Morgunblaðið - 10.01.1988, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1988
MÓTMÆLI — í lauslegri þýðingu segir á skiltinu sem
beint er gegn stjórnvöldum: Ef herinn gerir uppreisn,
semja þau. Ef hinir sistritandi öreigar grípa til sömu
ráða, svara þau með skothríð og manndrápum.
RÉTTUR ER SETTUR^—
Engin miskunn hjá sjálf-
skipuðu dómurunum
Íbúar smábæjar í Quezon-héraði
suðaustur af Manila komu fyrir
skömmu saman í skógarijóðri til
réttarhalda, sem skæruliðar komm-
únista boðuðu til. Fyrir rétti var
tuttugu og þriggja ára gamall
bóndi, sem sakaður hafði verið um
að nauðga ellefu ára gamalli
þroskaheftri stúlku og myrða hana
síðan. „Líf mitt er undir ykkur kom-
ið,“ sagði hann í bænarrómi við
þorpsbúana. En þeir dæmdu mann-
inn til dauða einum rómi. Mannin-
um var síðan tekin gröf djúpt inni
í skóginum og að svo búnu var
hann stunginn til bana af aftöku-
sveit skæruliða, að sögn sjónar-
votta.
Að mati kommúnistastjómarinn-
ar í suðurhluta Quezon-héraðs og
stuðningsmanna hennar meðal
bænda hafði réttlætinu verið full-
nægt.
„Réttlætið er mjög dýrt og afar
seinvirkt. Hér á Filippseyjum er það
einungis fyrir þá sem hafa næga
peninga til að ráða beztu lögfræð-
ingana í þjónustu sína,“ segir Joy,
ungur embættismaður kommún-
istastjórnarinnar, en hann var
viðstaddur réttarhöldin og lagði
mönnum lið við aftökuna. „Réttlæti
að heiman þannig að hún bjó ein
með föður sínum, og hefði hann
misnotað hana kynferðislega
hefði hún trúlega engum sagt frá
því vegna þess að þama eystra
er áreitni og nauðgun yfirleitt
talin sök þeirra kvenna sem fyrir
verða.
Þá geta böm einstæðra for-
eldra verið dragbítar, eins og
átta ára gamall sonur Seikiko
Kawashita. Hún kyrkti hann og
sökkti honum í á, vegna þess að
elskhugi hennar fannst hann vera
fyrir þeim.
Loks em þess dæmi að börn
og unglingar drepi hvert annað.
15 ára gömul stúlka, nemi í
snyrtifræðum, kyrkti herbergis-
félaga sinn með gardínusnúm af
því að hún hafði komið á kreik
illkvittnislegum orðrómi um
hana. í sömu viku var nemandi
rekinn í gegn með hníf fyrir
framan bekkjarfélaga sína. Þar
eð honum blæddi ekki mikið,
héldu viðstaddir að hann væri
ekki illa særður og létu þetta því
afskiptalaust.
- LISA MARTINEAU
byltingarinnar er skjótvirkt og
ódýrt og þar að auki ákaflega lýð-
ræðislegt," bætti hann við.
Eftir réttarhöldin og aftökuna
var rætt við nokkra bændur sem
höfði verið sjónarvottar að atburð-
inum og lýstu þeir sig allir sammála
Joy.
Dante, sem er bóndi á fertugs-
aldri, ræddi við blaðamenn með
aðstoð túlks og kvaðst fagna þessu
framtaki skæmliða. Þeir hafa gert
sér grein fyrir þeirri megnu
óánægju sem ríkir með réttarfarið
á Filippseyjum og hafa því beitt sér
fyrir gjörbyltingu þess þar sem þeir
fara með völdin í ýmsum sveitahér-
uðum og er þá ekki tekið með
silkihönzkum á fórnarlömbunum.
Þar sem embættismenn og
skæmliðar kommúnista reyna að
komast til áhrifa á eyjunum láta
þeir það einatt verða sitt fyrsta
verk að boða úrbætur á réttarfari.
Og þar sem hið opinbera réttarfar
er í bezta lagi seinvirkt og kostnað-
arsamt og mörgum landsmönnum
þymir í augum, líta sveitamenn oft
hým auga til hinna skjótu aðgerða
kommúnista.
Sérfræðingar á sviði laga og rétt-
ar svo og erlendir stjómarerindrek-
ar á Filippseyjum kenna Marcosi,
fyrmm forseta landsins, um að
hafa eyðilagt réttarkerfið á þessum
slóðum á þeim tveimur áratugum,
sem einræðisstjóm hans var við
völd. Leifamar af réttarfari lands-
ins em svo rýrar og haldlitlar að
„réttlætið" er sjaldnast nema orðin
tóm.
Ef mál er á annað borð tekið
fyrir, en slíkt ber sjaldan við, drag-
ast réttarhöldin venjulega ámm
saman. Til sveita er algengt að
menn séu teknir höndunum, gmn-
aðir um smávægileg afbrot og þurfi
síðan að dúsa bak við lás og slá í
tvö til þrjú ár á meðan beðið er
eftir því að dómstólanir mmski.
Margir lögfræðingar fullyrða að
„réttlætið" standi einungis þeim til
boða sem geti reitt af hendi til-
skilda upphæð' til dómara og
embættismanna, sem eiga að
standa vörð um lög og rétt.
Bóndinn Dante, sem fyrr frá
greinir, sagði að áður en skæmliðar
kommúnista hefðu látið til skarar
skríða í Suður-Quezon árið 1979
hefðu menn yfirleitt borið þeim vel
söguna. Þegar skæmliðarnir hófu
að afla sér fylgis á þessum slóðum
var þjófnaður á vatnabufflum land-
lægur. Skæmjiðarnir létu það enda
verða sitt fyrsta verk að uppræta
þessa plágu og áunnu sér þannig
hylli héraðsbúa.
- GREGG JONES
B 9
Nixon og Ford voru mest að skapi
kanslarans fyrrverandi
SJÁ: PALLADÓMAR
HÁLL SEM ÁLL1
Þjófurinn
sem sér-
hæf ir sig
ísmá-
peningum
Bandarísku símafyrirtækin
hafa lengi haft það orð á
sér, að þau séu vel rekin og þar
hafí menn jafnan ráð undir rifi
hveiju. Nú eru þau samt sem
áður komin í klípu, sem þau virð-
ast ekki geta klórað sig fram úr.
Vandamálið er það, að maður
nokkur hefur fundið aðferð til
að ræna símasjálfsalana. Aðeins
einn maður og hann brýtur þá
ekki einu sinni upp þegar hann
stelur úr þeim. Þrátt fyrir það
hefur honum tekist að gera
símafyrirtækin hálfri milljón
dollara fátækari.
Nú á dögum þegar jafnvel
þjófamir hafa tekið tölvuna í
þjónustu sína virðist það heldur
lítilfjörleg iðja að stela smápen-
ingum úr sjálfsölum og í
Bandaríkjunum hefur fíngra-
löngum mönnum raunar verið
meinuð sú litla
ánægja. Símasjálfsalamir em
nefnilega þannig úr garði gerð-
ir, að á þá dugir ekkert nema
sleggja eða stórvirkar vinnuvél-
ar.
Það er að segja þar til James
Clark, 47 ára gamall vélsmiður
frá Ohio, fór að láta til sín taka.
Árið 1980 notaði hann hæfíleika
sína til að -smíða tæki til að
opna lása og enn þann dag í dag
geta menn ekki skilið hvemig
það vinnur. Með þvi hefur hann
hreinsað út úr símasjálfsölum í
24 ríkjum, aðallega í Suður- og
Vesturríkjunum, og helst úr
sjálfsölum við fjölfömustu þjóð-
brautirnar. Á síðastliðnu sumri
hafði hann 20.000 dollara upp
úr krafsinu á San Francisco-
svæðinu og árstekjumar em
yfírleitt um 70.000 dollarar.
Ýmislegt er vitað um Clark.
Fyrmm samstarfsmaður hans
hefur gefíð upplýsingar um
hann og sjálfur krotar hann
stundum nokkur kveðjuorð á
sjálfsalana, sem hann rænir.
Hann er meðalmaður á hæð,
með gleraugu í gylltri umgerð,
og hefur hárið stundum bundið
í tagl. Þá er hann jafnan vopnað-
ur marghleypu. Hann ferðast
um á Chevrolette-sendiferðabif-
reið með skyggðum gluggarúð-
um, líkar vel dreifbýlistónlistin
og þykir enginn smekkmaður á
mat og mótel. Þessi vitneskja
hefur þó ekki nægt til að færa
útsendara símafélaganna nær
honum en í nokkurra sjálfsala
fjarlægð.
„Hann er varkár, klókur og
ekki of gráðugur. Hann lætur
sér nægja nokkra sjálfsala á dag
og gætir þess að hafa langt á
milli þeirra,“ sagði einn örygg-
issérfræðingurinn, og kollegi
hans í Kalifomíu bætti því við,
að ámm saman hefðu símasjálf-
salamir verið taldir algerlega
þjófheldir. Nú segist hann halda,
að um þá verði að skipta, alla
með tölu, 1,8 milljónir.
Fyrr í mánuðinum settu síma-
fyrirtækin 25.000 dollara til
höfuðs Clark og í San Diego í
Kalifomíu hefur verið birt mynd
af honum á lista yfír þá 10
menn, sem lögreglan telur sig
ekki síst eiga erindi við.
. - MICHAEL WHITE
GRUNAÐI EKKI GVENI
Mao var
ekkí með
öllum
mjalla
Zhao Ziyang, aðalritari
Kínverska kommúnista-
flokksins og maðurinn sem
Deng Xiaoping hefur valið til
þess að leiða kínversku þjóðina
inn í 21. öldina, hefur látið frá
sér fara athyglisverð ummæli
um Mao Tse-Tung, fyrmrn
formann flokksins. Samkvæmt
þeim var Mao geðveikur síðustu
19 ár ævi sinnar.
Zhao vitnaði einnig til þeirra
orða Dengs, að hann vildi afsala
sér völdum „áður en hugur minn
sljóvgaðist“, en talið er að þar
hafi hann einmitt óbeint viljað
minna á elliglöp Maos. Hins
vegar gat Zhao þess ekki, hvern-
ig Mao hefði tekizt að halda
völdum þrátt fyrir andlegan
sjúkleika.
Zhao fullyrðir að frá 1957
hafi Mao ekki verið í „neinni
snertingu við raunveruleikann“
og þannig hafi hann verið á sig
kominn þar til hann lézt árið
1976. Ennfremur segir hann að
Mao hafí harðneitað að koma
MAO — Sturlaður leiðtogi með
afleita ráðgjafa.
úr einangmn sinni, í Zhongnan-
hai, útjaðri hins forboðna
borgarhluta Peking.
Fram að þessu hafa margir
Kínverjar talið, að Mao hafi ekki
fengið réttar upplýsingar frá
samstarfsmönnum sínum. Það
er einnig alkunna, að þá sam-
starfsmenn, sem dirfðust að
andmæla honum, leit hann á
sem fjendur sína. Víst er og að
þessar fullyrðingar um geð-
heilsu formannsins komi
mörgum á óvart, því að nafni
hans hefur jafnan verið haldið
á lofti sem mestu byltingarhetju
sögunnar, þótt ferill hans hafi
að sönnu ekki verið talinn með
öllu gallalaus.
Árið 1981 birti Kommúnista-
flokkurinn gagnrýni á menning-
arbyltinguna og komst að þeirri
niðurstöðu að hún hefði verið
mesta áfallið sem Kínverjar hafí
orðið fyrir allt frá árinu 1949.
Mao var sagður hafa átt upphaf-
ið að menningarbyltingunni og
tímabilið frá 1957 til 1976 af-
skrifað sem sem „sorgleg
mistök". Á umræddu tímabili
voru „kommúnurnar" stofnaðar
og hafín herferð gegn mennta-
mönnum og að lokum var sjálfri
menningarbyltingunni hleypt af
stokkunum. Nú hefur flokkurinn
jafnvel gengið svo langt að
skýra frá ýmsum staðreyndum
um hungursneyðina miklu árin
1959—61 og að viðurkenna að
þá hafi 16 milljónir manna solt-
ið í hel.
Um þetta segir Zhao: „Mao
vildi aldrei trúa því að sveitafólk
hefði soltið í hel á skelfing-
artímabilinu eftir umskiptin
miklu.“
Hinar nýju uppljóstranir
kunna að breyta afstöðu manna
til Lin Piao marskálks, sem var
heillum horfinn eftir misheppn-
aða morðtilraun við Mao. Hann
fórst í flugslysi er hann reyndi
að flýja til Sovétríkjanna og
hefur hann síðan verið úthrópað-
ur sem föðurlandssvikari. En nú
kann svo að fara að Lin hljóti
uppreisn æru og verði fremur
álitinn píslarvottur.
- JONATHAN MIRSKY