Morgunblaðið - 13.12.1987, Qupperneq 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1987
Guðrún Guðna-
dóttir - Minning
Fædd 30. maí 1917
Dáin 4. desember 1987
Við erum glöð þegar lítil böm
fæðast, við hlökkum til að sjá þau
brosa og hjala og hlökkum til að
kynnast þessum nýju einstakling-
um. En við erum hrygg þegar
einhver deyr, sem okkur er kær,
við heyrum ekki lengur röddina,
sjáum ekki framar brosið og sam-
verustundir verða ekki fleiri. Og
nú erum við döpur, af því h'ún Rúna
er dáin. En við verðum að sætta
okkur við þá staðreynd og reyna
að ylja okkur við minninguna um
hana í bjarmanum frá aðventuljós-
unum.
Hún hét Guðrún Guðnadóttir og
var fædd 30. maí 1917 í Eyjum í
Kjós. Faðir hennar var Guðni
Guðnason, bóndi, sonur Guðrúnar
Ingjaldsdóttur frá Eyjahól og
Guðna Guðnasonar, eldri, bónda í
Eyjum. Móðir hennar var Guðrún
Hansdóttir, dóttir Guðrúnar Ög-
mundsdóttur og Hans Stefánssonar
Stephensen á Hurðarbaki í Kjós.
Guðrún var næstjmgst af sex systk-
inum. Elstur var Hans, bóndi í
Eyjum og á Hjalla, látinn 1983,
síðan voru tvíburasystumar Lilja,
sem lést 1961, og Rósa, sem býr í
Reykjavík, þá Guðni, lögfræðingur
í Reykjavík, sfðan var Guðrún, en
yngstur er Ingólfur, bóndi í Eyjum.
Guðrún var alltaf kölluð Rúna
og hún var föðursystir mín. Hún
gekk í farskóla sveitarinnar sem
var m.a. í Eyjum og síðan var hún
einn vetur í húsmæðraskólanum á
Staðarfelli, þegar hún var um
tvítugt.
Sem bam og unglingur vann hún
öll algeng sveitastörf, en síðan fór
hún til starfa í Reykjavík og þar
vann hún lengst af á bamaheimil-
um, þar til hún gifti sig. Ég held
að borgarlífið hafí átt betur við
hana. Henni fannst ekki gaman að
raka hey og mjólka kýr, þótt hún
hefði afar sterkar taugar til
bemskuheimilis síns. Hún var svo
mannblendin og vildi frekar hafa
iðandi mannlíf í kringum sig heldur
en sveitakyrrð.
í Reylqavík kynntist hún eftirlif-
andi eiginmanni sínum, Andrési
Ingibergssyni. Hann er rakari að
mennt, sonur Ingibergs Ólafssonar,
sem var húsvörður í Alþýðuhúsinu
í Reykjavík, og seinni konu hans,
Sigríðar Jónsdóttur.
Andrés og Rúna byijuðu búskap
sinn á Hverfísgötu 99 í einu her-
bergi í sambýli við foreldra Andrés-
ar. Fljótlega fengu þau íbúð í
kjallara j>ess húss. Síðar keyptu þau
íbúð í Alftamýri 26 og þar hefur
heimili þeirra staðið æ síðan. Þau
eignuðust þrjá syni. Elstur er Sig-
urður Ingi, véltæknifræðingur,
kennari við Vélskóla íslands. Hann
er kvæntur Soffíu Sigurðardóttur
og eiga þau þijú böm. Næstur er
Gunnar Guðni, rafvirki, kvæntur
Guðbjörgu Aðalheiði Stefánsdóttur
og eiga þau tvær dætur. Yngstur
er Einar, fangavörður, kvæntur
Hólmfríði Gröndal og á hún eina
dóttur.
Rúna og Andrés voru tíðir gestir
á bemskuheimili mínu. Fyrsta
minning mín um Rúnu er tengd
gamlárskvöldi. Ég átti að fá að
vaka fram yfír miðnætti í fyrsta
sinni og heyra klukkumar í útvarp-
inu hringja gamla árið út og nýja
árið inn. Þær sátu uppi í kvisther-
bergi í Eyjum, Rúna og mamma
mín, og spjölluðu saman. Ég fylgd-
ist með dauðsyfjuð og skildi ekkert
í því hvað þær voru rólegar að tala
saman og stóra stundin var alveg
að renna upp. Svo hringdu klukk-
umar, ég sofnaði og þær héldu
áfram að spjalla. Þau komu svo oft
um áramótin, Rúna og Andrés með
drengina, og hlóðu með okkur bál-
kesti, sem loguðu á gamlárskvöld
og skutu með okkur flugeldum svo
að himinninn leiftraði og Vaskur
gamli skreið dauðhræddur undir
rúmið hjá afa. Á sumrin komu þau
Marta Þorleifs-
dóttir - Minning
Fædd 22. janúar 1901
Dáin 30. nóvember 1987
Öll munum við einhvem tímann
deyja og þegar gömul kona sem er
méð erfíðan sjúkdóm deyr þá er
rétt að gleðjast yfír að hún hafí
fengið _að fara og þurfí ekki að þjást
meir. Ég veit ekki hve oft ég mun
þurfa að endurtaka þennan einfalda
sannleik til að fínna til gleði því enn
er sársaukinn svo miklu sterkari
en skynsemin. Þegar maður hefur
allt sitt líf átt einhvem að, sem allt-
af var hægt að leita til þegar
eitthvað bjátaði á, þá er erfitt að
horfast í augu við að þessi einhver
er ekki lengur til staðar. Það má
segja að þessi orð mín séu eins og
öll okkar samskipti voru — hún gaf
og ég þáði. Eina eigingimin sem
hún sýndi mér var að deyja frá
mér. Og ekki bara mér, við eram
stór hópur sem misstum hana
ömmu okkar og langömmu. Við,
þau elstu, eram komin á þann aldur
að ekki er langt þangað til við verð-
um sjálf ömmur og afar og sá
yngsti ekki nema nokkurra vikna.
Þau yngstu missa af miklu að fá
ekki tækifæri til að kynnast þess-
ari stórkostlegu konu.
Svo lengi sem ég man hef ég
gert mér ljóst hve heppin ég var
að hafa átt hana Mörtu fyrir ömmu.
Þegar ég var 6 mánaða gömul fóra
foreldrar mínir í þriggja mánaða
ferðalag til útlanda og mér var
komið fyrir hjá ömmu og afa. Þeg-
ar foreldrar mínir ætluðu að taka
mig með sér heim aftur gekk það
ekki átakalaust fyrir sig því ég fékk
háan hita í hvert skipti sem taka
átti mig út af heimilinu. Bragð er
að þá bamið fínnur, þama leið mér
vel og þama vildi ég vera. Amma
og afí þreyttust aldrei á að segja
mér söguna af því þegar ég fékk
háan hita af tómri frekju. Foreldr-
um mínum tókst að lokum að fá
mig heim, en tengsl mín við þetta
heimili hafa aldrei rofnað.
Þegar ég keyri í dag framhjá
húsinu, sem ég átti heima í sem
bam, og niður á Baldursgötu undr-
ast ég hve leiðin er löng, varla
minna en 20 mínútna gangur. Þessa
leið gekk ég oft 5 til 6 ára gömul
og man ekki til að mér hafí þótt
hún löng. Það sem beið mín á leiðar-
enda var erfíðisins virði. Húsið vár
ekki stórt og fólkið margt og oft
var glatt á hjalla en skýrast er
minningin um ástúðina og hlýjuna.
Þetta andrúmsloft hefur alltaf verið
ríkjandi á heimilinu og sjálf hafði
ég tekið því sem sjálfsögðum hlut,
þar til fyrir nokkram áram að ég
var stödd þar einu sinni sem oftar.
Það var margft um manninn og þar
á meðal hópur af börnum en enginn
hávaði eða læti og einhver spurði
hvort við hefðum tekið eftir því
hvað bömum liði alltaf vel í þessu
húsi. Ég taldi mig vita hvað bömun-
um liði, það er gott að fínna að
maður er velkominn.
Þegar rifjuð era upp samskipti,
sem varað hafa hátt í fjóra ára-
tugi, eru minningarnar margar. Ég
minnist þess að einn daginn þegar
ég var nýbyrjuð í skóla kom hún
að sækja mig í skólann. Ég sá hana
út um gluggann og sagði kennaran-
oft um helgar. Andrés tók með sér
skæri, en Rúna tók með sér spil.
Hann klippti stundum allan skarann.
á Hjalla og báðum bæjunum í Eyj-
um. Þetta gerði hann í frítíma
sínum með bros á vör. Og Rúna
spáði í spil. Sumir þóttust ekki trúa
þessum spádómum, en allir laumuð-
ust þó til að biðja Rúnu að spá fyrir
sér og margt sá hún í spilunum,
sem ekki verður skýrt með öðra en
spádómsgáfu hennar. Svo var
drakkið kaffí og rædd þjóðmál og
heimsmál og það var glatt á Hjalla.
Þegar drengirnir hennar Rúnu
fóra að stálpast fór hún aftur út á
vinnumarkaðinn. Þá fór hún að
vinna við skúringar víðs vegar í
bænum. Þetta var erfíð vinna og
fór mjög illa með heilsu hennar.
En hún vildi bjarga sér sjálf hún
Rúna og þau keyptu sér íbúð og
bíl og vora alltaf veitandi fremur
en þiggjandi. Eftir að þau eignuð-
ust bílinn var það sjálfsagt mál að
keyra hvem sem var hvert sem var
eins og það kostaði hvorki tíma né
peninga. Og heimili þeirra stóð öll-
um opið og það var rúm fyrir alla
bæði á Hverfísgötu 99 og í Álfta-
mýri 26.
Stundum vildi Bakkus vingast
við Andrés og sá síðamefndi varð
stundum undir í baráttunni eins og
þúsundir annarra. Þá stóð Rúna
eins og klettur við hlið hans og
studdi hann á alla lund. Sama gerðu
synir þeirra þegar þeir fóra að stálp-
ast. Rúna hafði andstyggð á víni
og fór ekki dult með það. Rúna
taldi það undirrót margs ills.
Rúna laðaði að sér fólk á öllum
aldri. Hún var trúnaðarvinur flestra
systkinabama sinna. Það var hægt
að ræða við hana um mál, sem
enginn annar mátti vita, eins og
hún væri bæði sálfræðingur og fé-
lagsráðgjafí. Skilningur hennar á
mannlegu eðli var ótrúlegur. Hún
las fólk niður í kjölinn eftir örstutta
viðkynningu og hennar aðaláhuga-
mál var fólks og mannleg samskipti.
Hún var mjög ættfróð og rakti
ættir fólk út og suður og þegar hún
hafði gert það var hún ekkert undr-
andi þótt þessi væri svona og hinn
öðravísi. „Það er kynið,“ sagði hún
og brosti.
Rúna var mjög vinstri sinnuð.
Hún vildi láta skipta kökunni jafnt
á milli allra. Hún vildi að allir hefðu
til hnífs og skeiðar. Hana langaði
ekki til að safna sér veraldlegum
auði, hún vildi bara hafa nægjan-
legt og svo vildi hún rækta frænd-
semi og vináttu.
Félagar sona hennar áttu sitt
annað heimili hjá henni og hún tók
á móti tengdadætram sínum og
síðar bamabömum með mikilli ein-
lægni og ástúð. Þegar Rúna fór að
þreytast við skúringar gerðist hún
dagmamma í nokkur ár. Þá fór hún
aftur að gæta bama eins og hún
hafði gert í Vesturborg í gamla
daga. Hún hafði ánægju af því eins
og flestu öðra, því lífið var henni
nautn. En heilsan var mjög léleg,
lungun vora ónýt og hún þurfti að
hafa súrefniskút í farteskinu
síðustu árin. Hún kvartaði samt
aldrei og kjarkurinn bilaði ekki.
Hún hafði höfðingjans sál.
Andrés annaðist hana af ótrú-
legri natni þrátt fyrir eigið heilsu-
leysi. Samheldni þessarar fjolskyldu
er aðdáunarverð. Bamabömin era
eins og sólargeislar og Andrés og
synir hans og tengdadætur hafa
staðið saman eins og einn maður í
þessu veikindastríði.
Hún trúði á framhaldslíf hún
Rúna. Nú er hún laus við lasburða
li'kama og þá er bjart framundan.
Ég bið henni blessunar á ókunnum
slóðum.
Ragnheiður Hansdóttir
um að þetta væri amma mín komin
að sækja mig. Kennarinn sagði að
það gæti ekki verið því þetta væri
komung kona. Eftir sat sársaukinn
yfír að hafa verið álitin skrökva og
það leið langur tími þar til ég skildi
hve mikið hól þetta var fyrir hana,
55 ára gamla og þrettán barna
móður. En mistök kennarans vora
skiljanleg því hún bar aldurinn vel,
grönn og spengileg með svarbrúnt
hár sem ekki fór að grána fyrr en
hún var komin um sjötugt.
Aðrar era yngri. Það era ekki
nema fáar vikur síðan hún hvatti
mig til að eignast fleiri böm. Þegar
ég benti henni á að ég ætti fullt í
fangi með að fínna tíma til að hugsa
um þau böm, sem ég þegar ætti,
fannst henni það léttvæg afsökun.
Sjálf bauðst hún til að passa það
þar til það færi að ganga og eftir
það gætum við fundið einhveija
lausn. Hún hafði yndi af bömum
og þó líkaminn væri veikur var vilj-
inn sterkur.
Marta var dóttir Þorláks Áma-
sonar, múrara í Reykjavík, og konu
hans, Helgu Helgadóttur. Tvo
bræður átti hún, Kjartan, sem
drakknaði ungur og Áma, sem lést
síðastliðið sumar. Fimm mánaða
gamalli var henni komið fyrir til
sumardvalar hjá Dómhildi Ástríði
Gísladóttur ekkju í Keflavík. Erfítt
er að gera sér í hugarlund í dag
að vont veður að hausti geti hamlað
ferð frá Reykjavík til Keflavíkur en
þetta var löng leið um aldamótin
og ferðinni var frestað fram á vor.
Þá vora tengsl ekkjunnar við bam-
ið orðin of sterk og ekki var lengur
hægt að taka bamið frá henni.
Dómhildur var henni sem besta
móðir. Sjálf á ég í huga mér ljósa
mynd af þessari konu, því þó hún
amma væri meira gefin fyrir að
hlusta á aðra en tala um sitt líf þá
talaði hún oft um Dómhildi og taldi
það sína lukku í lífínu að fá að al-
-ast upp hjá þessari góðu konu.
Árið 1921 giftist hún Guðmundi
Guðmundssyni, múrara frá Eyrar-
bakka, og byggðu þau sér hús við
Baldursgötu. Rúmgott hús á þeirra
tíma mælikvarða og varla hefur það
hvarflað að þeim að fjölskyldan
ætti eftir að verða jafnstór og raun
varð á. Nú dugir ekki minna en
stór samkomusalur vilji fjölskyldan
koma saman. Eins og áður sagði
urðu börn þeirra þrettán og lifa tíu
þeirra móður sína. Einn dreng
misstu þau ellefu ára gamlan. Guð-
mund afa missti hún fyrir 21 ári.
Hún átti sér alltaf svo margar
óskir, hennar hinsta ósk var að fá
að deyja eins og hann afi og þá ósk
fékk hún uppfyllta.
Ég votta öðram aðstandendum
dýpstu samúð, sérstaklega þó
Helgu og Guðmundi, sem allt sitt
líf hafa verið móður sinni góðir fé-
lagar og hugsuðu um hana í veik-
indum hennar af sama kærleikan-
um og hún hafði ávallt sýnt öðram.
Sigríður Bernhöft