Morgunblaðið - 16.05.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. MAÍ 1987
Michael Goldthorpe
Guðspjallamaðurinn frá York
Michael Goldthorpe
Á skírdag og fostudaginn langa
flutti Kór Langholtskirkju Jó-
hannesarpassíuna eftir J.S. Bach
ásamt kammerhljómsveit og flmm
einsöngvurum. Þessir tónleikar
voru merkilegir fyrir margra hluta
sakir en hér skal tiltaka tvennt.
í fyrsta lagi er flutningur Jóhann-
esarpassíunnar stórviðburður og
í öðru lagi var þessi flutningur
hennar með miklum ágætum.
Einsöngvaramir sem þama
komu fram voru þau Kristinn Sig-
mundsson og Viðar Gunnarsson
bassar, Ólöf Kolbrún Harðardóttir
sópran, Sölveig Björling alt og
síðast en ekki síst Englendingur-
inn Michael Goldthorpe tenór, sem
söng guðspjallamanninn og tenór-
aríur verksins.
Michael Goldthorpe er íslend-
ingum kunnur. Hann hefur
nokkmm sinnum komið til íslands
og sungið óratoríur en þetta er í
þriðja sinn sem hann syngur með
Kór Langholtskirkju. Á páska-
dagsmorgun gaf hann sér tíma
til að spjalla við mig og segja frá
sjálfum sér.
Spilaði fjórhent
með f öður sínum
Michael Goldthorpe er meðal-
maður á hæð, alvarlegur í fasi
og minnir um margt á Islending,
hann gæti jafnvel verið bóndi að
norðan en svo er þó ekki; hann
er borinn og bamfæddur Jórvík-
ingur eða frá York í Norður-
Englandi. Það var einmitt þar sem
Egill orti og flutti Eiríki blóðöxi
Höfuðlausn sína. Söngrödd Mic-
haels Goldthorpe er geysilega há
og björt, en það er einmitt slík
rödd sem þarf til að syngja hlut-
verk guðspjallamannsins í óratorí-
um Bachs og guðspjallamenn eru
ekki á hverju strái.
Michael Goldthorpe sagði mér
að hann hefði sungið í drengja-
kómum í St. Michael-La Belfrey-
kirkjunni í York þegar hann var
bam. Hann söng sópran þar til
hann fór í mútur en þá tók hann
sér hlé frá söng um nokkurt
skeið, en lærði þá að leika á enskt
hom. Hann sagðist eiga föður
sínum, sem var rafmagnsverk-
fræðingur, mikið að þakka hvað
varðaði tónlistarlegt uppeldi sitt,
en þeir feðgar léku saman §ór-
hent á píanó og á þann hátt
kynntist hann mörgum tónverk-
um.
Háskólapróf í
enskum bókmenntum
Michael Goldthorpe lauk há-
skólaprófi í enskum bókmenntum
og öðlaðist kennsluréttindi í þeirri
grein. Tónlistin var honum á þess-
um tíma eingöngu tónstundagam-
an, hann söng í Trinity-kómum í
Cambridge og ætlaði hreint ekki
að verða tónlistarmaður. Það var
fyrst eftir að þessum áfanga lauk
að leið hans lá í allt aðra átt og
hann hóf nám við Guildhall
School of Music í London.
Ég spurði hann hvort bók-
menntanámið hefði nýst honum
og svaraði hann að bragði að það
hefði komið sér vel á margan
hátt. Hann hefði þurft að standa
sjálfur straum af söngnáminu og
hefði getað unnið fyrir sér á með-
an með kennslu. „Sá sem hefur
unnið með orð, lært að skilja og
skynja blæbrigði orðanna, kemst
fyrr að hjarta ljóðsins. Það hjálpar
vissulega við túlkun andlegra
texta," sagði Michael Goldthorpe.
Hann sagði einnig að texti sá sem
sunginn er í óratoríum Bachs
gerði miklar kröfur til söngvarans
hvað varðar fágaða túlkun.
Söngvarinn verður að halda aftur
af sér, líkt og sá sem syngur ljóð,
á meðan óperusöngvarinn fær að
opna sig og syngja út. Guðspjalla-
maðurinn í Jóhannesarpassíunni
er til dæmis hlutlaus sögumaður,
en á nokkmm stöðum verður frá-
sögn hans hádramatísk eins og
þar sem segir frá bitrum gráti
Péturs postula þegar hann hafði
afneitað herra sínum þrisvar. Hins
vegar gefa aríur passíunnar tilefni
til mun fijálslegri túlkunar.
Barokktónlist í tísku
Michael sagði að síðustu 15—20
árin hefði áhugi á barokktónlist
aukist mikið og væri hún flutt oft
og víða nú til dags. Hann sagðist
hafa næg verkefni á sérsviði sínu,
sem er flutningur ópera frá 17.
og 18. öld, auk óratoría og því
hefði hann þegar fengið mörg
tækifæri til að ferðast um heim-
inn.
Michael Goldthorpe hefur tekið
þátt í flutningi barokkópera í
Covent Garden í London og Opera
Royale í Versölum, en þar eiga
þessar óperur vel heima þar eð
margar þeirra voru upphaflega
samdar til flutnings þar við hirðir
Lúðvíkanna. En Goldthorpe hefur
einnig flutt óperur og óratoríur í
Singapor, Bandaríkjunum, Pól-
landi, Austur-Þýskalandi og
mörgum löndum Vestur-Evrópu
auk íslands. Einn af hápunktum
ferils síns sagði hann þó hafa
verið að syngja
H-moll-messu Jóhanns Sebastians
Bachs í Tómasarkirkjunni í
Leipzig, en þar starfaði tónskáldið
sjálft.
Michael Goldthorpe hefur sung-
ið inn á margar hljómplötur og
má þar nefna óperumar La princ-
esse de Navarre, Pygmalion og
Hippolyte et Aricie, sú síðast
nefnda er eftir franska tónskáldið
Jean-Philippe Rameau. En hann
sagði að uppáhaldsplata sjálfs sín
væri Deux Grands Motets eftir
de Mondonville. Á þeirri plötu eru
tvær mótettur sem eru tæknilega
mjög erfiðar og þarf söngvarinn
að syngja þar mjög háa tóna.
Tónleikarnir í
Langholtskirkju
Michael Goldthorpe sagðist
hafa verið mjög ánægður með
tónleikana í Langholtskirkju,
hljómburður í kirkjunni væri sér-
staklega hreinn, ekki síst þegar
hún væri full af fólki. Hann sagði
að hljómur kórsins væri léttur og
ferskur og greinilegt væri að
söngvaramir legðu líf sitt og sál
í sönginn, enda væm þeir ungir
og áhugasamir en þó engir við-
vaningar. Hann tók það fram að
hann ætti dálítið erfitt með að
leggja dóm á kórinn þar eð hann
væri sjálfur of náinn tónleikunum,
en hann bætti við og brosti: „Kon-
an mín var yfír sig hrifín og það
er mikið hrós, því það er ákaflega
erfítt að gera henni til hæfís.
Áður en fundi okkar lauk spurði
ég hvort íslenskir tónleikagestir
mættu eiga von á því að heyra í
Michael Goldthorpe einhvem tima
á næstunni. Þá gerðist hann dul-
arfullur á svipinn og sagði að
ekki væri útilokað að hann kæmi
hingað eftir næstu jól og reyndar
hvíslaði að mér lítill fugl, og það
var ekki farfugl, að Kór Lang-
holtskirkju hefði ákveðið að flytja
Jólaóratoríu J.S. Bachs milli jóla
og nýárs næsta vetur.
TEXTI: GUÐLAUG
GUÐMUNDSDÓTTIR
Trúboð á 19. öld
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Gunnar F. Guðmundsson: KAÞ-
ÓLSKT TRÚBOÐ Á ÍSLANDI
1857-1875. 137 bls. Sagnfræði-
stofnun HÍ Reykjavík, 1987.
Höfundur þessarar ritgerðar tel-
ur að tveim meginstoðum hafi verið
rennt undir katólskt tníboð hér á
seinni hluta 19. aJdar. í fyrsta lagi
var rýmkað um trúfrelsi. íjóðir
kröfðust aukinna lýðréttinda. Trú-
frelsi var þar ofarlega á blaði.
Katólska kirkjan fór strax á stúfana
að nota sér það. í öðm lagi vildi
kirkjan spoma við vaxandi efnis-
hyggju sem færðist í aukana jafnt
og þétt eftir því sem leið á öldina
og endaði með vantrúaröldu sem
fylgdi fast á eftir þróunarkenning-
unni og átti rót að rekja til hennar.
Frakkland var langöflugast hinna
katólsku ríkja. En þangað mátti líka
rekja upphaf svo til allra byltinga
aldarinnar. Katólska kirkjan stóð
því hallari fæti þar en annars stað-
ar.
Hvort tveggja mátti ásannast er
katólskir hófu hér trúboðið. Frakk-
ar koma þar mjög við sögu. Styrkur
frá þeim var nauðsynlegur. En
»frönsk stjómvöld reyndust ekki
eins vinveitt trúboðunum og þeir
höfðu gert sér vonir um«. Þvf fór
svo að hið fyrsta trúboð varð frem-
ur endasleppt. Það bar þó árangur
nokkum: Katólskir vom búnir að
koma sér fyrir í Landakoti í
Reykjavík þar sem þeir reistu síðar
kirlgu sína, þá sem þar stendur.
Nítjánda öldin hefur löngum ver-
ið kjörefni íslenskra sagnfræðinga:
nógu Qarlæg til að geta heitið saga;
en einnig svo nálæg að heimildir
brestur sjaldan. Ennfremur gerðist
þá margt sem þykir í frásögur fær-
andi svo ekki sé meira sagt. Gunnar
F. Guðmundsson heldur sig við efn-
ið, fer lítið út fyrir það. Hann rekur
nákvæmlega aðdraganda trúboðs-
ins erlendis og síðan viðleitni
trúboðanna er hingað komu, svo
og hindranir þær sem urðu á vegi
þeirra. Danir vom búnir að lögleiða
trúfrelsi, íslendingar ekki. Og svo
virðist sem hér hafí ekki verið til
þess »pólitískur vilji* eins og stund-
um er að orði komist nú á dögum.
Hvers vegna vildu íslendingar ekki
fylgja Dönum að því leyti? Gunnar
rekur þá sögu ekki gerla, enda fyr-
ir utan svið það sem hann markar
riti sínu. En benda má á að íslenska
þjóðfélagið var enn tiltölulega kyrr-
stætt. Prestastéttin var hér nánast
eina menntastéttin. Og prestar vom
jafnan margir á Alþingi. Áhrif
þeirra vom því drýgri en annarra,
lengi vel. Og hver fer að fleygja frá
sér valdi sem honum hefur verið
fengið?
Gunnar bendir á að íslendingar
hafí, í andstöðu sinni við katólsk-
una, skírskotað til sögunnar, það
er að segja ofríkis katólsku kirkj-
unnar hér fyrir siðaskipti. Skaut
þar skökku við því fijálsari vom
Islendingar áður en kirkjan gekk
undir konungsvaldið og öll völd
urðu þar með á einni hendi sem svo
endaði með hinu óskoraða einveldi,
ósællar minningar. En svo er að sjá
sem framan af sjálfstæðisbarátt-
unni hafí fyrirmenn landsins verið
ófúsir að deila á konungsvaldið
sjálft eða vefengja það á nokkurn
hátt. Það skyldi hafíð yfír gagnrýni
eins og kristindómur sá sem hér
var kenndur.
Það var því naumast tilviljun að
sá þingmaðurinn sem helst beitti
sér fyrir trúfrelsi — og jafnframt
storkaði samtíðinni með því að
greiða fyrir katólíkunum, skyldi
vera réttur og sléttur bóndi: Einar
í Nesi. En þar munu hafa komið
til almennar frelsishugmyndir frem-
ur en áhugi á trú- og kirkjumálum
sem slíkum.
Eins og rakið hefur verið oft og
víða áttu Frakkar talsverðra hags-
muna að gæta hér á seinni hluta
19. aldar. Fjöldi franskra skipa var
gerður út á íslandsmið og sóttu
Frakkar fast að fá hér aðstöðu í
landi vegna útgerðar sinnar. Kat-
ólskir prestar, sem settust hér að,
gátu því starfað undir því yfírskini
að þeir hygðust þjóna frönskum
sjómönnum. íslenskir áhrifamenn
voru reiðubúnir að sætta sig við
það, út af fyrir sig, ef ekkert annað
byggi undir. Sem sagt: Frakkar
máttu veiða físk hér við land; ekki
boða trú! Afleiðingin varð sú að
frönsk stjórnvöld tóku að óttast að
trúboðið gæti spillt fyrir hagsmun-
um þeirra hér; öðru hvoru yrði að
fóma. Og þá var einsætt að taka
fískveiðarnar, sem skiluðu arði,
fram yfír trúboðið sem kostaði pen-
inga!
Þótt ritgerð þessi fjalli um efni
sem liggur á útjaðri íslandssögunn-
ar bregður hún nokkru ljósi yfír
menn og málefni hér á landi á
umræddu tímabili. Höfundur hefur
orðið að leita vítt og breitt eftir
heimildum. Að minni hyggju hefur
hann unnið vel úr þeim og þar með
skilað góðu verki.
Djassband Kópavogs:
Leikur í
„Heita
pottinum“
DJASSBAND Kópavogs heldur
tónleika i „Heita pottinum“ í
Duushúsi sunnudagskvöldið 17.
maí kl. 21.30.
Djassband Kópavogs hefur fjöl-
breytt lagaval og eru flestir hljóð-
færaleikaramir úr Homaflokki
Kópavogs.
Meðlimir Djassbandsins eru 18
talsins frá sautján ára aldri upp í
fertugt. Stjómandi er Ámi Schev-
ing.