Morgunblaðið - 07.08.1987, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. ÁGÚST 1987
23
Sri Lanka:
4.000 tamílskir skæru-
liðar leystir úr haldi
Colombo, Lundúnum, Reuter.
í GÆR var fyrirskipað á Sri
Lanka að láta lausa úr haldi
4.000 fanga, sem grunaðir eru
um að hafa barist með skærulið-
um tamOa. 500 fyrstu leysin-
gjamir áttu i dag að fara tíl
Jaffna-skaga, þar sem tamílar
ráða nú lögum og lofum.
Tamflar halda því fram að 6.000
liðsmenn þeirra séu í haldi hjá
stjómvöldum, en þau neita því og
segja að aðeins sé um þessa 4.000
að ræða. Að sögn talsmanns
stjómarinnar er ekki hægt að
sleppa öllum þegar í stað, þar sem
lausnarskipanir þarf að útbúa fyr-
ir hvem og einn á þremur tungu-
málum; sinhölsku, tamflsku og
ensku.
Fréttir herma að vel gangi að
fá skæruliða til að afhenda stjóm-
arerindrekum og indverskum
varðliðum vopn sín.
Junius Jayewardene, forseti Sri
Lanka, sagði í útvarpsávarpi í gær
að uppgjöf tamflanna byndi enda
á þjóðemisátök í landinu og færði
landið „frá myrkri til ljóss, frá
stríði til friðar."
Hann sagði að nú, þegar norð-
ur- og austurhéruð eyjarinnar
hefðu fengið sjálfstjóm og friður
væri kominn þar á, væri engin
ástæða fyrir sinhali í öðmm lands-
hlutum að vera með ólæti, en
nokkuð hefur borið á því undan-
fama daga vegna óánægju með
að sinhalir og múslimar, sem búa
á austurhluta eyjarinnar og eru
þar nokkum veginn jafnfjölmennir
tamflum, skuli settir undir
tamflska stjóm. Jayewardene
sagði að allsheijaratkvæða-
greiðsla um framtíð svæðisins,
sem mun fara fram að ári, myndi
leysa úr þeim vanda. „Svo yfir
hveiju emð þið eiginlega að ergja
ykkur?" spurði forsetinn sinhalska
óeirðaseggi.
Allsérstætt mál hefur nú komið
upp í Bretlandi með breyttum að-
staeðum á Sri Lanka. Tamflar, sem
flust hafa frá Sri Lanka og beðið
um hæli í Bretlandi, kreQast þess
að fá að fara heim nú þegar ör-
yggi þeirra er ekki ógnað lengur,
en stífla í kerfínu virðist ætla að
koma í veg fyrir heimferð þeirra
fyrst um sinn.
Tamflunum hafði verið neitað
um hæli og þess í stað vom þeir
geymdir í flóttamannasícipi.
Tamflamir kröfðust þess að hæsti-
réttur Breta leysti úr málum
þeirra, en nú er rétturinn kominn
í frí, sem stendur fram í október.
Breskir embættismenn segja því
að tamflamir geti sjálfum sér um
kennt að málin gangi hægt fyrir
sig, og reyndar hafí þeir enn ekki
farið formlega fram á það við inn-
flytjendaeftirlitið að fá að fara
heim. „Ef þeir gerðu það, yrðum
við allir af vilja gerðir að hjálpa
þeim,“ sagði starfsmaður eftirlits-
ins.
Um helmingur tamflanna, fjör-
utíu manns, hefur verið í hungur-
verkfalli síðustu fímm daga til að
mótmæla slæmum aðstæðum um
borð í skipinu. Innanríkisráðuney-
tið segir að við þær sé ekkert
athugavert og þeir séu allir við
bestu heilsu.
Afvopnunarviðræður risaveldanna:
Pershing 1 A-flaugarnar
aftra ekki samkomulagi
-segir helsti samningamaður Bandaríkjastjórnar
Bonn, Washington, Reuter.
MAX Kampelman, helsti samn-
ingamaður Bandaríkjastjórnar
i afvopnunarmálum, kvaðst i
gær ekki telja að samningavið-
ræður risaveldanna myndu
stranda á þeirri kröfu vestur-
þýsku ríkisstjómarinnar að 72
Pershing 1A- flaugar, sem stað-
settar eru þar í landi, verði
undanskildar i hugsanlegum
afvopnunarsáttmála. Eduard
Shevardnadze, utanríkisráð-
herra Sovétrilganna, sem nú
situr afvopnunarráðstefnu 40
þjóða í Genf, ítrekaði hins vegar
þá kröfu Sovétmanna að samn-
ingur um upprætingu meðal-
drægra og skammdrægra
flauga taki einnig til Pershing-
flauganna.
Kampelman sagði í sjónvarpsvið-
tali að krafa Sovétmanna væri fyrst
og fremst sett fram til að treysta
samningsstöðu þeirra og kvaðst
jafnframt telja að hún myndi ekki
standa í vegi fyrir samkomulagi.
Sagði hann sovéska ráðamenn hafa
freistað þess að reka fleyg milli
Bandaríkjamanna og Vestur-Þjóð-
veija allt frá dögum Jósefs heitins
Stalín. Kvað Kampelman flaugam-
ar hafa takmarkaða hemaðarlega
þýðingu og ítrekaði fyrri afstöðu
Bandaríkjastjómar að flaugamar
tilheyrðu Vestur-Þjóðverjum. Þvi
væri það ekki Bandaríkjamanna að
semja um afdrif þeirra. Bandaríkja-
menn ráða hins vegar yfír þeim
kjamaoddum sem unnt er að koma
fyrir í flaugunum. Frank Carlucci,
örygpsráðgjafi Ronalds Reagan
Bandaríkjaforseta, fullvissaði vest-
ur-þýska ráðamenn um það í gær
að Bandaríkjastjóm hygðist ekki
verða við kröfu Sovétstjómarinnar.
Eduard Shevardnadze sagði
upprætingu Pershing lA-flauganna
vera skilyrði fyrir undirritun sam-
komulags. Beindi hann þeirri
spumingu til fulltrúa Vestur-Þjóð-
veija hvort það væri rétt að þeir
réðu yfír kjamorkuvopnum og sagði
Sovétstjómina ekki geta samþykkt
það. Þegar Shevardnadze hafði lok-
ið máli sínu vatt Paul-Joachim von
Stuelnagel, fulltrúi Vestur-
Þýskalnds, sér í ræðustólinn og
sagði svarið við spumingu sovéska
utanríkisráðherrans vera neikvætt.
Shevardnadze sagði einnig í
ræðu sinni að samningamönnum
vestrænna ríkja væri velkomið að
heimsækja stærstu efnavopnaverk-
smiðju Sovétmanna og lét í ljós þá
von að heimboðið gæti orðið til
þess að flýta fyrir að samþykkt
yrði bann við framleiðslu þess hátt-
ar vopna. Max Friedsdorfer, sem
var í forsvari fyrir sendinefnd
Bandaríkjanna á afvopnunarráð-
stefnunni, fagnaði þessu boði
sovéska utanríkisráðherrans og
sagðist vona að það gæti orðið til
að minnka ágreining ríkjanna.
Vestrænir sérfræðingar telja að
Sovétmenn eigi 200.000 til 500.000
tonn af eiturefnum í vopnabúmm
sínum. Birgðir Bandaríkjamanna
em sagðar mjög takmarkaðar enda
var framleiðslu efnavopna hætt þar
í landi árið 1969. Hins vegar er
ráðgert að hefla framleiðslu þeirra
á ný síðar á þessu ári.
Þíða í samskiptum Grikk-
lands og Bandaríkj anna
Nýjar viðræður um NATO-stöðvar á döfinni
SAMSKIPTI Grikkja og Bandaríkjamanna virðast vera að kom-
ast í eðlilegt horf. Nú lítur allt út fyrir að nýjar viðræður um
framtíð bandarísku herstöðvanna í Grikklandi muni hefjast
fljótlega. Bréf, sem varautanríkisráðherra Bandarikjanna, Mic-
hael Armacost, sendi stjórnvöldum í Aþenu, mun hafa ýtt undir
þau að ljá máls á viðræðum.
Armacost mun sækja Grikki
heim í lok þess mánaðar og her-
stöðvaviðræðumar munu verða
aðalmálið á dagskrá þeirrar
heimsóknar. Talsmaður grísku
stjómarinnar hefur þó sagt að
formlegar byijunarviðræður
muni ekki hefjast fyrr en í sept-
ember.
Árið 1983 gerðu Grikkir og
Bandaríkjamenn með sér samn-
ing um að Bandaríkjamenn
fengju að halda herstöðvum
sínum á grískri grundu, fjórum
meginstöðvum og mörgum
smærri, þangað til í desember
1988 en yrðu að hafa sig á brott
innan sautján mánaða frá þeim
tíma.
Bandaríkjamönnum er mikið í
mun að halda þessum stöðvum,
enda eru margar þeirra mjög
mikilvægar fyrir eftirlitsstarf-
semi þeirra við austanvert
Miðjarðarhaf. Sumir telja þó að
stöðvar í Tyrklandi ættu að geta
tekið við hlutverki þeirra, ef í
harðbakkann slær.
Mikilvægasta herstöð Banda-
ríkjamanna í Grikklandi er við
Souda-flóa á Krít. Þar er gríðar-
stór höfn frá náttúrunnar hendi,
sem gæti falið allan sjötta flota
Bandaríkjanna eins og hann
leggur sig. Fjarskiptaeftirlitsstöð
við Heraklíon á Krít er einnig
Bandaríkjamönnum afar mikil-
væg. Þar halda 3.000 manns
uppi öflugu eftirliti með athöfn-
um Sovétmanna á Austur-Mið-
jarðarhafí og Líbýumanna undan
Afríkuströndum, svo dæmi séu
tekin.
Auk þessara tveggja stöðva,
sem eru undir stjóm Bandarílqa-
manna eingöngu, er í Grikklandi
nokkur fjöldi stöíðva undir sam-
eiginlegri stjóm NATO-ríkja.
Þar á meðal má nefna fjarskipta-
stöðina á Nea Makri, skammt frá
Aþenu, sem gegnir lykilhlutverki
í fjarskiptum sjötta flotans við
stöðvar á Spáni og Ítalíu. Fjórða
stöðin og sú, sem líklega er best
þekkt meðal Grikkja, er flug-
herstöðin í Helleníkon, sem er
tengd alþjóðaflugvelli Aþenu.
A fundi utanríkisráðherra
NATO-ríkja, sem haldinn var í
Reykjavík um miðjan júní, fór
utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, George Shultz, fram á
það við hinn gríska starfsbróður
sinn, Carolos Papoulias, að við-
ræður um framtíð stöðvanna
yrðu hafnar sem fyrst. Papoulias
tók vel í það, en ítrekaði þó sjón-
armið grísku stjómarinnar, að
ræða yrði málin frá grunni.
Papoulias hefur nú átt undirbún-
ingsfundi fyrir viðræðumar í
september með sendimönnum
Bandarflq'astjómar og Shultz og
Papandreou, forsætisráðherra
Grikklands, hafa skipst á bréf-
um.
Papandreou hefur lýst því yfír,
að verði jákvæður árangur af
viðræðunum, muni vera NATO-
heija í landinu verða borin undir
þjóðaratkvæði. Innlendir stjóm-
málaskýrendur telja að slík
atkvæðagreiðsla gæti átt sér
stað í maí eða júní á næsta ári,
ef miðað er við að viðræðumar
taki álíka langan tima og þær
sem lágu að baki samningnum,
sem undirritaður var 1983.
Það, að Papandreou skuli til-
búinn til viðræðna nú ber vott
um hugarfarsbreytingu. Forsæt-
isráðherran og flokkur hans
komust nefnilega til valda árið
1981 meðal annars vegna andúð-
ar sinnar á Bandaríkjunum og
Atlantshafsbandalaginu og Pap-
andreou hefur síðan lýst því yfir
að er samningurinn frá 1983
rynni út, yrðu Grikkir „endan-
lega lausir við herstöðvamar."
Menn velta því þess vegna fyrir
sér, hvort hann geti réttlætt það
að leyfa vem stöðvanna.
Sá möguleiki hefur verið
nefndur, að þingkosningum verði
flýtt og þær haldnar um leið og
þjóðaratkvæðagreiðslan um her-
stöðvamar. Þannig gæti Pap-
andreou hugsanlega fengið
pólitískan stuðning frá kjósend-
um á miðju og til hægri, sem
hlynntir eru veru NATO-her-
sveita í Grikklandi en em
óánægðir með sósflistíska stefnu
stjómarinnar.
Menn hafa einnig getið sér
þess til að stjómin í Aþenu muni
hugsanlega reyna að fá gjald-
frest á skuldum vegna vopna-
kaupa í Bandaríkjunum í
skiptum fyrir herstöðvamar.
Hemaðarútgjöld Grikkja em
gífurleg og taka stóran skerf af
fjárlögum.
Með því að láta lokaákvörðun-
ina um herstöðvamar í hendur
þjóðarinnar þykir Papandreou
taka vissa áhættu, en ef allt
gengur upp, gæti hún þó fært
honum endumýjað umboð til
George Shultz, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, á
NATO-fundinum, sem ahldinn
var í Reykjavik í júní. Þar
komst hann að samkomulagi
við starfsbróður sinn Papoulias
um viðræður um áframhald-
andi veru NATO-sveita í
Grikklandi.
þess að halda um stjómartau-
mana þrátt fyrir óvinsælar
spamaðarráðstafanir stjómar
hans og einnig tryggt vömum
landsins aukið fé.
Úr Jane’s Defence Weekly —
stytt og endursagt.