Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 32

32 A Cr
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1987

Dansaði höfuðið
eftir limunum?
éftirSturlu
Kristjánsson
A síðustu þingi lðgðu þingmenn
Alþýðuflokks og Bandalags Jafnað-
armanna fram beiðni um skýrslu
frá menntamálaráðherra um fram-
kvæmd reglugerðar um sérkennslu,
nr. 270/1977.
Beiðnin er þingslqal 511, og er
óskað eftir svörum við 16 tölusett-
um spumingum. í fyllingu tímans
lagði menntamálaráðherra fram
skýrslu um framkvæmd reglugerð-
ar um sérkennslu nr. 270/1977.
Skýrsla ráðherra er þingskjal nr.
841. Skýrsla þessi virðist hið vand-
aðasta plagg, en ýmisiegt furðulegt
kemur í ljós ef betur er að gáð.
Lítum hér á 5. spuminguna
og svar við henni
„Hvemig hefur verið staðið við
ákvæði 15. greinar um kennslu-
magn, skipt eftir fræðsluumdæm-
um, sem að fullu átti að vera komið
til framkvæmda að fjórum árum
iiflnum frá gildistöku reglugerðar-
rnnar,
a) á forskólastigi, sbr. 16. gr. A. 1
og 2.
b) í grunnskólum, sbr. 16. gr. B. 1.
e) í sérskólum, sbr. 16. gr. B. 2.?“
Svar ráðherra: „Ekki er annað
vitað en að fullu sé farið eftir 15.
gr. sérkennslureglugerðar.“
Ráðherra hefur sem sagt ekki
hugmynd um annað en að öll böm
sem greind hafa verið sem sér-
kennsiuböm fái þá sérkennslu sem
ákvæði 15. gr. kveða á um. Þar
með er ljóst að honum hefur aldrei
verið greint frá efhi amk. tveggja
bréfa frá fræðsiustjóra N.eystra
sem send vom ráðuneyti 06.03.
1986 og 05.08.1986 og varða b) lið
spumingarinnar.
Skal hér vitnað í fyrra bréfíð en
það á við skólaárið 1985—1986.
Akureyri 06.03.1986.
Menntamálaráðuneytið
— Skólamálaskrifstofa —
Hverfisgötu 6,
101 Reykjavík.
Nú er enn komin upp sú staða í
greiðslumálum gmnnskóla um-
dæmisins, að umdæmið er sagt
ejrða umfram heimildir og verða því
greiðslustöðvanir um hver mánaða-
mót þar sem þeim verður við komið.
Sem fyrr em laun greidd um
launadeiid ávallt í skilum hver sem
staða umdæmisins annars er, en
stöðvunum beitt á sveitarfélög í
gjaldkerahlutverki og fræðsluskrif-
stofu, jafnvei þó svo hvorugur aðili
fari fram úr sinni eigin áætiun til
fjárlaga. Við eftirgrennslan í febrú-
ar kom í ijós að menntamálaráðu-
neytið telur að hér í umdæminu sé
í kennslu farið um 1000 vinnu-
stundir fram úr áætlun, en það
g«ir um 30 stöðugildi eða um
1.000.000,- kr. (á mán.).
A fundi með hagsýslustjóra kom
fram, að allar áætlanir um skóla-
haid hefðu farið óskomar þar í
gegn, þannig að ef eitthvað hefði
tapast á leið frá fræðslustjómm til
fjáriaga þá hefði sá niðurskurður
átt sér stað í fagráðuneytinu sjálfu.
Raunar vom það engar fréttir þar
eð afrit af afgreiðslu Qárlagatil-
lagna frá ráðuneyti tii hagsýslu,
sem sent var fræðslustjóra, bar
þess giöggt merki að fagráðuneytið
hafði ekki reiknað með nauðsyn-
legri og lögboðinni sérkennsiuþjón-
ustu í umdæminu.
Á fúndi með ráðuneytismönnum
í haust kom fram, að þetta yrði
leickétt þannig að fært yrði úr safn-
lið grunnskóla yfir í sérkennsiu þar
sem ráðuneytið hefði ekki af ein-
hvetjum ástæðum áætiað sam-
kvæmt uppgefnum tölum fræðslu-
stjóra, sem byggðar em á
greiningum sérfræðinga embættis-
ins. Þá var það kvfðvænlegt, að
skólastarf haustið 1985 er jú skipu-
lagt skv. fjárlagatillögum 1986, svo
sem allir vita, en fjárlög 1985 vom
2,5% niðurskurðarfjárlög frá tiliög-
um 1984, þannig að allt útlit var
fyrir, að auk niðurskurðar fagráðu-
neytis t.d. á sérkennslu úr 700
vikustundum, sem reyndist allraun-
hæf framkvæmdatala í 145,5
vikustundir, þá væri 6—8% munur
á kennslumagni frá fjárlögum 1985
að tillögum og framkvæmd
1985—1986. Þessi mál leystust þó
öll á haustönn og þrátt fyrir óhag-
stæðar forsendur, sem að framan
getur þá er þetta fyrsta tímabil sem
ég man eftir að ekki hafí verið fjár-
þurrð og greiðslustöðvanir á
fræðsluskrifstofu og oddvita.
Greiðslustöðvanir verða því ekki
vegna þess að fjárveitingar fjárlaga
séu ekki í samræmi við raunkostnað
lögboðinna framkvæmda. Nú
bregður aftur á móti svo við, að á
fyrstu mánuðum árisns 1986, þegar
samræmi ætti að vera á milli fram-
kvæmda og fjárlaga, þá skella
greiðslustöðvanir yfír. Við eftir-
grennslan telur menntamálaráðu-
neytið að umdæmið sé um 1000
vikustundir framyfír í kennslu."
Síðan er gerð grein fyrir stöðu
umdæmisins og sýnt í hveiju munur
er fólginn.
Stuðningskennsla reiknast sem
6% af H. heildarstundafjölda til við-
miðunar, en H var í tillögu ráðu-
neytis til hagsýslu 7.557,91
vikustund og stuðningskennsla
hefði því átt að vera 454 vikustund-
ir, þ.e.
7.557,91 X 6/100 = 454
en ekki 7.557,91 X 34,23 starfsvik-
ur = 258.722 st. á ári X 6/100 =
15.523:36 starfsvikur = 431 viku-
stundir.
Að þessu leiðréttu er því munur
á tillögum ráðuneytis
8.424 + 454 = 8.878
og framkvæmd
8.863,3
orðin í plús eða 15,7 vikust.
Aftur á móti stendur sérkennslu-
uppgjörið vem
Hér er framkvæmd nokkuð innan
áætlunar skv. greiningum en iangt
yfir tillögum ráðuneytis eða 388.5
vikustundum. Þessi umframkennsla
er til komin með samþykki ráðu-
neytis og skal hér vitnað í opinber
gögn þar um:
1. I tillögum ráðuneytis tii hag-
sýslu segir um sérkennslu (júlí
1985): „Ráðuneytið mun áætla
sama magn og við síðustu fjár-
lagagerð en sækja um ákveðna
fjárhæð sem sett verður á lið
grunnskóla almennt og skýrt
síðar.“
Á fræðsluskrifstoftj voru þá
greindir 89 nemendur sem skv. 15.
gr. reglugerðar áttu rétt á 700 viku-
stundum. Ráðuneytið áætlaði 25
nemendur og 145,6 vikustundir.
2. Á ifræðslusljórafundi 26, ágúst
1985 i Borgartúni 6 þar sem
saman voru komnir flestir
fræðslustjóranna og frá ráðu-
neyti ráðuneytisstjóri Knútur
Hailsson, Sólrún Jensdóttir, Ör-
lygur Geirsson, Sigurður Helga-
son o.fl. Var eftirfarandi fært
til bókar undir dagskárliðnum
„Fjármál":
„Örlygur Geirsson sagði
fræðslustjóra hafa fengið í hend-
ur tillögur þær sem sendar voru
til Hagsýslu. Voru þær nú í frek-
ari umfjöllun. Tillögur ráðuneyt-
is byggjast að mestu á tillögum
fræðslustjóra. Þó væri ekki gert
ráð fyrir eins mikilli aukningu á
sérkennslu á fjárlagalið ein-
stakra fræðsluumdæma eins og
tillögur fræðslustjóra hefðu gert
ráð fyrir, heldur væri ákveðinni
summu bætt á liðinn grunnskól-
ar almennt sem skipt verður
síðar niður á umdæmin."
Hér var um að ræða 9 milljóna
kr. fjárveitingu sem svarar til u.þ.b.
600 vikustunda. Samkvæmt upp-
lýsingum úr þingskjali 841 hafa
umdæmin farið samtals 265 viku-
stundir fram úr eymamerktum
fjárveitingum í sérkennslu 1986 að
N. eystra meðtöldu svo vel hefði
summan á liðnum grunnskólar al-
mennt átt að duga. En þessari
ákveðnu íjárhæð á liðnum grunn-
skólar almennt, aukastundunum,
var þvi miður ekki skipt síðar, þær
voru aldrei hreyfðar!
„Þá sagði Ö.G. viðræður hafa
staðið yfir við ijármálaráðuneytið
vegna slæmrar fjárhagsstöðu um-
dæmanna. Taldi Örlygur allar líkur
benda til að hækkanir vegna kjara-
samninga kennara hefðu ekki verið
bættar svo og kostnaður sem til
hefur fallið vegna nýráðninga frá
1. ágúst."
3. A fundi með fræðslustjórum 17.
apríl 1986 að Ingólfstræti 5 þar
sem voru flestir fræðslustjórar
og fjoldi ráðuneytismanna var
eftirfarandi fært í bók undir liðn-
um „Sérkennsla“:
„Fjallað var um hvemig staðið
skuli að áætlanagerð til fjárlaga
vegna sérkennslu. Örlygur reif-
aði málið. Pram kom að eðlilegt
væri að fræðslustjórar byggðu
áætlun sína á reglugerð um sér-
kennslu. Af hálfu fræðsiustjóra
var lögð áhersla á að brýnt væri
að fá vitneskju um fjárveitingu
strax þegar hún liggur fyrir."
Þessi mál áttu því að vera í góðu
lagi og i engu brotið gegn vilja og
því síður fyrirmælum ráðuneytis við
framkvæmd sérkennslu í umdæm-
inu.
Þrátt fyrir bókunina frá fundin-
um 17. apríl sem vitnað er í hér
að framan var lítið gert með grein-
ingar sérfræðinga í N. eystra þegar
kom að áætlanagerð fyrir 1987.
Skal hér vitnað í bréf fræðslu-
stjóra til ráðuneytis að séðum
tillögum ráðuneytis til hagsýslu
Sturla Kristjánsson
„Fékk ráðherra aldrei
að vita um þessi bréf —
eða hvernig' getur hann
svarað Alþingi því á
skólaárinu 1986—1987
að ekki sé annað vitað
en að farið sé að fullu
eftir reglugerð um sér-
kennslu er varðar
kennslumagn?“
vegna áætlana skólaárið
1986-1987.
Akureyri 05.08.’86.
Menntamálaráðuneytið
Skólamálaskrifstofa
Hverfísgötu 6
101 Reykjavík.
Fræðslustjóra hefur borist afrit
af tillögum fjármálaskrifstofu
menntamálaráðuneytisins til hag-
sýslu um skólahald í N. eystra
v/§árlaga 1987. Fjarri fer því að
fræðslustjóri sé ánægður með
hveija meðferð tillögur hans til
ráðuneytis hafa fengið eða á hvem
hátt að verki er staðið. Þó svo ekki
sé tími né aðstaða til þess að vinna
upp og ieiðrétta allt það sem miður
hefur farið þá verður að telja óhjá-
kvæmilegt að gera athugasémdir
og fara fram á leiðréttingar á til-
teknum atriðúm.
1. Sérkennsla
Á undanfomum árum hefur upp-
bygging sérfræðiþjónustu í
umdæminu miðað vemlega þrátt
fyrir ýmiss konar vanda og áföll.
Frá því sérfræðiþjónusta komst
fyrst á hefúr markvisst verið unnið
að uppbyggingu og skipulagi sér-
kennsluþjónustu í skólum umdæm-
isins út frá þeirri sannfæringu, að
alla áherslu beri að leggja á það
að veita sérkennslunemendum sér-
fræðiþjónustu við félagslega og
heimilislega hagstæð skilyrði —
þannig verði árangur bestur. Þetta
þýðir í framkvæmd að böm, sem
eiga rétt á sérstakri þjónustu lögum
samkvæmt, vegna andlegrar eða
líkamlegrar gerðar sinnar fái þá
þjónustu við þær aðstæður sem em
þeim ömggastar og kunnugastar,
þ.e. á meðal ástvina sinna, vina og
félaga sem hafa hjálpast að við að
styðja þau og styrkja og koma þeim
til þess þroska, sem þau hafa náð.
Til þess að gmnnskólinn geti þann-
ig „hagað störfum sínum í sem
fyllstu samræmi við eðli og þarfír
nemenda og stuðlað að alhliða
þroska, heilbrigði og menntun hvers
og eins“ einnig sérkennslunema,
þarf vandaða og skipulega undir-
búningsvinnu. Sú undirbúnings-
vinna hefur markvisst verið unnin
liér í umdæminu allt frá þvi fyrsti
sérfræðingurinn réðst til starfa þó
svo að á ýmsu hafí gengið. í allri
áætlanagerð fyrir skólahald í um-
dæmínu hafa verið gerðir kostnað-
arútreikningar á lögboðnum
verkefnum að frádregnum aðstöðu-
mun — t.d. þeim takmörkunum sem
framkvæmd sérfræðiþjónustu hafa
verið settar af mannhaldi og hæg-
fara uppbyggingu og þróun. Hér
heftir því ekki verið byggt á
vængjaslætti og buslugangi, en til
þess ætlast, að fagráðuneyti
mennta- og skólamála stæði við
bakið á og mæti að verðleikum þá
vönduðu sérfræðivinnu sem unnin
er samkvæmt landsins lögum og
þeim starfsreglum sem fagráðu-
neytið sjálft hefur gefíð út, þ.e.
reglugerðir um ráðgjafar- og sál-
fræðiþjónustu og um sérkennslu.
Nú bregður svo kynlega við að
uppbygging og störf fræðsluskrif-
stofu samkv. nefiidum fyrirmælum
fagráðuneytis er iýtur að sér-
kennslumálefnum virðast engu
skipta og að engu höfð. Sú tilviljun
hveijar tölur voru samþykktar í
sérkennslukvóta v/íjárlaga ársins
1984 eru nú mikilvægast greininga-
tæki fagráðuneytis þegar kemur að
því að ákvarða sérkennslu í fræðslu-
umdæmum landsins. Fyrir árin
1985 og 1986 áætlar fagráðuneytið
„sama magn og við síðustu fjár-
lagagerð" og virðist þá einu gilda
hveijar niðurstöður Kggja fyrir á
fræðsluskrifstofu um greinda þörf
og möguleika á góðri þjónustu.
Málið hefur þróast þannig að 1984
hljóðar áætlun fræðslustjóra upp á
25 nem. og 145,5 stundir og er
gerð að tillögu fagráðuneytis til
hagsýslu. Og síðan sem hér greinir:
Aætlun
fræðslstj. Áætlun
skv. greiningu ráðuneytis
nem. tímar nem. tímar
1985 62 449 25 145,5
1986 89 700 25 145,5
1987 100 850 44 200,0
Það er rétt að í 24. gr. reglugerð-
ar um sérkennslu stendur að um
framkvæmd reglugerðarinnar fari
eftir því sem fé sé veitt til á Qárlög-
um. En hvemig er hægt, að vænta
fjárveitinga til sérkennslu á fjárlög-
um ef fagráðuneyti menntamála
hundsar sérfræðilega úrvinnslu sem
unnin er samkvæmt landsins lögum
eftir reglugerðum fagráðuneytisins
sjálfs og gerir tillögur til hagsýslu
um fjárveitingu sem er í engu sam-
ræmi við þá þörf þjónustu sem
greiningar hafa sýnt og undirbúin
hefur verið. Heggur þar sá er hlífa
skyldi, því hvar geta þeir sem hjálp-
ar eru þurfí leitað réttar síns ef
vemdari þeirra i orði vinnur gegn
hagsmunum þeirra á borði? Eða
hvenær er að vænta fjár á ijárlögum
til fullnægjandi og lögboðinnar
þjónustu samkv. reglugerð um sér-
kennslu ef fagráðuneytið stöðvar
alla upplýsingamiðlun frá þeim sem
þekkja til þeirra sem §ármagnið
skammta? Er það ekki augljóst að
fé verður aldrei veitt á fjárlögum
til fúllnægjandi þjónustu við skil-
greind sérkennsluböm ef mennta-
málaráðuneytið viðurkennir ekki
úrvinnslu embætta sinna sam-
kvæmt eigin regiugerðum og kemur
því ekki upplýsingum um sannaða
þjónustuþörf á framfæri við fjár-
veitingavaldið? Ber ekki þeim, sem
vinna í þjónustu almennings, að
vinna saman að framgangi þeirra
málaflokka sem falin er í þeirra
umsjá? Ber ekki menntamálaráðu-
neyti að safna saman ölium upplýs-
ingum um sérkennsluþarfír og leita
á fj árveitingavaldið um fjárframlög
til framkvæmda þjónustu a.m.k. þar
sem greiningarvinna liggur fyrir?
Fáist ekki flármagn til þess að sinna
greindum þörfum þá væri ekki
óeðlilegt að safna því sem fæst á
þær greiningar sem fyrir liggja í
stað þeirra óskiljanlegu vinnu-
bragða sem framkvæmd hafa verið
undanfarin ár. Niðurstaða mín er
sú, að fara fram á það að greind-
um sérkennslunemendum í
umdæminu verði tryggð lög-
boðin þjónusta samkvæmt reglu-
gerð menntamálaráðuneytisins
þar um.
Þetta er bréf frá N. eystra til
ráðuneytis 05.08. 1986.
Félck ráðherra aldrei að vita um
þessi bréf — eða hvemig getur
hann svarað Alþingi því á skólaár-
inu 1986—1987 að ekki sé annað
vitað en að farið sé að fullu eftir
reglugerð um sérkennslu er varðar
kennslumagn?
Höfundur er fymrerandi fræðslu-
stjórií Norðurinndshjördæmi
eystm.
Áætlun fræ.stj. Tillaga ráð.n. Framkvæmd
Alm.k. 8.544 8.424 8,798,3
Stuðningsk. 468 431 468
Samtals 9.012 8.855 9.266,3
þar af framhaldsd. Hús. Ól.Dalv. umfrk. engurgr. AK 9.012 8.855 258 146 8.862,3
Áætlun fr.stj. Tillaga ráð.n. Framkvæmd
Sérk. í gr. 700 145,5
Bröttuhlíð 100 100 634
800 245,5 634