Morgunblaðið - 10.08.1988, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. ÁGÚST 1988
Yp.
Aster...
lO-JO
... heimurinn okkar.
TM Rog. U.$. Pat Off.—all nght* raaorvod
° 1987 Loa Angoles Tvnoa Syndicate
Mcð
morgunkaffínu
Ég hef áhyggjur af honum
Lilla okkar...

Hvar stóðst þú nákvæm-
lega, þegar maðurinn þinn
stakk þig í bakið?
Skuggahliðar vaxtaokursins
Til Velvakanda.
Örlítið innlegg í þá umræðu, er
nú fer fram um svonefnt vaxtaok-
ur. Vegna þess hversu ótrúleg sú
frásögn er, sem hér fer á eftir,
skal tekið fram að til eru kvittanir
frá reiknistofu bankanna máli þessu
til sönnunar.
Seinni hluta árs 1984 hafði verð-
bólga hjaðnað og Seðlabankinn réð
enn vaxtaprósentum. Það ríkti
bjartsýni. Sá sem hér segir frá átti
þá í viðskiptum, sem leiddu til
skuldar upp á rúma eina og hálfa
milljón króna í formi skuldabréfa.
Skjótt skipast veður í lofti. Seðla-
bankinn ræður ekki lengur vaxta-
prósentum. Það er allt orðið fijálst.
Þeir sem skulda eru ekki spurðir
hvaða vexti þeir vilja greiða af áður
gerðum skuldbindingum. Frelsið
nær aðeins til þeirra sem lána. Ein-
staklingar og fyrirtæki geta ekki
afturkallað áður gerðar skuldbind-
ingar og ríkisvaldið leggur svo
blessun sína yfir allt saman.
Með þremur afborgunum hefur
upphæð ofangreinds láns verið end-
urgreidd svo til öll. Samt er skuldin
tvær milljónir og fjögurhundruð
þúsund framreiknað til dagsins í
dag og næsta afborgun áttahundr-
uð þúsund á núvirði. Og Guð einn
veit hver skuldin verður þá. Sá sem
lánaði getur nú gengið um bæinn
kátur í bragði. Hann þarf ekkert
að vinna, aðeins gæta vel skulda-
bréfanna góðu. Og enginn óvitlaus
fargar hænu sem verpir gulleggj-
um, sem að auki er gædd þeim eig-
inleika að eftir því sem eggjunum
fjölgar verða þau stærri.
Og takið nú vel eftir góðir háls-
ar. Þessar tekjur eru skattfijáls-
ar. Segi og skrifa skattfrjálsar.
Skuldarinn er að verða eigna-
laus. Allt sem sparast hefur á langri
ævi horfið, en sá sem á gullhænuna
góðu orðinn stóreignamaður. Hann
þarf ekki einu sinni að leggja svo
mikið sem einn eyri til sameigin-
legra þarfa í þjóðfélaginu. Skuldar-
inn hittir kunningja sinn á förnum
vegi og hann segir: „Mikil ósköp
er að sjá hvað þú ert fölur og tek-
inn.“ Skuldarinn segir farir sínaar
ekki sléttar. Kunninginn hallar und-
ir flatt og segir: „Er þetta ekki
mátulegt á ykkur þessa sjálfstæðis-
menn eftir allt þetta dekur ykkar
við eitthvert fijálshyggjukjaftæði.
Þama fáið þið það sem þið vilduð."
Skuldarinn hittir annan kunn-
ingja sinn á fömum vegi. Sá rekur
Kæri Velvakandi!
Loksins kom góð mynd. í gamla
góða sjónvarpinu okkar var þann
3. ágúst sýnd sjónvarpsmynd, sem
var öðruvísi. Mynd þessi, sem hét
„Óðurinn til afa“, var í ljóðrænum
stíl, talmál allt í dularfullum, ein-
földum anda og kvikmyndataka og
klipping alveg til fyrirmyndar. Mér
kemur í hug, að ekki hafi margir
haft áhuga á þessu sjónvarpsefni
fyrirfram. Ástæðan er einföld.
Myndin var öðmvísi og stíll hennar
þannig að landinn náði ekki þeirri
yndislegu bylgjulengd, sem myndin
var á. Hana vantaði spennu, hraða,
læti og fleira, sem matreitt er ofan
í borgarbam nútímans, svo að það
skipti ekki um rás og hlusti á aug-
lýsingar á hinni stöðinni. Það gæti
nefnilega farið fram könnun á
hlustun/horfun á ljósvakamiðlunum
einmitt þetta sama kvöld.
Þessi áhugaverða og frábæra
mynd var sérstök að því leyti, að
hún fjallaði um lífið. Efni hennar
og inntak getur kennt okkur margt.
Gamall bóndi, sem bjó einn á jörð
sinni, hélt áfram að búa þar þó að
viðmiðanir stórborgarsamfélagsins
verslun. Hann útskýrir málið. Vext-
imir em ákveðnir út frá vömverð-
inu og svo þegar vextirnir hækka
þá hækkar auðvitað vömverðið og
svo koll af kolli. Flott kerfi ekki satt.
Ög eignarhaldið í landinu breyt-
ist með ógnarhráða. Þeir sem tekið
hafa lán tapa öllu til hinna sem
lána. Allt stokkast upp. Ef til vill
er það satt, sem nú er sagt manna
á meðal, að í landinu búi tvær þjóð-
ir. Frjálshyggjukóngar og svo hinir.
H.E.
og „tölvuspekúlantanna" segi okkur
að slíkt sé alrangt. Arðurinn er
enginn og raunar stórtap á öllu
saman. En ef einhver maður er
sannur íslendingur, þá var það þessi
gamli bóndi. Hann tifði á landinu
og af landinu. Hann skynjaði náið
furðuheima náttúmnnar og stór-
kostlegar breytingar, sem verða við
árstíðaskiptin. Hann lifði einföldu
og mannlegu líf, þar sem kaffiboll-
inn og hundurinn vom mikilvægari
heldur en sólarlandaferðin og
BMW-bifreiðin em okkur borgarbú-
um.
Það sem þessi mynd skilur eftir
sig er einfalt. Bóndinn gamli var
sannarlega og raunvemlega mann-
legur í fábreytileika lífs síns. Við
hin, sem eigum peninga og njótum
lífsþæginda ímyndum okkur alltaf,
að við þurfum einhveija gervium-
gjörð og gerviþarfir til að lifa lífinu.
Þurfum við ekki að setjast niður
og gefa okkur tíma til að hugsa
og endurmeta hlutina. Mynd þessi
hafði djúp áhrif á mig og eiga að-
standendur hennar mikið þakklæti
skilið.
Jóhann.
ÓÐURINN TIL AFA
- FRÁBÆR MYND
Víkveiji skrifar
Leiðsögumaðurinn í skoðunar-
ferðinni úm Vestur-Berlín
komst þannig að orði að borgin
væri eins og eyja í rauðu hafi, því
að 200.000 sovéskir hermenn um-
kringdu hana en 14.000 hermenn
frá Bandaríkjunum, Bretlandi og
Frakklandi væm til mótvægis við
þá í borginni. Við múrinn hjá gömlu
Reichstag-byggingunni (þinghús-
inu) má sjá hvíta krossa til minning-
ar um þá, sem hafa týnt lífi við að
reyna að synda yfir í frelsið, þar
sem áin Spree tekur við af múmum
á borgarmörkum austurs og vest-
urs. Á þessum stað komst leiðsögu-
maðurinn þannig að orði, að Evr-
ópubúar þyrftu ekki að leita til
Suður-Afríku eða Chile vildu þeir
mótmæla ofbeldi, fyrir þá væri stutt
að fara að Berlínarmúmum og ekki
veitti austur-þýskum stjómvöldum
af aðhaldi.
Víkveiji ók til Vestur-Berlínar á
hraðbrautinni, sem kennd er við
Frankfurt am Main, og yfirgaf þá
Vestur-Þýskland nokkru fyrir sunn-
an Kansel. Heimild til að aka þann-
ig í gegnum A-Þýskaland kostar 5
mörk fyrir fullorðna en börn undir
12 ára aldri þurfa ekkert að borga.
Þessi leið er tæpir 400 km frá V-
Berlín. Fór Víkveiji síðan hraðbraut
til Hannover en þá em eknir um
150 km innan austur-þýskra landa-
mæra. Slíkir „transit“-ferðamenn
mega ekki yfirgefa hraðbrautirnar
og hafa aðeins leyfi til að stöðva á
sérmerktum stöðum við þær. Há-
markshraði er 100 km og er brýnt
fyrir mönnum að aka ekki hraðar.
Víkveiji var heppinn, því að í hvor-
ugt skiptið varð hann fyrir töfum
við landamærin.
Frá Vestur-Berlín er unnt að
fara í skipulagðar skoðunar-
ferðir til austurhluta borgarinnar.
Vestur-þýsk fyrirtæki selja í ferð-
irnar og þær heíjast í hjarta Vest-
ur-Berlínar en austur-þýskur leið-
sögumaður kemur í bílinn, þegar
skoðun við landamærin á Check-
point Charlie er lokið. Rannsóknir
austur-þýskra landamæravarða
voru ítarlegar þarna og tóku langan
tíma, um klukkutíma í hvort skipti,
eða um helming þess tíma, sem
skoðunarferðin öll átti að taka. Á
leiðinni frá Austur-Berlín var lýst
með vasaljósi í króka og kima á
rútunni og speglum rennt undir
hana til að öruggt væri, að engum
tækist að nota hana til að losna
úr þeirri paradís sósíalismans, sem
leiðsögumaðurinn hafði lýst fögrum
orðum. Fögnuðu farþegarnir með
lófataki, þegar rútan renndi vestur
fyrir Checkpoint Charlie að nýju.
Þessi landamærastöð er hin eina,
sem unnt er að nota til að komast
á milli borgarhlutanna en frá Vest-
ur-Þýskalandi komast menn um
fjórar stöðvar yfir landamærin inn
í Austur-Þýskaland: frá Hamborg,
Hannover, Frankfurt og Múnchen.
Á öllum þessum stöðvum er í senn
unnt að fá heimild til „gegnumakst-
urs“ til ákveðinna staða eða al-
menna heimild til að ferðast um
A-Þýskaland. Fyrri heimildin er
ódýrari og kostar auk þess minna
umstang við landamæri.
XXX
Vestur-Berlín er einstök borg,
sem ánægjulegt er að heim-
sækja og skoða. Þar eins og annars
staðar í Vestur-Þýskalandi er þann-
ig búið að söfnum og sýningum,
að með eindæmum er. Ekki aðeins
það sem til sýnis er verður eftir-
minnilegt heldur einnig húsin, sem
geyma munina. Hljóðfærasafnið við
hliðina á húsi Fílharmóníunnar er
einstakt í sinni röð og þar eru í
þyrpingu steinsnar frá múrnum
hvert glæsisafnið við hliðina á öðru.
Fílharmónían var í sumarleyfi, þeg-
ar Víkveiji heimsótti borgina, en í
húsakynnum hennar æfði Sinfóníu-
hljómsveit æsku Evrópubandalags-
landa, sem síðan hélt tónleika und-
ir berum himni, sem 20.000 manns
sóttu. Menningarsamstarf EB-ríkj-
anna eykst jafnt'og þétt eins og
samvinnan á öðrum sviðum.
Setur það töluverðan svip á
V-Berlín núna, að hún er í ár menn-
ingarborg Evrópubandalagsins.
Hvarvetna mátti sjá merki um það
svo sem eins og glæsilega sýningu
í Kunstgeverbemuseum, þar sem
safnað hefur verið listaverkum er
lýsa þeim atburði, þegar Jupíter
breytti sér í naut og tældi Evrópu
hina fögru og synti með hana til
Krítar.
Múrinn, þetta smánarminnis-
merki kommúnismans, og allar til-
færingar austur-þýskra stjórnvalda
við landamæri sín hljóta að standa
öllum, sem fara til Berlínar, ofar-
lega í huga, þegar þeir snúa þaðan
aftur. Berlínarbúar vona, að smátt
og smátt takist að ryðja þessari
hindrun úr vegi. Nýtt skref var stig-
ið síðasta laugardag, þegar borgar-
stjóri Vestur-Berlinar flutti í fyrsta
sinn ræðu í Austur-Þýskalandi.
Opnaði hann Bauhaus-sýningu í
austur-þýsku borginni Dessau.