Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1987
20 ár frá því dr. Bamard græddi fyrstur hjarta í mann:
New York, Reuter.
20 ÁR eru liðin frá því fyrsti hjartaflutningurinn var framkvæmdur
milli manna. Hugmyndir manna um hjartaígræðslu og þá menn sem
framkvæma slíkar aðgerðir hafa breyst griðarlega á þessum tveim
áratugum. í fyrstu voru læknarnir hylltir sem þjóðhetjur en síðar
var þeim líkt, við Frankenstein. í dag eru þeir viðurkenndir sem
frumkvöðlar á sínu sviði. Sumir þeirra, eins og til dæmis dr. Christ-
ian Barnard, sem fyrstur framkvæmdi hjartaflutninginn milli manna
3. desember 1967, hafa verið umtalaðir og umdeildir. Fáir læknar
hafa notið jafnmikillar athygli og aðdáunar og hjartaskurðlæknamir.
Fyrir tuttugu árum fjarlægði dr.
Bamard hjarta úr 24 ára gamalli
stúlku 90 mínútum eftir að hún
lést og græddi það í 55 ára gamlan
mann, Louis Washkansky, á Groote
Schuur-sjúkrahúsinu í Höfðaborg í
Suður-Afríku. í dag eru hjartaþegar
í heiminum orðnir yfir 5.000. í
Bandaríkjunum hafa verið fram-
kvæmdir 3.330 hjartaflutningar,
flestir síðustu tvö árin. Þó að fyrsti
hjartaþeginn hafi aðeins lifað í átján
daga vakti þessi fyrsta aðgerð von
hjá þúsundum hjartasjúklinga.
Hjörtu fyrst
grædd í hunda
Læknar um heim allan hafa spurt
hvað hafi valdið því að dr. Bamard,
sem starfaði við afar illa búið
sjúkrahús skammt frá fátækra-
hverfi svartra í Höfðaborg, varð
fyrstur manna til að framkvæma
þessa vandasömu aðgerð. Tilviljun,
er svarið, en forsaga málsins er að
seint á sjötta áratugnum fór dr.
Bamard til Bandaríkjanna til að
kynna sér nýmaígræðslur. Hann
fylgdist með skurðlækni frá Stan-
ford-háskóla framkvæma hjarta-
flutninga á hundum á sjúkrahúsinu
í Richmond í Virginíu.
Þegar heim kom hóf dr. Bamard
að framkvæma hjartaflutninga á
dýrum, þar til á þessum örlagaríka
degi árið 1967 að atvikin höguðu
því þannig að hann fann hjarta-
gjafa fyrir Washinsky, dauðvona
hjartasjúkling. Og hann ákvað að
framkvæma hjartaflutning á mönn-
um. Eftir aðgerðina hringdi hann í
yfirmann sinn og tjáði honum að
hann hefði flutt hjarta milli tveggja
einstaklinga. Yfírmaður hans spurði
hvort hjartaþeganum liði ekki vel,
jú, svaraði dr. Bamard. Hvers
vegna varstu þá að óriáða mig,
spurði yfírmaður sjúkrahússins og
sleit 8ÍmtaIinu. Daginn eftir fengu
fjölmiðlar pata af þessu og áður en
varði var dr. Bamard heimsfrægur.
Washkansky lifði í átján daga eftir
aðgerðina.
Misstu trúna á
hjartaígræðslu
Ári síðar höfðu verið fram-
kvæmdir um hundrað hjartaflutn-
ingar, en þeir hjartaþegar sem lifðu
af voru fáir. Líkami hjartaþeganna
hafnaði nýja hjartanu og sjúkling-
amir létust. Fólk fór að missa trúna
á að hjartaflutningur væri möguleg-
ur með jákvæðum árangri. Um tíma
leit út fyrir að hætt yrði að reyna
að framkvæma slíkar aðgerðir.
Þrem árum eftir að Bamard
framkvæmdi hjartaflutning sinn
vom allir hættir nema Norman
Shumway við Stanford-læknahá-
skólann í Kalifomíu, sem hélt
merkinu á lofti þegar aðrir höfðu
gefíst upp. Shumway hefur ekki
hlotið mikla athygli en hefur í næði
framkvæmt flesta og best heppnuðu
hjartaflutningana. Sjúklingurinn
sem hefur lifað lengst eftir hjartaí-
græðslu er Kalifomíubúinn Willem
van Buren, sem Shumway græddi
hjarta í fyrir sautján árum. Það var
Shumway sem framkvæmdi skurð-
aðgerðina á hundunum sem varð
til þess að dr. Bamard sneri sér
að hjartaígræðslum.
Cyclosporine bjargar
mannslífum
Lyfíð cyclosporine kom hjarta-
skurðlæknunum til bjargar í byijun
níunda áratugarins og sjúklingamir
fóru að lifa lengur eftir aðgerðimar
sem varð til þess að þeim fjölgaði.
Næst á eftir Bandaríkjunum eru
flestir hjartaflutningar fram-
kvæmdir í Kanada, Frakklandi og
Bretlandi. Meðalaldur hjartaþeg-
anna er 41 ár, en yngsti hjartaþeg-
inn var aðeins þriggja klukkustunda
gamall. Elsti hjartaþeginn var ná-
lægt sjötugu þegar hann fékk nýtt
hjarta.
Framtíðin virðist blasa við hjarta-
skurðlæknum og sjúklingum þeirra
en takmarkanir á hjartagjöfum
valda því að sérfræðingar gera ráð
fyrir að framkvæmdir verði um
2.000 hjartaflutningar á ári. Því er
þeim mikið í mun að þróa tækni
sem gerir kleift að græða dýra-
hjörtu eða gervihjörtu í menn. Dr.
Michael DeBakey, læknir í Texas,
segist sjá fram á þá tíma að hægt
verði að græða gervihjörtu eða
hjörtu úr svínum í fólk. „Mann-
gæska okkar býr í heilanum — ekki
hjartanu," segir hann, „svo við get-
um verið óhrædd við að nota
dýrahjörtu.“
Gervihjörtu eru
framtíöin
DeBakey, sem árið 1953 var
þekktur fyrir að græða æðar úr
gerviefnum í menn, er einn þeirra
Bandaríkjamanna sem hóf hjarta-
flutniriga skömmu eftir að dr.
Bamard varð frægur fyrir aðgerð
sína. Hann álítur að á næstu tveim
áratugum muni verða lokið við að
þróa lyf sem koma í veg fyrir að
mannslíkaminn hafni ígræddum
líffærum. Að hans sögn eru slík lyf
lykillinn að því að hægt verði að
græða gervilfffæri eða lfffæri úr
dýrum í menn. Lyfíð cyclosporine,
sem notað hefur verið síðan um
1980, hefur gert það að verkum
að 80% hjartaþega lifa lengur en
fimm ár eftir aðgerð. Áður en lyfið
kom til sögunnar var hlutfall þeirra
sem lifðu svo lengi miklu lægra.
DeBakey hefur nú þegar gert
nokkrar velheppnaðar aðgerðir þar
sem hluti hjartans er endumýjaður
með hlutum úr gerviefrium. Árið
1966 græddi hann vinstra hjarta-
hvolf og dælu f 37 ára konu. Konan
náði fullum bata eftir aðgerðina,
en lést sex árum síðar í bflslysi.
„Hjartavarahlutir“
úr plasti"
í framtíðinni mun ef til vill vera
hægt að skipta um hvaða hluta
hjartans sem er eða allt hjartað og
setja f „varahluti" úr gerviefnum í
stað veiklaðra hluta. Vísindamenn
við Baylor-læknaskólann í Texas,
þar sem dr. DeBakey starfar, eru
meðal annars að leita leiða til að
varðveita mannshjörtu lengur. Nú
er aðeins hægt að geyma hjörtu
úr mönnum í fímm tíma eftir and-
lát þar til ígræðsla þarf að hafa
farið fram. „Ef hægt væri að geyma
hjörtun gætum við valið betur sam-
an hjartagjafa og hjartaþega," segir
dr. DeBakey. „Okkur er ekki full-
ljóst á hvem hátt hjarta og einstakl-
ingur eiga saman,“ segir dr.
DeBakey, „stundum þegar við höf-
um haldið að hjartað hentaði
hjartaþeganum illa, hefur það
reynst alrangt og líkami sjúklings-
ins hefur brugðist vel við nýja
hjartanu, þetta þarf að rannsaka
nánar." Og hann bætir við, „við
eigum mikla möguleika. Allt sem
manninum hugkvæmist getur hann
framkvæmt. Ekkert er útilokað,
þetta er bara spuming um tima.“
Willem Van Buren hefur lifað
lengst allra hjartaþega eftir
ígræðslu, 17 ár eru liðin síðan
hann gekkst undir aðgerð.
Dr. Christian Bamard hefur baðað sig í frægðarljómanum f íuttugu
ár. Hann er hættur hjartaaðgerðum, en gerir nú tilraunir með flutn-
ing á húð til að halda fólki unglegu. Hér er hann ásamt heitkonu
sinni, fyrirsætunni Karen Setzkorn.
Allt sem manninum hugkvæm-
ist tekst honum að framkvæma
Ivan Toms, læknir í Höfðaborg f Suður-Afrfku, skoðar dreng með berkla. Schuur
Grooten-sjúkrahúsið þar sem dr. Barnard framkvæmdi fyrsta hjartaflutninginn milli
manna er skammt frá fátækrahverfi svartra í Höfðaborg og er heilsufarsástand þar
afar slæmt, berklar eru algengir og mörg börn deyja vegna næringarskorts.
Paul Holc, yngsti hjartaþeginn, ásamt foreldrum sfnum og bróður. Hann var aðeins
þriggja klukkustunda gamall þegar skipt var um hjarta f honum f október á þessu ári.