Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 16

Vonandi fá sardínukallarnir og höfrungarnir að vera áfram í friði Dæmigert „þorp“ i fjöllum Dhofar
á hvitri strönd Salalah
Öman:'
Heimsókn í næstum
ósýnileg fjallaþorp í Dhofar
— ogf vang’aveltur um höfrunga og túrista
VIÐ leggjum upp frá Salalah
i afturelding. Það er farið
á tveimur öflugum japönskum
jeppum, þvi að vegir eru sums
staðar ekki upp á það allra bezta
þegar komið er hátt upp i fjöllin.
Við beygjum út af aðalveginum,
og eftir það er alit upp i mót.
Hjúkrunarliðið að fara í sína
daglegu ferð, bílstjórinn, Mary
Thomas hjúkrunarfræðingur
ættuð af Indlandi, ómanskur
sjúkraliði Said og svo við. Það
eru ellefu hreyfilið, sem sjá um
þessar þorpsheimsóknir og
lengst er farið i 600 kilómetra
frá Salalah. Þetta fólk í fjöllun-
um kemur helzt ekki niður til
borgarinnar, nema eitthvað
stórmikið sé að, svo að heilsu-
gæzlustöðin sér um að senda
hjúkrunarlið á svæðin, aldrei
sjaldnar en einu sinni í viku á
hvern stað.
Vegna þess hve vegaumbætur
hafa gengið fljótt fyrir sig i
Óman eru „Fljúgjandi læknarn-
ir“ senn úr sögunni, nú er unnt
að komast á flesta staðina land-
veginn. Mary Thomas hefur ekki
verið hér nema nokkur ár, en
segist muna timana tvenna. Einn-
ig i viðmóti fólksins, þvi hætti
til að vera tortryggið og vildi
komast hjá þvi að láta skoða
krakkana sína, konunum fannst
óþægUegt að þurfa að fækka
fötum fyrir framan ókunnuga
manneskju. Nú er þetta liðin tið,
segir hún. Og er fegin þvi.
Fyrsta þorpið sem við komum til
Shaír er svo lftið, að ég hugsa að
mér hefði sézt yfir það, svona eins
og vaxið inn í Qöllin, lítil lágreist
hús. En þorpsbúar eru vaknaðir og
greinilega með á nótunum, að Mary
kemur í dag og smám saman þok-
ast þær í áttina til okkar, nokkrar
skikkjuklæddar en óskýldar konur
og bera böm á armi og önnur koma
á eftir og halda þéttingsfast f pils-
fald móður sinnar. Mary hefur allt
á hreinu; hér þarf að bólusetja
nokkra bossa og svo er spumingin
hvemig þessi og hin er af kvefinu
og hvort bólgan hefur minnkað f
fætinum, sfðan sfðast.
Það er augljóst af öllu, að þeim
finnst óþægilegt að einhver auka-
gemsi er f hópnum, en þegar við
höfum nú skipzt á kveðjum og ég
hef spurt vel og vandlega hvað þær
eigi mörg böm og hvemig þeim líði,
fer þetta allt að lagast. Okkur er
borið te og Mary dreypir á milli
þess sem hún mundar sprautuna
eða talar sefandi við konur með
áhyggjufull augu.
A næsta stað Shanut er ástandið
aðeins verra. Þar er aðalsjúklingur-
inn ófrísk kona, sem þyrfti að
komast á spítalann f Salalah, en
er ófáanleg að fara í bili. Tengda-
móðir hennar spyr Mary ráða,
eiginmaðurinn er við vinnu annars
staðar og kemur ekki heim nema
stundum og hún er að vona, að
eftir að þau hjónin hafa nú eignazt
tvær telpur sé loksins von í lang-
þráðum syni. Hún býður okkur inn
lágreist, en rúmgóð húsakynni, þar
er allt hreint og fágað, sessur með
veggjum, eldunargræjur úti í einu
homi, stór mynd af hinum elskaða
súltan við hliðina á ættföður fjöl-
skyldunnar.
Þama liggur unga konan, um-
fangsmikil og stynjandi, en hún
reynir þó að rfsa upp við dogg,
þegar gestir koma. Meðan Mary
talar við hana, með litlum árangri,
ber tengdamóðirin í mig flóaða
geitamjólk í stóreflis bjórkrús.
Svona gestrisni er ekki hægt að
hafna, ég taldi mig sýna þama
hvað mesta hetjulund í allri ferð-
inni, að í mig fór mjólkin.
í þorpunum sem var farið í þenn-
an dag búa alls sjö hundruð og
fimmtíu manns, hvergi voru heimil-
isfeðumir nærstaddir, konur sjá um
heimilishaldið og fylgjast með geit-
unum.
Seinna um daginn fór ég að
skoða sjúkrahúsið f Salalah. Það
var opnað fyrir tíu árum eða svo
og mér skilst það sé vel búið af
tækjum og tólum. Þar eru fram-
kvæmdar flóknar aðgerðir, en þó
kemur fyrir, að senda þarf einn og
einn sjúkling til Múskat. Á sjúkra-
húsinu vinna 500 manns, þar af eru
60 læknar. Þar er rými fyrir 300
sjúklinga á ýmsum deildum og auk
þess er rekin sérstök göngudeild
fyrir verðandi mæður og ungbama-
eftirlitsdeiId.Fæst af hjúkrunarlið-
inu er ómanskt og flestir læknamir
frá Indlandi, Pakistan og Sri Lanka.
En ómanskur forstjóri spítalans,
Salim Hassan Alawl, segir að þessi
hlutföll muni breytast á allra næstu
árum. Eftir að háskóli súltansins
tók til starfa fyrir rösku ári, flyk-
kist ungt fólk í hjúkrunamám, enda
hvatt mjög eindregið til þess.
Það er raunar með ólfkindum,
hversu fullkomnum stakkaskiptum
heilbrigði8þjónustan f Óman hefur
tekið þessi sfðustu 17 súltansár.
Árið 1970 var einn spftali á höfuð-
borgarsvæðinu öllu og fáein sjúkra-
skýli úti um landið. Ungbamadauði
var mjög mikill og meðalaldurinn
almennt ekki beysinn. Um síðustu
áramót voru 45 spítalar í landinu,
76 heilsugæzlustöðvar, fyrir utan
ýmsar sérdeildir.
Það liggur í augum uppi, að það
hefur ekki verið súltaninn einn, sem
hefur fengið þessu áorkað. Þótt
allir þakki honum allt. En hann
hefur á þessum skamma tíma náð
ótrúlegum árangri, ekki sízt hvað
það varðar að velja rétt verkefni á
hveijum tíma og láta síðan gerðir
fylgja orðum. Fyrir jarðbundinn ís-
lending kemur hrifningin á súltan-
inum dálítið spánskt fyrir sjónir
svona til að byija með. En eftir að
hafa kynnzt þessu landi æ betur,
er augljóst að hann er í senn fram-
kvæmdasamur og hugmyndaríkur.
Og elskaður. Að minnsta kosti af
flestum.
Úlfaldinn í fyrsta þorpínu var
ekki banginn þótt aukagemsa
bæri að garði
Ég fékk að labba um nokkrar
deildir á sjúkrahúsinu og ekki voru
sjúklingamir aldeilis einir og yfir-
gefnir á þessum stað; sums staðar
var ekki annað séð en fjölskyldan
í marga ættliði hefði flutt með.
Skozk hjúkmnarkona, Jane, sagði
mér, að stundum væri þetta nokkr-
um vandkvæðum bundið.því að
ættingjamir vildu helzt fá að fylgj-
ast með rannsóknum og skoðunum
líka. Á bamadeildinni var sýnu
gestkvæmast. Jane sagði, að for-
eldri mætti vera nánast allan
sólarhringinn hjá bami sínu, og
væri færður matur á stofuna. Svo
vildi þó oft brenna við að öll yngri
systkinin kæmu líka, þegar færi að
líða að matmálstíma.
Á gjörgæzludeildinni vom tveir
alvömgefnir menn við rúm sjúkl-
ings, sem hafði fengið hjartaáfall
um nóttina. En var talið hann myndi
lifa af. Við næsta rúm sátu tvær,
blæjaðar konur og grétu beizklega.
Móðir þeirra lá með opin augu, en
virtist meðvitundarlaus, Jane
hvíslaði að mér að hún ætti nokkra
klukkutfma eftir ólifaða.
Á fyrirburadeildinni var verið að
setja örlítið hjartalínurit á örlítinn
strák, eins konar eftirlíkingu af
bami. Hann hafði komið í heiminn
fyrir fjórum vikum, en átti ekki að
fæðast fyrr en um áramót. Hjúkr-
unarkonan sagði hann hefði plumað
sig vel fyrstu vikumar, en um nótt-
ina hafði eitthvað komið fyrir. Svo
að kannski er hann ekki til núna.
Fæstir sjúklingamir tóku í mál
að láta mynda sig. Enda flestir hér