Morgunblaðið - 24.11.1987, Page 53

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 1987
53
Gudjón Ingvi Stefánsson
Nú liggja fyrir tillögur nefnda
um nýja verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga og ríkisstjómin mun
hefjast handa um framkvæmd
þeirra tillagna á næsta ári.
Það er skoðun mín, að veikt
stjómkerfi í dreifbýlinu sé ein aðal-
orsök byggðaröskunar síðustu
áratuga. Þar hefur enginn aðili ver-
ið þess umkominn að taka að sér
ýmsar nýjar þjónustugreinar. Þess
vegna hefur báknið byggzt upp í
höfuðborginni.
Því er algjör nauðsyn, að unnið
verði markvisst að flutningi verk-
efna og fjármagns til sveitarfélag-
anna. Það er síðan undir þeim
komið, hvemig þau þróa móttöku-
skilyrðin, hvort umtalsverð samein-
ing sveitarfélaga eigi sér stað eða
að héraðsnefndir og byggðasamlög
þeirra annist framkvæmd mála.
Ef þessir mikilvægustu þættir
byggðamála takast vel, þ.e.a.s. rétt
gengisskráning og raunvemleg
vald- og þjónustudreifing, þarf ef
til vill ekki að gera miklu meira.
Gildi menntunar
Hér verður drepið á nokkur mikil-
væg atriði í viðbót.
I hinu nýja þjónustusamfélagi
morgundagsins á upplýsingaöld er
þekkingin vaid.
Við verðum að leggja gífurlega
áherzlu á menntamál í dreifbýlinu
á næstu áram. Það era hroðalegar
tölur, sem við lesum úr nemenda-
skráningum, þegar 85—90% tán-
inga í Reykjavík sitja í framhalds-
skólum, en sambærilegt hlutfall fer
niður í 50% í sumum öðram kjör-
dæmum. Svona mismunur eftir
landshlutum er óþolandi til lengdar.
Auk yfírburða í námsframboði á
vegum hins opinbera er á höfuð-
borgarsvæðinu mikið framboð af
námskeiðum og sérmenntun á veg-
um hagsmunasamtaka og einkaað-
ila, og þar er mestöll endurmenntun
skipulögð.
Menntun er máttur, menntun
þýðir breytingar, þróun. Við þurfum
að stórauka fjölbreytt námsframboð
úti á landi og stuðla að hugarfars-
breytingu, þannig að fólk nýti sér
það. Nýjar atvinnugreinar spretta
upp og þróast mjög ört, og stofnun
þeirra, viðgangur og arðsemi bygg-
ist á þekkingu.
Einnig á þessu sviði hefur ríkis-
valdið reynzt dragbítur framfara.
Uti um landið hafa heimamenn yfír-
leitt orðið að eiga framkvæði í
fræðslumálum, en lögboðnar að-
gerðir og §árframlög ríkis hafa
borizt seint og illa.
Þörf breytinga í búskaparháttum
í landbúnaði hefur verið til umræðu
í mörg ár. Góðir möguleikar virðast
vera á mörgum sviðum t.d. í físk-
eldi, loðdýrarækt, ferðaþjónustu
o.s. frv.
í miðjum landbúnaðarhéraðum
standa nú ríkisskólar auðir, sem
nýta mætti í aukið fræðslustarf í
þágu atvinnuveganna. Það þýðir
ekkert að ausa peningum í nýjar
búgreinar nema markviss fræðslu-
starfsemi sé stunduð samhliða.
I tengslum við nýja mennta-
stefnu, sem mikilvægan þátt nýrrar
byggðastefnu, þurfum við að þróa
möguleika nýrrar tækni, sérstak-
lega í fjarskiptum og tölvutækni.
Eg hygg, að ef rétt er að málum
staðið, geti hin nýja tækni stutt við
byggð úti um allt land. Ég held,
að t.d. SÍS þurfí ekki að kaupa
rándýrt land í Smárahvammi undir
stjómstöð. Með nýrri tækni skiptir
staðarval ekki eins miklu máli og
fyiTum.
í ræðu sinni minnist prófessor
Leif Grahm á það, sem þýtt var sem
uppfínningamiðstöðvar eða vísinda-
gartar. A síðustu tveimur áram
hafa verið stofnsettar svokallaðar
„telestuer“ eða INFOTEK (inform-
ation + bibliotek) á nokkram
stöðum á Norðurlöndunum.
Mig langar til þess að sjá í hverj-
um bæ t.d. í safnahúsi vísindagarð
með nýjustu fjarskiptatækni og
tölvum tengdum við gagnabranna
út um allan heim. Jafnframt yrðu
skipulögð námskeið fyrir almenning
og fyrirtæki, þannig að þessi INFO-
TEK mætti nýta til þekkingaröflun-
ar, til markaðssetningar fyrirtækja
o.s. frv.
Stutt reynsla í nágrannalöndun-
um er góð og bendir til þess, að
þetta kunni að vera leið dreifbýlis
til þess að nýta sér nýjustu tækni.
Um atvinnumál skal ég vera fá-
orður. Auðvitað þurfum við í
vaxandi mæli að leyfa héraðum að
blómstra á eigin forsendum og at-
vinnulífi á þeim auðlindum, sem við
höfum fram yfir aðra. Þar eigum
við mikla möguleika í sjávarútvegi,
mörgum greinum landbúnaðar,
ferðaþjónustu o.s.frv. En dýrmæt-
asta auðlindin er fólkið sjálft,
menntun þess og hæfileikar. Að
Bíóborg-
in sýnir
Gullstrætið
BÍÓBORGIN hefur liafið sýning-
ar á myndinni Gullstrætið í
leikstjórn, Joe Roth sem er fram-
leiðandi ásamt Harry Ufland.
Með aðalhlutverkin í myndinni
fara Klaus Maria Brandauer,
Adrian Pasdar og Wesley Sniper.
Alec Neuman, landsmeistari Sov-
étríkjanna í léttþungavigt í hnefa-
leikum, flytur frá Sovétríkjunum
þegar honum er bönnuð þátttaka í
Ólympíuleikunum í Moskvu af því
hann er af gyðingaættum. Alec fer
til Bandaríkjanna og þjálfar þar tvo
efnilega áhugamenn í hnefaleikum,
Roland og Timmy. Þeir félagar fá
að lokum að taka þátt í lands-
keppni í Sovétríkjunum og er það
Alec mikið kappsmál að þeir standi
sig vel í keppninni. Ástæðan er sú
henni þurfum við að hlú með kerfis-
bundnum hætti.
Síðast en ekki sízt vil ég nefna
mikilvægan þátt, en hann er nauð-
syn aukins sjálfstrausts byggða til
að fást sjálf við vandamálin. I sögu
íslands má sjá mörg dæmi þess, að
í kjölfar tímamóta eins og fengins
sjálfstæðis 1918, lýðveldisstofnun-
ar 1944, óg eins yfír áhrif nýrra
strauma í bókmenntum áður fyrr
hefur eins og bylgja framtaks og
bjartsýni gengið fyrir þjóðlífíð.
Nú segja sumir, að aðalvandi
dreifbýlisins sé svartagallsrausið og
að við málum hlutina of dökkum
litum. En við hveiju er að búast,
þegar hvert lítið skref okkar kostar
harða baráttu við ríkisvald?
í nýju fjarlagaframvarpi er iðn-
ráðgjöfum okkar sagt, að þeir séu
óþarfír, og framlög til ferðamála-
samtaka landshlutanna era einnig
þurrkuð út. Á sama tíma fær skyld
starfsemi í höfuðstaðnum stóraukin
framlög. Og svo er rýtingurinn ár-
lega settur í Jöfnunarsjóð sveitarfé-
laga, þannig að stórlega er skert
að þjálfari sovéska liðsins er erki-
óvinur hans, maðurinn sem útilok-
aði hann frá þátttöku i ólympíuleik-
framkvæmdageta sveitarfélaganna
— eina stjómtækisins, sem starfar
sjálfstætt í dreifbýlinu.
Þessu verður að breyta. Við vilj-
um vera bjartsýn og raunsæ, en
svona aðför í kjölfar áratuga betli-
ferða og bænaskrárgerða til ríkis-
valds er niðurdrepandi fyrir alla
sj ál fsbj argarh vot.
Niðurstöður um markmið nýrrar
byggðastefnu era þessar:
1. Réttgengisstefna.
2. Raunveraleg vald- og þjónustu-
dreifíng.
3. Raunhæft átak í menntamálum
dreifbýlis.
4. Átak til útbreiðslu og nýtingar
á nýjustu tækni.
5. Atvinnumálaþróun er byggi á
auðlindum heima fyrir.
6. Virðum tilraunir dreifbýlis til
sjálfshjálpar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka sveitarfélaga i Vestur-
landskjördæmi. — Greinin er
byggð á erindi er höfundur flutti
á byggðaráðstefnunni á Selfossi.
unum vegna gyðingahaturs síns,
segir m.a. í frétt frá kvikmyndahús-
inu.
0| Electrolux
BW 200 uppþvottavélin
náði ekki bara prófinu... hún
„DÚXAÐI” !
A kröfuharðasta ncytcndamarkaðinum, fékk hún
cftirfarandi ummarli frá Svcnska Xonsumcntverkct:
Hæsta einkunn (5) fyrir uppþvott og þurrkun
* Hæsta einkunn (5) fyrir að vera hljóðlát
* Hæsta einkunn (5) fyrir sparneytni
* Við bætum svo við ótrúlegu verðtilboði
‘Mns 34.557,;
Láttu ekki uppþvottinn angra þig lcngur-
,,KYLDU” A ELECTROLUX !
I I 1 KRINGLUNNI SÍMI 685440
f MIKLU ÚRVALI
Höfum einnig fengið mikið af gardínuefnum á
verM frá 190,- kr. meterinn.
Sendumípóstkröfu.
Farymann
Smádíselvélar
5.4 hö við 3000 SN.
8.5 hö við 3000 SN.

Dísel-rafstöðvar
3,5 KVA

SðtoffflsmigjtuKr
Vesturgötu 16,
sími 14680.
hreint
Allt
í röð og reglu
- án þess að va
Komdu kaffistofunni á
Duni kaffibarinn sparar þér bæði
tíma og fyrirhöfn.
Getur staðið á
borði eða hangið
uppávegg.
En það besta er:
Ekkert uppvask.