Morgunblaðið - 19.08.1987, Qupperneq 36

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1987
Hvalveiðar í
nafni vísindanna
Greinargerð um áskorun 21 líffræðings
Undanfarið höfum við orðið vitni
að miklum deilum um hvalveiðar,
þar sem íslendingar horfast í augu
við alvarlegan þrýsting frá ríkis-
stjómum margra landa og alþjóð-
legum umhverfisvemdarsamtökum.
Á nýafstöðnum fundi Alþjóðahval-
veiðiráðsins var samþykkt að skora
á ríkisstjóm íslands að hætta hval-
veiðum í vísindaskyni.
í umræðum um hvalveiðar ís-
lendinga og áskomn hóps líffræð-
inga til ríkisstjómarinnar um að
hætta hvalveiðum, þeim er kenndar
hafa verið við vísindi, hefur gætt
nokkurs misskilnings. Formælend-
ur hvalveiða í vísindaskyni hafa
haldið því fram að áskorunin væri
ekki reist á faglegum forsendum. í
greinargerð þessari viljum við mót-
mæla slíkum fullyrðingum og leitast
við að útskýra hinar faglegu for-
sendur sem liggja að baki áskomn
okkar.
Rétt er að fram komi að sam-
kvæmt alþjóðasáttmála getur
sérhvert aðildarríki Hvalveiðiráðs-
ins veitt eins marga hvali og það
kýs, svo fremi það sé gert í vísinda-
legum tilgangi. Erlendis hefur sú
skoðun víða komið fram að allir
íslenskir líffræðingar þjóni stjóm-
völdum til þess að komast hjá
tímabundinni veiðistöðvun. Tor-
tryggni í garð íslenskra líffræðinga
er skiljanleg því að önnur hvalveiði-
ríki hafa notað vísindi sem skálka-
skjól fyrir áframhaldandi hvalveiðar
þegar friðun hefur þótt nauðsynleg.
Sú ákvörðun íslenskra stjómvalda
að heija veiðar í vísindaskyni, ein-
mitt þegar veiðistöðvunin var að
taka gildi, eykur á slíka tor-
tryggni. Má hér minna á álit
PANASONIC
FOTORAFHLAÐAN
Sú rétta í myndavélina.
Rafborgsf.
s.11141.
vísindanefndar Alþjóðahvalveiði-
ráðsins þess efnis að hvalveiðar þær
sem rannsóknaáætlun íslands gerir
ráð fyrir muni „bæta sáralitlu við
núverandi þekkingu að því er tekur
til veiðistjómunar" („provide only a
minimal improvement in our curr-
ent knowledge with respect to
providing management advice").
Formælendur hvalveiða í vísinda-
skyni halda því fram að þær séu
ómissandi þáttur í heildarrannsókn-
um á hvölum. í ljósi þess að Alþingi
íslendinga hefur fallist á tíma-
bundna veiðistöðvun Alþjóðahval-
veiðiráðsins og annarra aðstæðna
er eðlilegt að við sem líffræðingar
spyijum hvort hvalveiðar í vísinda-
skyni séu nauðsynlegar.
Rannsóknir á stórhvelum eru
ýmsum erfiðleikum háðar. Fram á
síðustu ár þótti eðlilegt að slíkar
rannsóknir væm eingöngu í sam-
bandi við hvalveiðar. Og veiddir
hvalir voru því undirstaða rann-
sókna af ýmsu tagi, stofnvistfræði-
legra rannsókna jafnt sem ýmissa
grunnrannsókna. Vert er að benda
á að aðeins lítill hluti þeirra athug-
ana, sem hægt er að gera á veiddum
hvölum, koma fyrirsjáanlega að
haldi þegar ákvarða á veiðiþol
stofnanna. Aðrar athuganir verða
eftir sem áður grunnrannsóknir sem
ekki eru í neinum sérstökum tengsl-
um við vandamál okkar íslendinga,
nefnilega að viðhalda veiðanlegum
hvalastofnum. Við teljum ekki rétt
að afsaka „hvalveiðar í vísinda-
skyni" með þörf á grunnrannsókn-
um af þessu tagi. Má kannski minna
á að síðustu geirfuglamir voru
veiddir í vísindaskyni? „
Á síðustu árum hefur orðið ör
tækniþróun, sem menn eru smám
saman að byija að beita í stofnvist-
fræði. Má þar nefna aðferðir til
athugana úr lofti og notkun sendi-
tækja sem sett eru á lifandi dýr,
þar á meðal hvali. Fullvíst er að
aðferðir þar sem beitt er hátækni
muni verða undirstaða þeirra stofn-
mælinga sem eru nauðsynlegar til
þess að hvalveiðar verði stundaðar.
Markmið
rannsóknanna
Samkvæmt rannsóknaáætluninni
er heildarmarkmið rannsóknanna
„ .. . að auka á þekkingu okkar á
ástandi hvalastofna sem nýttir eru
(árið 1985, innskot okkar) hér við
land, á veiðiþoli þeirra og stöðu
stórra og smárra hvala í lífkerfi
íslenska hafsvæðisins. Rannsókn-
unum er ætlað að áuðvelda endur-
skoðun ákvörðunar um stöðvun
hvalveiða, sem kveðið er á um í
samþykkt Alþjóðahvalveiðiráðsins
frá 1982, og verða m.a. grundvöllur
að endurmati á áhrifum veiðistöðv-
unar á hvalastofnana, sem ætlunin
er að fram fari eigi síðar en árið
1990.“ (Átak í hvalarannsóknum
árið 1986—1990. Drög að rann-
sóknaáætlun, Hafrannsóknaáætl-
unin mars 1985).
Gögn úr veiðinni
Þær upplýsingar sem fást með
veiðum og sagðar eru lúta að ofan-
greindu meginmarkmiði eru eftir-
farandi:
1) Samband afla og sóknar, þ.e.
hversu lengi hvalbátamir þurfa
að leita að hval á miðunum.
2) Hlutfall kynþroska dýra.
3) Hlutfall þungaðra dýra.
4) Aldursdreifing dýra, þ.e. hve
gamlir hvalimir eru þegar þeir
veiðast.
5) Fæða dýranna.
6) Orkuinnihald veíja.
7) Erfðamörk.
8) Endurheimtur merkja sem áður
hefur verið skotið í hvali.
Hér á eftir skulu einstök atriði
rædd nánar í ljósi þess hversu áreið-
anlegar upplýsingamar eru, hvort
slíkar upplýsingar liggja fyrir, og
hvort unnt sé að nota aðrar aðferðir.
Af li og sókn
Samband afla og sóknar hefur
verið notað sem mælikvarði á stofn-
stærð langreyðar. Almennt er nú
viðurkennt að verulegir fræðilegir
annmarkar eru á að nota þetta sam-
band til að meta breytingar á
hvalastofnum. Aðferðin er helst
notuð ef engar aðrar aðferðir eru
tiltækar, t.d. þegar rannsökuð eru
gögn um veiðar fyrr á öldinni. Þeg-
ar veitt er á frekar takmörkuðu
svæði, sem jafnframt er eftirsótt-
asta átusvæði hvalanna, er við því
að búast að ný dýr komi í stað
þeirra sem drepin eru. Breytileiki í
aflabrögðum milli ára er einnig svo
mikill að líklegt er að raunverulegar
stofnbreytingar dyljist mönnum. Ef
ástæða þætti til að halda áfram að
safna gögnum um afla miðað við
sókn, til samanburðar við fyrri ár,
væri nægilegt að hvalbátarnir leit-
uðu hvalina uppi en skytu þá ekki.
Kynþroski
Upplýsingar um kynþroskaaldur
eru æskilegar við að áætla vaxtar-
hraða stofna. Meðalkynþroskaaldur
getur breyst nokkuð með tímanum,
og talið er að það endurspegli breyt-
ingar á vaxtarskilyrðum dýranna.
Breytingar á kynþroskaaldri lang-
reyðar við ísland eru þó hægar, og
ekki er hægt að búast við marktæk-
um breytingum þau ár sem veiði-
stöðvun Hvalveiðiráðsins stendur.
Þungnnartíðni
Tíðni þungunar þarf helst að
vera þekkt til þess að unnt sé að
áætla mögulegan vaxtarhraða
hvalastofnanna. Stóru reyðarhval-
imir eiga afkvæmi annað hvert ár
eða sjaldnar. Þungunartíðni lang-
reyðar, sandreyðar og hrefnu er
þekkt hér við land og breytingar
milli ára afar litlar.
Aldur
Athugun á aldursdreifíngu í
stofnum er beitt til að reikna út
dánartölu, en með henni og upplýs-
ingum um stofnstærð ásamt
þungunartíðni má áætla stofnbreyt-
ingar. Vegna skorts á upplýsingum
um stofnstærð hefur ekki reynst
unnt að áætla veiðiþol á hveijum
tíma. Aldursdreifing í langreyðar-
stofninum er allvel þekkt hjá dýrum
ofan ákveðinna stærðarmarka.
Langreyðurin nær mannsaldri ef
hún er heppin, og er því langlíf
tegund. Nær útilokað er að aldurs-
dreifmg í stofninum breytist að
marki á því 5 ára tímabili sem veiði-
bannið gildir.
Fæða
Fæðusamsetning langreyðar,
sandreyðar og hrefnu hér við land
er vel þekkt. Sýnatökur á meðan
veiðistöðvun Hvalveiðiráðsins
stendur yfir virðast því óþarfar,
nema gert sé ráð fyrir miklum
brejrtileika í fæðu milli ára, en ekk-
ert bendir til þess að svo sé.
Orkuinnihald
Mælingar á orkuinnihaldi vefja í
hvölum snerta útreikninga á nær-
ingarbúskap þeirra og „stöðu í
lífkerfinu". Þessar mælingar eru
þó aðeins örlítið brot af þeim mæl-
ingum sem gera þarf til að athuga
stöðu hvala í lífkerfi sjávar. Fæstar
þeirra mælinga verða gerðar á
dauðum hvölum. Þau gögn sem
veiðunum er ætlað að skila hrökkva
skammt til að meta orkuflæði gegn-
um hvalastofna við ísland.
Erfðamörk
Rannsóknir á erfðabreytileika
hvala geta gefíð upplýsingar um
tengsl milli hvalastofna. Hérlendis
er til mikið af gögnum um hvali
veidda við ísland. Fyrst og fremst
skortir gögn frá öðrum hafsvæðum
í Atlantshafí. Ekki er fyrirsjáanlegt
að þau gögn fáist á meðan veiði-
stöðvun Hvalveiðiráðsins stendur
yfir. Frekari gagnasöfnun hér við
land virðist því varla tímabær.
Merkingar
Merkingar á hvölum með núver-
andi aðferðum (merki skotið í hval
og endurheimt ef hvalurinn veiðist)
þjóna þeim tilgangi (1) að kanna
ferðir hvalanna og (2) að meta
stofnstærðir þeirra. Upplýsingar af
þessu tagi eru þýðingarmiklar en
reynslan af notkun merkinga með
hinum viðteknu aðferðum, sem
byggjast á hvalveiðum, er vægast
sagt ekki góð. Þær geta aldrei kom-
ið í staðinn fyrir radíómerkingar
og beinar athuganir sem eru óháðar
veiðunum. Sem dæmi má nefna að
ein langreyður sem merkt var með
senditæki í júní 1980 gerbreytti
hugmyndum manna um göngur
þessarar tegundar hér við land.
Lokaorð
Öll túlkun á gögnum sem fást
með veiðum byggist á því að þekkja
í smáatriðum ferðir og dreifingú
hvalanna í N-Atlantshafí. Ekki er
vitað um vetrardvalarstaði lang-
reyðar, sandreyðar, hrefnu og
steypireyðar, svo dæmi séu nefnd,
og samband milli veiðistofna er
óþekkt. Við teljum að leggja beri
kapp á að afla slíkra upplýsinga
og höfum fagnað öllum tilraunum
í þá átt. Það er faglegt álit okkar
að óþarfi sé að afla gagna með
veiðum nú á meðan veiðistöðvun
stendur.
Því áliti okkar, sem fram kom í
áskorun til ríkisstjórnarinnar, að
rangt væri að kenna hvalveiðar ís-
lendinga við vísindi, var ekki beint
til þeirra sem nýta sér dauða hvali
til ýmiss konar líffræðilegra rann-
sókna. Við teljum þær rannsóknir
í sjálfu sér hinar merkustu. Það er
hins vegar mat okkar að öflun
gagna með veiðum skili svo litlum
viðbótarupplýsingum um stærð og
veiðiþol stofnanna að rangt sé að
tala um „hvalveiðar í vísindaskyni“
og notfæra sér þannig undanþágu-
ákvæði í Alþjóðasáttmálanum um
hvalveiðar.
Reykjavík, 17. ágúst 1987,
Agnar Ingólfsson,
Amþór Garðarsson,
Árni Einarsson,
Ástrós Arnardóttir,
Guðmundur A. Guðmunds-
son,
Guðmundur V. Helgason,
Guðrún Narfadóttir,
Hrefna Sigurjónsdóttir,
Jón Gunnar Ottósson,
Jón S. Ólafsson,
Karl Skírnisson,
Kristinn H. Skarphéðinsson,
Kristján Lilliendahl,
Ólafur S. Andrésson,
Sigrún Helgadóttir,
Sigurður S. Snorrason,
Sigurður Á. Þráinsson,
Skúli Skúlason,
Snorri Baldursson,
Stefán Bergmann,
Þóra E. Þórhallsdóttir.
Nýtt vélaverkstæði opnað í Hafnarfirði
NÝLEGA var opnað Vélaverk-
stæði J. Kjartanssonar í Hellu-
hrauni 6 í Hafnarfirði.
Eigendur verkstæðisins eru
hjónin Helga Egilson og Jón Fr.
Kjartansson vélstjóri og bifvéla- num“) og stillingum á flestum
virkjameistari.
Verkstæðið sérhæfir sig í við-
gerðum á forþjöppum („túrbí- starfsmenn.
gerðum véla í bifreiðum og bátum.
Hjá fyrirtækinu starfa þrír
m
FÆR I BAN DA-
MOTORAR
= HEÐINN =
VÉLAVERSLUN SÍMI 624260
SÉRFRÆÐIPJÓNUSTA - LAGER