttarfar, sem innleitt hefur verið í málefnum fræðslustjóra hér fyrir norðan, og þær hótanir, sem hafðar voru í frammi við aðra, eru gersamlega í andstöðu við megin- venjur siðaðra samfélaga. Hver maður skal saklaus þar til sekt hans hefur verið sönnuð fyrir dóm- stólum. Héðan í frá hlýtur Alþingi að lýsa blessun yfír því réttarfari sem Benedikt Sigurðarson „Það réttarfar, sem innleitt hefur verið í málefnum fræðslu- stjóra hér fyrir norðan, ogþær hótanir, sem hafðar voru í frammi við aðra, eru gersam- lega í andstöðu við meginvenjur siðaðra samfélaga. Hver maður skal saklaus þar til sekt hans hefur verið sönn- uð fyrir dómstólum.“ gerir valdsmönnum kleift að fara sínu fram gagnvart borgurum landsins — og borgurunum verður þá gert að sanna sakleysi sitt. Við slíkar aðstæður stendur eftir það sem enginn má líta framhjá; — í mörgum tilfellum mun mönnum reynast ómögulegt að hrinda af sér áburði, rógi og níði á borð við þann, sem mér sýnist ráðherra mennta- mála hafa farið með á hendur Sturlu og okkur hinum sem höfum leyft okkur að vera á annarri skoð- un en Sverrir Hermannsson í þessu máli. Auðvitað tekur út yfír þegar yfír- maður mennta og menningar í landinu hagar sér eins og hér hefur gerst — og verst er að Alþingi og stærsti stjómmálaflokkurinn í landinu lýsa velþóknun á öllu saman — þó ekkert væri nú nema orð- bragðið. (Um framgöngu Sjálfstæð- isflokksins í menntamálaráðuneyt- inu má skrifa heilar bækur en ég hef ekki skap til að eyða orku í að festa svo dapurlega lesningu á blað.) Hvað þarf að fela? Meirihluti þingmanna í neðri deild Alþingis hefur lýst velþóknun á framkomu ráðherrans en um leið hefur hann dæmt hann þeim dómi sem ekki verður áfrýjað. Þingmenn hafa líka sagt að embættisfærsla ráðherrans og samskipti ráðuneyt- isins og fræðsluyfírvalda hér fyrir norðan þoli ekki dagsljósið á þingi. í þessu gæti einnig falist að þess- ir þingmenn vilji ekki bara verja Sverri heldur einnig það kerfí sem þeir kannski vita að hefur brotið á okkur. Þeir vilja e.t.v. veija kerfíð gegn þeim sem em talsmenn vald- dreifingar í raun. Þeir vilja kannski verja kerfíð gegn formælendum þess að rammi laga og reglugerða skuli vera svo skýr að duttlunga- vald embættismanna — fyrir- greiðsla og pólitísk mismunun — fái ekki þrifíst. Einhveija hagsmuni er verið að veija en ríkisstjómin tók versta kostinn eins og stundum fyrr. Steingrímur J. Sigfús- son „stunginn í bakið“? Ekki er auðvelt að trúa að Garð- ar Sig. og Guðmundur J. hafi verið að greiða atkvæði um aðra hluti en athugun á embættisfærslu Sverris Hermannssonar og starfs- háttum í ráðuneyti hans. Eg neita því samt ekki að sá gmnur hefur læðst að mér að nú þyki Guðmundi sem hann hafí náð sér dulítið niðri á Steingrími J. Mér skilst að Steingrímur hafí staðið fastur á því — sl. sumar — að rétt væri að hirta Guðmund þennan fyrir að taka við peningum frá Alberti, Hafskipi og Eimskipi. Ýmsir hér fyrir norðan láta sér líka detta í hug að Guð- mundur þykist nú hafa goldið alþýðubandalagsfélögum á Akur- eyri „kinnhestinn" frá í sumar — en þeir höfðu leyft sér að veita honum opinberar ákúmr vegna tengsla við „hin sökkvandi skip“. Garðar Sigurðsson hefur líklega ekki ruglað saman afstöðu einstakl- inga til setu hans í bankaráði aldarinnar — Útvegsbankans — og hins um hvað deila okkar skóla- manna að norðan við ráðuneyti menntamála snerist? Alþýðubanda- lagið endurkaus þig til að annast hagsmuni almennings og viðskipta- vina Útvegsbankans enda vomð þið búnir að standa ykkur svo vel. Skiptir þá nokkm máli hveijir-vom með því og hveijir á móti? Það getur vel verið að þessar hugrenningar séu ljótar og varla við hæfí, en hinu verður ekki neitað að þessir þingmenn hafa ekkert sagt eða gert sem bendir til að þetta sem hér fer að ofan gæti ekki staðist. Mér fínnst að þingmenn ættu allajafna að hafa fyrir því að styðja ákvarðanir sínar skynsamlegum rökum — þá fengi enginn flugur í kollinn á borð við þær sem hér hafa birst. Að kynna sér málin Áðumefndir tveir þingmenn ásamt Guðrúnu Helgadóttur hafa ítrekað látið í ljós að „þau séu nú raunar alveg sammála Sverri" og nauðsynlegt sé að hirta embættis- menn. (Það getur vel verið rétt að embættiskerfíð þurfí ráðningu, en það er ekki sama hvemig og hvað mönnum er gefíð að sök enda lög í landi sem segja hvað beri að gera við slíkar andstæður.) Þessir þing-. menn hafa hlustað á íjölmiðlaháv- aðann í ráðherranum en ekki lagt eymn við röddum að norðan. Guð- mundur og Guðrún virðast ekki heldur hafa heyrt til félaga sinna í Reykjavík og minnihluta flokkanna í borgarstjóm varðandi lögleysuna í skólamálaráði. Hún Guðrún virðist líka leggja dálítið sérkennilegt mat á mann- réttindi opinberra starfsmanna, sem hefur verið vísað úr „herþjónustu í heimalandi" — vísað úr starfí vegna þess að þeir hafí sett hag fatlaðra bama og hagsmuni skólahalds f dreifbýli ofar einkahagsmunum. Það er skv. þessu rangt að upplýsa skjólstæðinga um rétt sinn til menntunar — eða sérkennslu — og rétt skóla til forsvaranlegra að- stæðna svo eitthvað sé nefnt. (Það þótti til skamms tíma sjálfsagt hjá tryggingastofnun að upplýsa al- menning um réttindi sín — ef ég man rétt.) Ég gruna þig, Guðrún, um að hafa ekki velt því fyrir þér að þetta mál hefur aldrei snúist um fjárlaga- hlýðni fræðslustjóra. Þetta hefur alltaf snúist um jafnrétti gagnvart framkvæmd laga. Það verður að vera sama hvar á landinu við búum — rétturinn skal sá sami. Fræðslu- stjóramir em ekki að vinna við úthlutun peninga — heldur ber þeim að sjá um að kennsla fari fram eins og Iög og reglur mæla fyrir ,um. Kennslu verður svo auðvitað að greiða skv. kjarasamningi þeirra sem hana inna af hendi; — eins og þér og félögum þínum innan BSRB að fomu og nýju er auðvitað löngu ljóst. Það skiptir því engu máli hvemig flárlög em villt með of lág- um tölum. í grunnskólanum er bara einn herra Allt tal um að fræðslustjórum sé, í grunnskólalögunum, ætlað að þjóna tveimur herrum er rakalaus vitleysa. Eins og gildandi lög gera ráð fyrir er það samstarfsverkefni fyrir ríki og sveitarfélög að halda gmnnskóla. Um það gilda — ein lög — og þau eru húsbóndi bæði menntamálaráðherra og ráðu- neytis hans — fræðslustjóranna, sveitarstjómanna og okkar allra sem erum að vinna á þessum
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.