Morgunblaðið - 20.05.1987, Side 41

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. MAÍ 1987
41
Ný reglugerð Hollustuverndar um aukefni 1 matvælum:
AZO-litarefni bönnuð
í f lestum neysluvörum
HOLLU STU VERND ríkisins
sendir heilbrigðisráðuneytinu
um næstu mánaðarmót drög að
nýrri reglugerð um notkun auk-
efna í matvælum og öðrum
neysluvörum. Núgildandi reglu-
gerð er frá árinu 1976 en reiknað
er með, að hin nýja taki gildi um
mitt þetta ár og verði gefin út
með hálfs árs aðiögunartíma.
Um næstu áramót eiga því allar
neysluvörur á markaði hérlendis
að vera í samræmi við hana. Með
reglugerðinni fylgir listi yf ir þau
efni sem nota má og í hversu
miklum mæli. Auk þessa verða
gerðar auknar kröfur um merk-
ingu umbúða neysluvara. Frá því
gamla reglugerðin var gefin út
hafa bæst við á markaðinum
margar nýjar tegundir matvæla
og aukefna, sem notuð eru við
matvælagerð. Að sögn Jóns
Gíslasonar deildarráðunauts
heilbrigðiseftirlits Hollustvernd-
ar ríkisins fylgja nýju reglugerð-
inni margar breytingar. Má þar
sérstaklega nefna breytingar
varðandi notkun litarefna t.d. i
sælgætis- og drykkjarvörum.
Við samning reglugerðarinnar
hefur verið höfð hliðsjón af reglum
hér að lútandi á Norðurlöndum en
þar hafa samsvarandi breytingar
átt sér stað. Einnig hefur verið tek-
ið mið af rannsóknum síðustu ára,
bæði hvað varðar notkun og eitur-
áhrif aukefna. í tilefni af nýju
reglugerðinni var rætt við Jón
Gíslason. Hann sagði í upphafi við-
talsins, að norræn nefnd hefði gert
athugun á þessum málum og gefið
út skýrslu um heimildir á Norðurl-
öndum til notkunar aukefna. í henni
kemur m.a. fram, að gildandi reglur
eru þó nokkuð misjafnar eftir lönd-
um.
Litarefni sem verða bönnuð í
flestum neysluvörum samkvæmt
nýju reglugerðinni eru að sögn Jóns
svonefnd azo-litarefni, sem hafa
verið nokkuð mikið notuð hérlendis
sérstaklega í sælgæti og svala-
drykkjum. Varðandi rotvamarefni,
sem margir virðast nú telja ástæðu
til að óttast, sagði hann, að mjög
misjafnt væri hvaða efni væm not-
uð og i hve miklum mæli. Hérlendis
væru þau til dæmis notuð minna í
brauð en víða erlendis. Hann sagði
Hafa verið notuð
hérlendis, sérstak-
lega í sælgæti og
svaladrykkjum.
síðan: „Rotvamarefni verða ekki
bönnuð en leyfilegt magn verður í
vissum tilvikum minnkað og síðan
verða ákvæði um að aukefni, og
þar með talin rotvarnarefni, verði
að koma fram í innihaldslýsingu á
umbúðum neysluvara. Það verða
meðal annars settar ákveðnar regl-
ur um notkun á sulfítum, en það
em rotvamarefni sem notuð em til
dæmis í þurrkuðum ávöxtum og
vínum. Reglugerðin segir m.a. til
um merkingar á þeim, auk þess sem
stefnt er að takmörkun á notkun
þeirra eins og unnt er.“
Reglur um merkingar
hertar
Þá sagði Jón, að sætuefni væm
sérstaklega tekin til meðferðar.
Fleiri sætuefni yrðu nú leyfð, en
leyfilegt magn sumra sætuefna yrði
lægra en áður. Þá hefði merkingum
verið ábótavant og hefðu sykursjúk-
ir til dæmis kvartað yfir ófullnægj-
andi merkingum á neysluvömm
með sætuefnum. Þrátt fyrir að vör-
ur væm oft merktar sem sykur-
skertar eða sykurlausar þá kæmi
ekki fram orkugildi í innihaldi, sem
væri mörgum sjúklingum og öðmm
nauðsynleg vitneskja. Reglur um
þetta verða hertar. Merkingar á
umbúðum neysluvara sem innihalda
sætuefni verða eftirfarandi: Sykur-
skert, sem þýðir að hlutfall sykurs
í vömnni er 10-50% af innihaldi
sykurs í sambærilegri vöm. Syk-
ursneytt: Hlutfall sykurs í vömnni
er frá 0% til 10% af innihaldi syk-
urs í sambærilegri vöm og Sykur-
laust: Enginn sykur er i vömnni.
Nýverið komu upp atvik í mat-
vælaiðnaði hérlendis þar sem notuð
vom óleyfileg efni. Við spurðum
Jón, hvort mörgdæmi væm til sam-
bærileg hérlendis. Hann sagði að
ætíð væri um að ræða einhver til-
felli og þá einnig í innfluttum
vömm, en vandi Hollustuvemdar
væri sá að stofnunin hefði enn ekki
aðstöðu til efnafræðilegra rann-
sókna á matvælum. Eingöngu væri
fyrir hendi aðstaða til gerlafræði-
rannsókna. Það skortir bæði
húsnæði og starfsfólk, með til-
heyrandi fjárveitingum. Hann bætti
því við, að væntanlega yrði hús-
næðisvandamálið leyst, þegar
stofnunin flytti í Armúlann, fyrrver-
andi húsnæði Vömmarkaðarins.
Sem dæmi um, hversu brýnt væri
að koma upp aðstöðu til efnarann-
sókna hjá stofnuninni sagði Jón
m.a., að það hefði margsýnt sig að
fræðsla og annað forvamarstarf
gefur bestan árangur varðandi holl-
ustuvemd. Það væri ljóst að best
væri að fylgjast með matvælum
strax á framleiðslustigi eða við inn-
flutning en til þess þyrfti góða
aðstöðu og starfsfólk.
Bráðasj úkdómstilf eili
undantekning-
Aukefni og aðskotaefni í matvæl-
um hafa mest verið til umræðu í
sambandi við langtímaáhrif, svo
sem hvort þau geti verið krabba-
meinsvaldandi. Til undantekninga
heyrir, að bráð sjúkdómstilfelli séu
tengd þessari umræðu. Þar til koma
fremur gerlasýkingar og matareitr-
anir af völdum gerla. Þess ber þó
að geta í þessu sambandi að auk-
efni og önnur efni, svo sem lyfja-
leyfar geta valdið ofnæmisáhrifum.
Forvamarstarf varðandi almenna
hollustuvemd hefur einnig verið í
brennipunkti að undanfömu og
m.a. kom fram á síðasta löggjafar-
þingi stjómarfmmvarp um breyt-
ingar á lögunum um hollustuhætti
og heilbrigðiseftirlit. Jón sagði, að
I því væm mörg veigamikil atriði
en hvað mikilvægast að hans mati
það sem varðar framkvæmd inn-
flutningseftirlits, efnarannsóknir
og fræðsluþáttinn. Hann sagði:
„Fræðsluþátturinn er án efa hvað
mikilvægastur. Besta eftirlitið fólg-
ið í því að upplýsa almenning, —
að fá neytendur sjálfa í lið með
okkur við eftiriitið. Ekki er síður
mikilvægt að koma fræðslu á fram-
færi við þá sem starfa við fram-
leiðslu og innflutning matvæla. í
þessu sambandi má geta þess að
þegar nýja reglugerðin verður kom-
in til framkvæmda um áramótin er
ráðgert að gefa út fræðslubækling
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Jón Gíslason á skrifstofu sinni
hjá Hollustuvernd ríkisins.
með upplýsingum um notkun auk-
efna og bækling eða lista fyrir
almenning í litlu broti, sem unnt
verður að stinga inn í seðlaveski
eða í vasa. I bæklingi þessum munu
verða upplýsingar um E-númer og
heiti aukefna.
Auk þeirra efna sem umrædd
reglugerð fjallar um, hafa ýmis
aðskotaefni í matvælum valdið
áhyggjum heilbrigðisyfirvalda hér-
lendis og erlendis. Aðspurður sagði
Jón, að þar væri helst um að ræða
ýmsa málma, s.s. blý og efni sem
bærust úr umbúðum t.d. frá plast-
efnum. Ennfremur útrýmingarefni
sem oft væru notuð til útiýmingar
skordýra við ræktunarstörf erlend-
is, en hérlendis væri aftur á móti
lítil þörf fyrir slíka notkun. Að-
spurður um hvort mikil brögð væru
af því hérlendis að slík efni fyndust
við innfluting, svo sem grænmetis
og ávaxta, sagði Jón að við vissum
ekki í hvaða mæli slík efni væru í
innfluttum matvælum vegna þess
að rannsóknaraðstaða til þeirra
hluta væri ekki fyrir hendi. Hann
sagði síðan: „Við erum þó aðilar
að norrænu samstarfi þannig að ef
slík mál koma upp á hinum Norður-
löndunum fær stofnunin tilkynning-
ar um það. Það er til dæmis
eftirtektarvert, hversu innflutning-
ur á matvælum er oft stöðvaður til
Svíþjóðar vegna slíkra aðskotaefna.
Það sýnir okkur og sannar nauðsyn-
ina á því að koma upp þessu eftirliti.
Vegna aðskotaefnanna þurfum við
einnig að setja okkur strangar regl-
ur. I því tilliti eru fyrirliggjandi
viðmiðunarreglur sem unnar hafa
verið á vegum FAO og WHO og
við getum notfært okkur, þegar
slíkt eftirlit hæfist hérlendis."
Fræðslustarfið mikil-
vægast
— Hvað með geislun í matvæl-
um eftir lq'amorkuslysið í Rúss-
landi. Höfum við ekkert eftirlit með
henni lengur?
„Það eru reglur í gildi um að það
verða að liggja fyrir vottorð um
geislamælingar í matvælum frá
ákveðnum löndum, en stjómvöld
þessara landa gæta þess vandlega
að geislavirk matvæli fari ekki frá
þeim. Þá má geta þess að tekin
hafa verið sýni af matvælum hér á
markaði til mælinga á geislavirkni.
Hefur ekkert athugavert komið
fram við þær mælingar, sem em
framkvæmdar af Geislavömum
ríkisins. “
Aðspurður sagði Jón, að almenn- .
ingur sýndi störfum Hollustuvemd-
ar mikinn áhuga og að áhuginn
væri sífellt að aukast á þessum
málaflokki, þ.e. aukefnum og að-
skotaefnum í matvælum. Mikið
væri hringt; spurst fyrir og komið
með ábendingar. Varðandi nýju
reglugerðina sagði hann ennfrem-
ur, að heilbrigðiseftirlit sveitarfél-
aganna væri nú að hefja athuganir
á einstökum vömflokkum, þannig
að breytingin ætti að verða auðveld-
ari í framkvæmd þegar þar til
kemur, bæði fyrir heilbrigðiseftirlit-
ið og þá aðila sem verða að gera
breytingar á innlendum eða inn-
fluttum vömtegundum. Þá vildi
hann koma hvatningu á framfæri
við framleiðendur og innflutingsað-
ila um að þeir kynntu sér vel nýju
reglugerðina um leið og hún væri
gefín út og sagði ennfremur, að
starfsfólk Hollustuvemdar væri
ætíð reiðubúið til aðstoðar og upp-
lýsinga. Annars kvaðst hann ekki
kvíða breytingunni, því mikið og
gott samstarf hefði verið haft við
stórkaupmenn, matvælaframleið-
endur og félög iðnrekenda, sem
sýnt hefðu málinu skilning og
áhuga.
Jón Gíslason sagði að lokum:
„Við höfum unnið mjög opið að
þessari reglugerðarsmíði og allir
þeir sem leitað hefur verið til hafa
tekið okkur mjög vel. Ég veit einn-
ig, að margir þeir sem þurfa að
breyta framleiðslu- og söluvöm
sinni hafa þegar undirbúið breyt-
ingar og jafnvel hafíst handa við
að nota ný efni. Innflytjendur hafa
einnig haft samband við framleið-
endur sinna vara, þannig að þetta
á að geta gengið vel fyrir sig.“
Hann ítrekaði í lokin, að hann teldi
fræðslustarfíð árangursríkast til að
koma nýju reglunum í framkvæmd.
í því sambandi sagði hann stofnun-
ina vonast eftir góðri samvinnu við
almenning, stjómvöld og þá hags-
munaaðila sem málið varðar.
— Texti: Fríða Proppé
Morgunblaðið/Bjöm Blöndal
Nýr götuhreinsunarbíll Keflavikurbæjar í notkun í Vogunum, en
hann þykir afar afkastamikill og liafa nágrannabyggðarlögin fengið
afnot af bílnum.
Nýr götuhreinsunar-
bíll til Keflavíkur
Keflavík.
KEFLAVÍKURBÆR tók í notkun
nýjan götuhreinsunarbil sem
bæði sópar og sýgur upp sand
og aðskotahluti. Bíllinn er enskur
Ford, en annar útbúnaður er frá
danska fyrirtækinu Beam. Að
sögn Vilhjálms Ketilssonar bæj-
arstjóra kostaði billinn, sem
þykir ákaflega fullkominn, 7
milljónir með öllurn búnaði.
Tveir menn frá danska fyrirtæk-
inu komu til Keflavíkur til að kenna
starfsmönnum Keflavíkurbæjar
meðferð og notkun bflsins. Að sögn
Vilhjálms er ætlunin að nýta þetta
tæki í nágrannabyggðarlögunum
og nú hefur bfllinn verið notaður
til að hreinsa götur í Vogunum og
Njarðvík með góðum árangri.
- BB
Leiktæki
Þessi vinsælu barnaleiktæki nú aftur fáanleg.
Hentug viö sumarbústaöi og heimaleikvelli.
Pantanir óskast sóttar
GElSiPf