Morgunblaðið - 03.05.1987, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLABIÐ, SUNNUDAGUR 3. MAÍ 1987
RÆTT VIÐ ÁSGEIR BJARNASON FYRRUM ALÞINGISMANN
um heilsu mína og kannski líf að launa,
því eftir að ég fór að taka þau meðul sem
hann lagði til fór mér smám saman að
batna og var orðinn sæmilega frískur þeg-
ar ég fékk mislinga sem ég lá í alllengi.
Ég var því hálf vesæll alveg þar til ég fór
að stunda sund og leikfimi í Reykholts-
skóla. Þá fannst mér ég endurheimta
hreystina á ný. Ég fór 17 ára í héraðsskól-
ann í Reykholti og var þar í tvo vetur.
Ég var ákaflega illa undir námið búinn
og þurfti töluvert að leggja að mér til að
standast sæmilega próf, en þetta gekk.
Ég man að pabbi fékk mér 450 krónur
og sagði að þetta yrði að duga. Ég þorði
ekki annað en skrifa upp allt sem ég eyddi
til þess að ég gæti gert grein fyrir því ef
ég þyrfti meira. Annað hefði ekki verið
tekið gilt. Til þess kom ekki, peningamir
dugðu, en þetta varð til þess að alla tíð
síðan hef ég skrifað niður allt sem ég hef
eytt svo þetta varð mér til mikils gagns.
Varð innlyksa í Noregi
Þegar námi lauk í Reykholti hugleiddi
ég mikið að læra húsasmíði en fékk hvergi
inni hjá neinum meistara enda krepputím-
ar þá. Þetta varð til þess að ég fór árið
1935 í Bændaskólann að Hólum í Hjalta-
dal og var þar í tvo vetur og lauk þaðan
prófí vorið 1937. Síðan var ég heima í
eitt ár en fór þá til Noregs og vann þar
á bændabýli hjá Edwald Bóassyni í Nytte-
dal. Þar var ég fram á haust og fór þá
til Statens Smaabrugslæreskole í Aasker
og var þar í rúm tvö ár, fyrst við vinnu
og svo við nám. Ég útskrifaðist í árslok
1940.
Á meðan á þessu stóð var stríðið skoll-
ið á og ég varð innlyksa í Noregi. Eftir
að skólanum lauk fékk ég vinnu í Volle-
bekk. Ég var alltaf að sækja um til þýskra
yfírvalda í Noregi að fá að fara til Svíþjóð-
ar en fékk jafnan neitun. Maður fann
mikið fyrir hemáminu, bæði í viðurgem-
ingi og svo var manni bannað að ferðast
um landið. Haustið 1941 sótti ég enn um
að fara og var þá kallaður til yfirheyrslu
á skrifstofu hersins í Osló. Þar yfírheyrði
mig eldri Þjóðveiji og ungur norskur mað-
ur. Þeir lögðu fyrir mig allmargar spum-
ingar og m.a. hvort ég ætlaði mér heim
til íslands frá Svíþjóð. Ég svaraði því til
að mér væri ekki kunnugt um neinar sam-
göngur þar á milli. Hins vegar þyrfti ég
að komast til áframhaldandi náms í
Svíþjóð. Þá sagði Þjóðveijinn að það væri
gott að ég ætlaði ekki til íslands, því
Bandaríkjamenn tækju alla menn á mínum
aldri í herinn hjá sér. Þetta sagði ég að
mér væri ókunnugt um. Þá bauð hann
mér að fara til Danmerkur til náms, en
ég hafði ekki áhuga á því, Danmörk var
hemumin eins og Noregur. Eftir það þeg-
ir sá gamli nokkuð lengi og gengur um
gólf en segir svo við túlkinn unga, „Skrif-
aðu fararleyfí fyrir hann, það á að gilda
í tiu daga.“ Ég trúði ekki mínum eigin
augum og eyrum.
Morguninn eftir fór ég með jámbrautar-
Iest frá Osló og létti ekki ferðinni fyrr en
í Stokkhólmi. Þar gisti ég fyrstu nóttina
á hóteli fyrir fjórar krónur sænskar og
þótti dýrt. Daginn eftir fékk Þuríður
Finnsdóttir, starfsmaður Sendiráðs íslands
mér peninga og sagði mér að búa á pen-
sjónati og það væri nóg fyrir mig að borða
einu sinni á dag. íslenska sendiráðið var
illa statt með peninga þá en lánaði mér þó
í bili. Ég fékk svo vinnu fyrst hjá búreikn-
ingaskrifstofu og síðan hjá Fræeftirliti
ríkisins í Bergshamra. Þar unnu 150 kon-
ur og sex karlar, þar var gott að vinna.
Þann sjötta desember 1942 var mér til-
kynnt að ég gæti komist með flugvél til
Skotlands daginn eftir. Flugvélin fór að
vísu ekki fyrr en 12. desember en ég komst
með og var sá eini í vélinni sem var með
löglegt vegabréf. Þegar við lentum í Aa-
berdeen var völlurinn umkringdur her-
mönnum til að passa að enginn legði á
flótta. Farangur okkar var athugaður og
jafnvel teknar minnisbækur og þess háttar
af okkur. Ég var með hatt sem var heldur
stór, svo ég hafði sett klósettpappír undir
svitabarðið. Þeir marg gegnumlýstu
pappírinn til að athuga hvort hann væri
með leyniletri. Ég fór svo til Edinborgar
og var þar í tvo daga og hitti þar Sigur-
stein Magnússon ræðismann og Hjört
Þórarinsson sem þar var við nám. Hann
var mér góður leiðsögumaður. Sigursteinn
sagði mér að ég myndi fljótlega komast
til fslands með fískiskipi frá Vestmanna-
eyjum, báturinn átti að fara frá Fleetwood
næstu daga. Ég fór þangað og komst með
bátnum Snæfelli heim til íslands. Ég var
hroðalega sjóveikur. Skipstjórinn, Ingvar
Einarsson, sagði að það væri um tvennt
að gera, henda mér út fyrir borðstokkinn
eða ég léti mér batna. Ég sagði að mér
væri hjartanlega sama hvort yrði. Hann
hellti þá í mig sterku kjötsoði sem ég
ætlaði að gubba en hann tók þá fyrir
munninn á mér og skipaði mér að renna
því niður. Mig þyrsti mikið af soðinu og
þá gaf hann mér enskan bjór og sagðist
ekki trúa öðru en nú færi mér að batna.
Við komum til Vestmannaeyja á að-
fangadag jóla og þar var ég veðurtepptur
í fjóra daga. Þegar ég hringdi heim í
Ásgarð þagði Jens bróðir minn lengi í
samanum, hann trúði varla að ég væri
kominn til landsins, þetta voru viðsjárverð-
ir tímar. Frá Éyjum komst ég til
Reykjavíkur og var þar í nokkra daga og
réði mig til starfa hjá Grænmetisverslun
ríkisins og átti að byija fljótlega.
Tók við búskap í Ásgarði
Faðir minn var dáinn þegar þama var
komið sögu, dó sumarið áður og þegar ég
snéri heim var ekkert ráðið hver tæki við
búi í Ásgarði eða hvort selt yrði. Niðurstað-
an varð sú að við Jens keyptum jörð og
bú af systkinum og stjúpu og ég hætti
við að fara suður. Við byijuðum búskap
vorið 1943 og tókum þá jafnframt við,
samkvæmt samningi við systkini okkar,
fímm gamalmennum og einni vanheilli
stúlku sem öllu voru heimilisföst í Ás
garði. Árið 1945 gifti ég mig Emmu
Benediktsdóttur frá Neðri Brunná í
Saurbæ. Hún lést árið 1952. Við áttum
saman tvo drengi. Tveimur árum seinna
kvæntist ég Ingibjörgu Sigurðardóttur frá
Akureyri, fæddri að Hvoli í Saurbæ.
Sat 29 ár á þingi
Nokkru eftir að ég hóf búskap var far-
Guttormur V. Þormar afhendir Ásgeiri Bjarnasyni
fráfarandi formanni Búnaðarfélags íslands, borð sett
austfirskum steinum sem gjöf frá búnaðarþingsfulltrúum.
Eiginkona Ásgeirs, Ingibjörg Sigurðardóttir, stendur hjá.
velja, ég var auk þess ungur og svo var
hitt að ég naut föður míns og Ásgarðs-
heimilisins. Einn höfðuandstæðingur minn
sagði eitt sinn „Það er það versta við
Ásgeir að hann er vinsæll."
Eg var ekki þjálfaður í félagsmálum,
hvorki í ræðumennsku né skriftum og
kannski hef ég alltaf veríð klaufskur í
þessum efnum, en á það er ég ekki dóm-
bær. Ég sé ekki eftir þeim árum sem ég
sat á þingi en ég sé hins vegar eftir því
að hafa ekki gert eins mikið gagn í bú-
skapnum og ég hefði viljað. Því búskapinn
hef ég lengst af séð með annara augum
og því ekki setið ættarsetrið sem skyldi.
Fjöldskylda mín, kona mín og synir hafa
verið uppistaðan í heimilinu. Bjami sonur
minn fór í bændaskóla og tók svo við búi
í Ásgarði. Hinn sonur minn, Benedikt, fór
í langskólanám. Að loknu háskólanámi í
Þýskalandi hefur hann unnið í utanríkis-
ráðuneytinu og að mestu verið erlendis.
Ég fékk þijú þúsund krónur í kaup á
mánuði fyrir þingstörfín fyrsta árið sem
ég sat á þingi og þá var hægt að velja
úr vetrarmönnum fyrir þúsund krónur á
mánuði. Þá voru líka í heimilinu tengdafor-
eldrar mínir og Jens bróðir minn. En skjótt
skipast veður í lofti. Tengdaforeldrar mínir
fluttu burtu árið 1955 og Jens dó sama
ár. Jafnframt því varð æ erfíðara að fá
fólk til að sinna bústörfum auk þess sem
það hafði sífellt meiri kostnað í for með
sér. Úr þessu rættist þegar Bjami sonur
minn og kona hans, Erla Ólafsdóttir, tóku
við búskap í Ásgarði um 1970. Þau búa
þar enn og eiga þijú böm. Við Ingibjörg
byggðum okkur fyrir nokkmm árum elli-
heimili" eða „Dalakofa", eins og ein
vinkona okkar kallar það, í Ásgarðstúninu
og þar ætlum við að eyða ellinni.
Vona að byggð haldist sem
mest órofin
Ég er dálítið smeykur við það að hin
mörgu framboð í þingkosningunum núna
séu upphafíð að því að fjölga þeim pólitísk-
um flokkum í landinu sem hafa veruleg
áhrif á þjóðmálin og þar af leiðandi minnki
hlutur eldri og stærri fiokka a.m.k. í bili.
Ég vona þó að það takist að fá pólitískan
meirihluta á Alþingi fyrir því að byggð í
landinu haldist sem mest órofín og við
getum nýtt landsins gögn og gæði áfram,
jafnframt því sem við getum tileinkað
okkur allar þær nýjungar sem koma upp
á næstu árum og áratugum, til heilla fyr-
ir land og þjóð.
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Ásgeir Bjarnason
setur búnaðarþing
árið 1982.
ið að ræða við mig um hugsanlegt framboð
mitt fyrir Framsóknarflokkinn. Ég tók því
treglega, ætlaði að vera bóndi fyrst og
fremst. En árið 1949 réðust mál þannig
að ég bauð mig fram fyrir Framsókn gegn
því að ef ég félli færi ég ekki fram á ný
en ef ég hins vegar kæmist að þá sæti ég
á þingi þar til Dalamenn felldu mig. Þetta
varð til þess að ég sat 29 ár á Alþingi,
fyrst fyrir Dalamenn og síðan fyrir Vestur-
land.
Um haustið 1949, nóttina fyrir talningu
atkvæða, dreymdi mig að mér fannst ég
vera í herbergi sem var ljósblátt yfírlitum
og á veggjum stóð talan 78. Ég sagði
konunni minnu sálugu að Þorsteinn Þor-
steinsson myndi vinna með 78 atkvæða
mun. Daginn eftir var talið og niðurstaðan
var sú að ég fékk 333 atkvæði en Þor-
steinn 322 svo ekki passaði það. Síðan
kom ég til þings, sat í neðri deild og dró
mér sæti milli Gunnars Thoroddsens og
Ásgeirs Ásgeirssorar. Draumur minn
barst í tal nokkru seinna og þá sagði
Ásgeir.„ Þú situr á þingi til ársins 1978.“
Þetta fannst mér ótrúlegt þá þegar ég
hafði svo nauman meirihluta en þetta
gekk eftir.
Ýmsir höfðu við orð að ég hefði ekki
þorað að bjóða mig fram árið 1978 af
ótta við að falla, en sannsleikurinn var sá
að ég ákvað 1974 að það yrði mitt síðasta
framboð til þings. Ég var kosinn á búnað-
arþing árið 1950 og í stjóm Búnaðarfélags
íslands 1967 og formaður stjómar þess
árið 1971 og var það þar til í vetur.
Það versta við Ásgeir er að
hann er vinsæll
Ég er nærri viss um að ég hefði aldrei
komið til greina sem þingmannsefni hefði
ég ekki farið út. Dalamönnum var hlýtt
til mín af því að ég fór út í búskap í hérað-
inu enda þótt ég hefði um ýmislegt að