Morgunblaðið - 24.11.1987, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1987
Moskva:
50 gyðingar handteknir við
mótmæli gegn gyðingahatri
Útgefandi Glasnostþar á meðal
Moskvu, Reuter.
UM 50 sovéskir gyðingar voru handteknir í Moskvu á sunnudag
þegar þeir reyndu að halda mótmælastöðu gegn gyðingahatri. Með-
al þeirra var Sergei Grigoryants, útgefandi tímaritsins Glasnost, en
hann hefur sætt ýmsum óþægindum af hálfu yfirvalda að undanf-
Arne Skauge, fjármálaráðherra Noregs, og Gro Harlem Brundtland,
forsætisráðherra, eftir að tilkynnt var um afsögn stjórnar Statoil.
Statoil:
Forsljórmn segir
starfi sínu lausu
Eftirlætur nýrri sljórn ákvörðun
um hvort hann fer eða verður
Ósló, frá Jan Erik Laure, fréttaritara Morgunblaðsins.
FORSTJÓRI Statoil, Arve Johnsen, lét loks undan þrýstingnum og á
sunnudagskvöld tilkynnti hann Arne 0ien, olíumálaráðherra, að hann
ákveðið að láta næstu stjórn Statoil það eftir að ráðstafa framkvæmda-
stjórastólnum. Talið er útilokað að hin nýja stjóm muni fara þess á
leit við hann, að hann haldi áfram.
Þegar það var tilkynnt á föstudag-
inn að stjóm Statoil, hins ríkisrekna
olíufyrirtækis Noregs, hefði sagt af
sér í kjölfar Mongstad-hneykslisins,
urðu kröfur um að Arve Johnsen
viki einnig æ háværari. Hann lét sig
á hinn bóginn hverfa og vissi enginn
hvar hann var niðurkominn. Helst
var talið að hann hefði farið í sumar-
bústað sinn að hugsa málið.
Á sunnudagskvöld hringdi hann
hins vegar í 0ien og las upp fyrir
hann yfirlýsingu þess efnis að hann
.eftirléti næstu stjóm fyrirtækisins
að ákveða hvort hann skyldi áfram
stjóma fyrirtækinu eður ei. Undan-
famar vikur hefur 0ien haldið hlífi-
skiidi yfir Johnsen og sagt að það
myndi engum tilgangi þjóna að láta
hann draga sig í hlé.
0ien reynir nú að koma saman
nýrri stjóm Statoil, en það er í henn-
ar verkahring að ráða eða segja upg
framkvæmdastjóra fyrirtækisins. í
Noregi eru menn almennt á því að
Johnsen eigi ekki að halda áfram,
en innan fyrirtækisins hefur á hinn
bóginn ríkt gífurlegur einhugur um
framkvæmdastjórann. Hefur fjöldi
vinnustaðafunda verið einróma um
stuðning sinn við Johnsen.
Flestir gyðinganna voru handteknir
utan við aðalstöðvar Novosti- frétta-
stofunnar, sem þeir saka um að ala
á gyðingahatri. Nokkrir þeirra voru
þó handteknir við heimili sín áður
en þeir komust til mótmælanna.
Inna Begun, kona andófsmannsins
Iosif Begun, sagði að nokkrir lög-
regluþjónar og KGB-menn hefðu
komið á heimili þeirra og ráðlagt
þeim að taka ekki þátt í mótmæla-
aðgerðunum.
Mikill fjöldi lögregluþjóna kom í
veg fyrir mótmælastöðuna, þrátt
fyrir að hún hefði verið tilkynnt
yfírvöldum með tíu daga fyrirvara.
Flestum þeirra, sem voru hand-
teknir, var haldið í vörslu lögregl-
unnar í nokkrar klukkustundir og
sleppt að lokinni yfirheyrslu.
Tilefni mótmælanna var frétta-
flutningur Novosti af málefnum
þeirra gyðinga, sem flytjast vilja
úr landi. Sögðu boðendur mótmæla-
stöðunnar fréttastofuna gefa
alranga mynd af málinu: líkja þeim,
sem vilja flytja úr landi, við land-
ráðamenn, en minnast ekki á þau
vandræði sem þeir þurfa að þola
af hálfu jrfirvalda.
Vestrænir fréttamenn urðu einn-
ig fyrir barðinu á lögreglunni, sem
skipaði þeím að hafa sig á brott
af lóð Novosti, en upplýsingadeild
utanríkisráðuneytisins er til húsa í
sömu byggingu. Sakaði lögreglan
fréttamennina um að vera undirróð-
ursmenn, ataði linsur sjónvarps-
tökumanna með snjó og tilkynnti
þeim að ekki mætti taka myndir á
götum Moskvu þann daginn.
Á síðustu mnuðum hafa sovésk
yfirvöld tekið á mótmælaaðgerðum
með fullri hörku eftir að hafa slak-
að á klónni um nokkurt skeið. Þykir
mönnum þar skjóta skökku við í
ljósi orða Mikhails Gorbachevs um
opnari umræðu, eða „glasnost".
Grigoryants, sem gefur út tímaritið
Glasnost, hefur verið handtekinn
nokkru sinnum, en útgáfa blaðsins
hefur ekki verið stöðvuð. I því er
fjallað um ýmis málefni, sem ekki
Sergei Grigoryants.
fá umfjöllun í hinum opinberu fjöl-
miðlun ríkisins og kommúnista-
flokksins.
Varnarsamvinna Frakka og V-Þjóðveija:
Varast ber að
veikja NATO
- segir Thatcher, forsætisráðherra
London, Reuter.
MARGARET Thatcher, forsætisráðherra Bretlands, sagði í blaðavið-
tali, sem birtist í gær, að nánari varnarsamvinna Frakka og Vestur-
Þjóðveija gæti orðið til þess að veikja Atlantshafsbandalagið.
Francois Mitterrand Frakklands- ;st ( gær í dagblaðinu Financial
Ráðherrafundur Evrópubandalagsins:
Deilt um fjárhagsvanda
bandalagsins í Bríissel
DhXIahaI Daii^am
Briissel, Reuter.
RÁÐHERRAR Evrópubanda-
lagsins sátu í gær á rökstólum
og ræddu hvemig koma mætti í
veg fyrir að fjárhagsvandi EB
gerði leiðtogafund bandalagsins
í Kaupmannahöfn í desember-
byijun að engu. Að sögn stjórn-
arerindreka er þó langt í land
með að fulltrúar landanna 12
komist að samkomulagi um þau
mál, sem ljóst er að eiga eftir
að vefjast fyrir mönnum í Kaup-
mannahöfn dagana 4. og 5.
desember. Skorti þó ekki á upp-
ástunguraar frá bæði utanríkis-
og landbúnaðarráðherrum EB í
gær.
Það eru landbúnaðamiður-
greiðslur, sem mestu þvargi valda,
en þrátt fyrir að menn séu sam-
mála um að þær séu komnar upp
úr öllu valdi og séu helsta ástæða
fjárhagserfiðleika bandalagsins
gengur erfiðlega að sætta andstæð
sjónarmið um lausn vandans. Töldu
stjómarerindrekamir að viðræðum-
ar kynnu að dragst út vikuna, en
á sunnudag hittast utanríkisráð-
herramir á ný á sérstökum lokuðum
fundi. Töldu menn að lítilla frétta
væri að vænta fyrr en að þeim fundi
loknum.
Bretar hafa þjóða mest hamrað
á því, að hemja þurfi fjárútlát
bandalagsins áður en hugað verður
að frekari greiðslum til þess. Á
síðasta fundi æðstu manna aðild-
arríkjanna, sem haldinn var í júní,
neituðu Bretar að samþykkja þær
ráðstafanir, sem hin ríkin 11 höfðu
fallist á.
Sir Geoffrey Howe, utanríkisráð-
herra Breta, reyndi að draga úr
hugsanlegum afleiðingum þess ef
fundurinn í Kaupmannahöfn rynni
út í sandinn. „Það verða alltaf fjár-
hagsvandræði innan bandalags-
. það verður aldei um
íns
einhvern fund að ræða þar sem
örlög bandalagsins ráðast til eða
frá.“ Hann bætti þó við að vel
væri mögulegt að samkomulag
næðist í Kaupmannahöfn.
forseti og Helmut Kohl, kanslari
Vestur-Þýskalands, ákváðu í
síðasta mánuði að koma á fót sam-
eiginlegu vamarmálaráði ríkjanna
tveggja til að treysta vamir Vest-
ur-Evrópu. Einnig ákváðu leiðtog-
amir að vinna áfram að stofnun
sameiginlegrar herdeildar og að
ríkin skyldu vinna að smíði nýrrar
árásarþyrlu. Frakkar og Vestur-
Þjóðverjar hafa lengi rætt um að
treysta samvinnu sína á sviði varn-
ar- og öryggismála og telja sérfræð-
ingar að hugmyndir þessar hafi
fengið byr undir báða vængi eftir
að risaveldin ákváðu að stefna að
því að eyða þeim meðaldrægu
kjamorkuflaugum, sem komið hef-
ur verið fyrir í Evrópu.
Thatcher sagði í viðtali, sem birt-
Times, að full ástæða væri til að
varast það að settar yrðu á fót
stofnanir, sem gætu orðið til þess
að grafa undan Atlantshafsbanda-
laginu þó svo að tilgangurinn kynni
að vera allt annar. „Eg tel mikil-
vægt að samkomulag sem þetta
öðlist ekki algjörlega sjálfstætt
gildi," sagði Thatcher. „Vitaskuld
væri best að Frakkar gerðust að
nýju þátttakendur í varnarsam-
vinnu aðildarríkja Atlantshafs-
bandalagsins en það tel ég
óhugsandi," bætti hún við. Frakkar
ákváðu árið 1966 að hætta að taka
þátt í hemaðarsamvinnu NATO-
ríkja og voru höfuðstöðvar banda-
lagsins fluttar frá Frakklandi til
Briissel í Belgíu í kjölfar þessa.
Fjárlagahallinn í Bandaríkjunum:
Fjármálasérfræðingar telja
samkomulagið ófullnægjandi
iVashington, New York, London, Reuter.
FJÁRMALASÉRFRÆÐINGAR í Bandaríkjunum telja að samkomulag
það sem náðst hefur milli Bandaríkjastjórnar og fulltrúa beggja flokka
á þingi um leiðir til að vinna bug á fjárlagahallanum þar í landi muni
ekki nægja til að koma á stöðugleika að nýju á fjármálamörkuðum viða
um heim nema að helstu iðnríki heims sýni vilja til samvinnu á sviði
efnahagsmála. Bandariskir embættismenn hafa fagnað samkomulaginu
en hagfræðingar og fjármálasérfræðingar hafa margir hveijir lýst yfir
vonbrigðum sínum og segjast telja að þær aðgerðir sem gert er ráð
fyrir muni ekki nægja til að minnka ólguna sem ríkt hefur á fjármála-
mörkuðum. Báðar deildir Bandaríkjaþings þurfa að staðfesta samkomu-
lagið innan tiu daga. Gerist það ekki gengur sjálfkrafa í gildi lagaákvæði
sem gerir ráð fyrir 23 milljarða niðurskurði á þessu fjárlagaári.
Fulltrúar Bandaríkjastjómar
beggja flokka á þingi tilkynntu á
föstudag að samkomulag hefði náðst
um leiðir til að minnka fjárlagahallann
um 76 milljarða dollara á næstu
tveimur árum. Gert er ráð fyrir að
skattar verði hækkaðir auk þess sem
dregið verður úr útgjöldum hins opin-
bera. Viðræðumar höfðu staðið yfir
í heilan mánuð en ákveðið var að
hefla þær er hlutabréf snarféllu í verði
á verðbréfamörkuðum víða um heim
þann 19. október. Töldu sérfræðingar
að fjárlagahallinn í Bandaríkjunum
hefði verið helsta orsök verðfallsins
og þótti sýnt að ekki mætti búast við
að stöðugleiki kæmist á að nýju fyrr
en kynntar hefðu verið aðgerðir til
að vinna bug á honum.
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti
hefur fagnað samkomulaginu og lagt
áherslu á að áfram verði að vinna að
því draga úr fjárlagahalla Banda-
ríkjanna. Reagan sagði í útvarpsá-
varpi á laugardag að hann vænti þess
að vinna mætti bug á erfíðleikum á
fjármálamörkuðum víða um heim með
þessum hætti. Sagði forsetinn vissu-
lega hugsanlegt að unnt hefði verið
að ná betra samkomulagi en það
væri engu að síður mjög mikilvægt
sem fyrsta skrefið í átt að lausn van-
dans.
Ekki nóg að gert
Nokkrir þekktir bandarískir fjár-
málasérfræðingar sögðu að sökum
þess hve viðræðumar um fjárlagahall-
inn hefðu dregist á langinn væri ekki
við því að búast að samkomulagið
hefði veruleg áhirf. „Samkomulag
þetta hefði getað haft veruleg áhrif
hefði verið tilkynnt um það viku fyrr,“
sagði Robert Sinche, þekktur hag-
fræðingur sem starfar á fjármála-
markaðinum í Wall Street í New York.
Annar sagði að niðurskurðurinn á
fjárlögum þessa árs, sem hljóðar upp
á 30 milljarða dollara, væri ekki sér-
lega sannfærandi. Bandaríska dag-
blaðið The New York Times sagði í
forystugrein á laugardag að almenn
óánægja væri ríkjandi vegna þeirra
aðgerða, sem samkomulag hefði náðst
um. Lét blaðið í ljós þá von að unnt
yrði að gera breytingar á því þar sem
gert væri ráð fyrir auknum tekjum
ríkissjóðs.
Af staða Repúblikana
Talsmaður Demókrataflokksins I
fulltrúadeild Bandaríkjaþings sagði á
sunnudag að það yrði erfitt verk að
fá þingmenn til að leggja blessun sína
yfir samkomulagið. Sagði hann að
meirihluti þingmanna demókrata
myndi greiða atkvæði með samkomu-
laginu en lét í ljós efasemdir um að
Repúblikanaflokkurinn, flokkur Re-
agans forseta, myndi gera slíkt hið
sama. Kvað hann það undir forsetan-
um og flokksbræðrum hans komið
hver niðurstaðan yrði. Robert Micha-
el, talsmaður Repúblikanaflokksins,
kvaðst einnig búast við því að sam-
komulagið myndi mæta andstöðu í
meðförum þingmanna. Nokkrir þing-
menn flokksins hafa þegar lýst sig
andvíga þeim liðum samkomulagsins
þar sem kveðið er á um skattahækk-
anir og samdrátt í §árframlögum til
vamarmála. Er jafnvel talið að þeir
geti frekar sætt sig við að sérstakt
lagaákvæði taki gildi þar sem kveðið