Morgunblaðið - 25.09.1988, Qupperneq 66

66
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. SEPTEMBER 1988
„Églærði ungurað
sigla um eyjamar“
Blessað lífsgæðakapphlaupið. Einum
viðmælanda okkar hér á síðunni í dag er
tíðrætt um þær miklu þjóðfélagsbreytingar
sem áttu sér stað hér á íslandi eftir síðari
heims,styijöld. Þær eru okkur reyndar
öllum kunnar. Við stynjum undan þeim og
lífsgæðakapphlaupinu sem þeim fylgir en
dönsum með. Og dönsum... Þessi ungi
viðmælandi minn, Óskar Eyþórsson, spáði
í lífíð ungur með honum afa sínum og
spann sér þá þann lífsþráð sem hann vefur
úr æ síðan og enn.
Hann kynntist sjónum við Breiðafjörð. —
Hann veiddi lunda í Flatey. — Hann fór á
grásleppu. Áreiðanlega hefur hann oft
horft í selsaugun og sjálfsagt fundið
margan fjársjóðinn í fjöru. Pjársjóði sem
fínnast bara þar.
ferð í Stykkishólmi hitti ég niðrá
bryggju Óskar Eyþórsson. Hann
var að koma úr siglingu á nýjum
bát fyrirtækisins Eyjaferða, sem
hann á og rekur ásamt fleirum
hér úr Stykkishólmi. Eftir að hafa
spjallað dálítið við Eyþór ákváðum
við að hittast eftir um hálftíma
uppí Egilshúsi og eiga spjall sam-
an. Leið og beið og korterið góða
var liðið og Óskar mættur á stað-
inn. Ég byijaði á því að spyija
Óskar um uppruna sinn.
Ég er fæddur og uppalinn hér
í Stykkishólmi. Ég lauk svokölluðu
fiskimannaprófi í Stýrimannaskól-
anum í fyira suður í Reykjavík.
Eftir það nám byijuðum við feðg-
amir með Eyjaferðir. Þetta byijaði
nú þannig að pabbi var með bát
og fólk var að biðja hann að fara
með sig í ferð um eyjamar. Síðan
varð þetta alltaf meira og meira
og við keyptum „skrokk" á
Blönduósi og létum smíða utaná
hann. Sá bátur tók 21 mann. 1987
bættist svo í flotann lítill 14 manna
bátur. Núna í vor létum við smíða
60 manna bát í Noregi sem ég
hef siglt í sumar um eyjarnar.
Hvemig voru þín fyrstu kynni
af sjósiglingum?
Ég lærði mest þegar ég var
gutti og var með afa. Eg þvældist
alltaf með. Afí var skipstjóri og
ég byijaði með honum á grásleppu
á vorin. Eftir að afí minn, Ágúst
Pétursson, lést þá var ég á hans
trillu og gerði út á grásleppu á
sumrin. Þegar grásleppuvertíðinni
lauk var ég útí Flatey að veiða
lunda en_ fjölskylda mín á hús útí
Flatey. Ég lærði ungur að sigla
um eyjamar. Mest þegar ég var
ungur með afa. Ég ólst upp með
þessum köllum sem voru og em í
þessu ennþá. Það er engin merkt
siglingaleið um eyjamar og ýmsar
hættur. Það em sker og hættuleg-
ir straumar fyrir ókunnuga. Marg-
ir hafa strandað í siglingum um
eyjamar.
Hvað hafa margir farið í ferð
með ykkur um eyjamar í sumar?
í sumar hafa 10.000 manns
ferðast með okkur um eyjamar.
Af þessum fjölda em um tveir
þriðju íslendingar. Þetta ævintýri
hjá okkur hefur hlaðið stöðugt
utaná sig. Fyrsta sumarið sem við
fluttum farþega vom 30 með okk-
ur í ferð. Annað sumarið 2.000
manns. Þriðja 5.000 manns og
núna í sumar var algjört metsum-
ar þegar við fluttum 10.000
manns. Annars hefur veðrið verið
afleitt í sumar nema fyrrihluti
ágústmánaðar.
Hvenær hættið þið með ferðim-
ar?
Við verðum með ferðir út sept-
ember. Það er alltaf slæðingur af
ferðamönnum út september.
Jæja, snúum okkur að einhveiju
öðm Óskar. Hvemig kanntu ann-
ars við þig héma í Stykkishólmi?
Á vetuma er lítið að gerast.
Flestir unglingamir fara suður í
skóla. Við höfum eins árs fram-
haldsnám hér eftir níunda bekk-
inn. Annars þurfa ungllngamir að
sækja allt sitt nám annað. Eins og
í öðmm sjávarplássum, þá má
segja að allt gangi útá útgerðina.
Það em fjórtán bátar gerðir út á
hörpuskelfisk frá ágúst og fram í
febrúar. Þá er skipt yfír í þorska-
net. Ég er í fullu starfí allt árið
með Eyjaferðir. Það felst að mikl-
um hluta í viðhaldi á bátunum.
Ætli ég fari ekki á síld í einn og
hálfan mánuð og fari síðan í frí
um jólin. Ætli ég fari ekki til út-
landa. í fyrra fór ég til London
og Amsterdam og dvaldi svo í
Noregi.
Áttu þér einhver áhugamál utan
starfsins?
Ætli megi ekki segja að áhuga-
málin séu samhliða starfínu. Allur
fróðleikur í sambandi við eyjamar
héma á Breiðafirði heillar mig.
Maður er til dæmis alltaf að læra
meira og meira um dýrallfíð og
sögu eyjanna. Maður uppgötvar
alltaf eitthvað nýtt. Það má segja
að eyjamar séu völundarhús.
Menn telja að ekki sé hægt að
fara um viss svæði en það er
breytilegt eftir því hvort er flóð
eða fjara. Fljótlega eftir landnám
þá var mikil byggð í mörgum eyj-
um og sú byggð var alveg fram á
tuttugustu öldina. Um aldamótin
var Flatey höfuðstaður eyjanna
og mikil menningareyja. í Hrafns-
eyjarprentsmiðju var fyrsta
íslenska tímaritið prentað,
„Morgenes Tidende". Það var svo
selt í Danmörku. Þessi prent-
smiðja var stórt apparat í frelsis-
baráttu okkur íslendinga. Prent-
smiðjan var hvorki í eigu kirkju
né klausturs. Fyrsta einkaprent-
smiðjan. í Bjameyjum var elsta
verstöð á íslandi. Þegar mest var
í eyjunni voru þar 300 manns og
gert út á 50 bátum. Frá Oddbjam-
arskeri var einnig gert út og voru
gerðir út 40 bátar þegar mest
var. Vertíðin stóð yfir frá fyrsta
sumardegi fram á Jónsmessu. Þá
söfnuðust menn bæði úr landi og
úr eyjunum og voru í verstöðvun-
um meðan á veiðum stóð.
Af hveiju lagðist byggðin al-
gjörlega niður?
Einangrun. Sú mikla þjóðfé-
lagsbreyting sem átti sér stað eft-
ir seinni heimsstyrjöld orsakaði
það að unga fólkið fór að keppa
við áður óþekkt lífsgæði. Það fór
að verða tískufyrirbæri að mennta
sig og er reyndar enn. En áður
hugsaði fólk um að fá nóg að borða
og það nægði fólki. Svo kom þetta
veraldlega kapphlaup. Það er
hægt að búa í eyjunum og hafa
nóg af öllu en það nægir fólki ekki
í dag. Fólk lætur einfaldlega ekki
bjóða sér það í dag. Það er fyrst
og fremst einangrunin sem fælir
fólk frá. En það er geysilega ntoa-
legt að vera þama á sumrin og
það eru margir sem eiga sumarhús
I Flatey og dveljast þar á sumrin.
Er Stykkishólmur ekki bær í
uppsveiflu?
Jú, eflaust. En sá mikli vandi
sem steðjar að íslenskum sjávarút-
vegi bitnar á Stykkishólmi eins og
öðrum bæjum sem byggja afkomu
sína að mestum hluta á sjávarút-
vegi. í sumar varð 40% verðfall á
hörpuskel og vertíðin í heild mjög
léleg. En ég held að þetta eigi
eftir að lagast. í vor var að vísu
mjög slæm grásleppuvertíð og það
má segja að þetta hafí komið allt
núna í vor og sumar. Allt í röð.
En þetta er vandi sem á að bregð-
ast við.
En mjög stór hluti bæjarins er
orðinn þjónusta. Ferðamenn sem
koma hingað skilja eftir sig millj-
ónir hjá þjónustuaðilum. Stór hluti
af tekjum bæjarfélagsins er orðinn
í ferðamannaþjónustu. Og þessi
þjónusta fer enn vaxandi. Við hjá
Eyjaferðum vonumst til dæmis til
að fá næsta sumar 15.000 manns
í ferð um eyjarnar, sagði Óskar
Eyþórsson að lokum.
AGB
| I eint á föstu-
dagskvöldi rölti ég inn Sólvallagöt-
una í Reykjavík, finn þar eitt af þess-
um virðulegu, gömlu húsum og kveð
dyra. Áður en ég veit af er ég sest
við stórt kringlótt borð, logandi kerti
er á miðjunni og ljúf óperutónlist
heyrist úr næsta herbergi. Það svífur
einhverskonar jólastemmning yfír
vötnunum.
Á móti mér sitja viðmælendur
mínir, Inga Þórey Jóhannsdóttir
og Guðbjörg Hjartardóttir, sem
eiga það m.a. sameiginlegt að vera
miklar vinkonur, báðar eru þær á
leið til útlanda í framhaldsnám í
myndlist og síðast en ekki síst eru
þær fremur illa fyrirkallaðar þetta
kvöld, önnur hefur látið draga úr sér
nokkra jaxla um morguninn og hin
er óhemju syfjuð og dálítið kvefuð í
þokkabót.
Inga fæddist í maí 1966 í Keflavík,
en flutti sex ára gömul út til Holl-
ands með móður sinni, sem lagði þar
stund á píanónám. Hún bjó til þrett-
án ára aldurs í Hollandi, fór þá aftur
til Keflavíkur og segir það hafa ver-
ið algjört menningarsjokk að koma
þangað beint frá Hollandi og hreint
ekki skemmtilegt að búa þar. Inga
segist hafa haft áhuga á myndlist
allt frá því að hún kom heim til ís-
lands á unglingsárunum og að legið
hafí beint við að fara í þess háttar
nám. Hún hefur ferðast víða, kveður
alla sína peninga hafa farið í ferða-
lög og tók þau t.d. fram yfír að
leggja peninga í bílpróf.
Arið 1983 flutti Inga svo til Hol-
Iands á ný og nam fatahönnun í
skóla í Amsterdam er nefnist „Op-
leiding voor mode en kleding „De
Schans". Þarna var hún í eitt ár en
ákvað þá að láta Hollendinga sjálfa
um sinn klæðaburð og hélt aftur
heim. Þó hafði hún lært margt í
skólanum sem hún gat nýtt sér í
myndlistinni og kom sér vel, þegar
hún byijaði nám við Myndlista- og
handíðaskóla íslands haustið 1984.
Guðbjörg, sem venjulega er kölluð
Didda, er fædd í október 1963 á
Akureyri, en áður en hún sá dagsins
Ijós segir hún mömmu sína hafa
gengið með sig í maganum um lend-
ur Kanada. Hún flutti mjög fljótlega
suður og hefur lengst af búið í Kópa-
voginum. Þess má geta að daginn
sem þetta viðtal var tekið, voru ná-
kvæmlega tuttugu ár síðan hún flutti
þangað.
Ellefu ára gömul bjó Didda í eitt
ár úti í Danmörku og nítján ára fór
hún í lýðháskóla á Álandseyjum, eft-
ir að hafa verið I Fjölbrautaskólanum
í Breiðholti í þijú ár á listasviði. Frá
Svíþjóð lá svo leiðin heim til íslands
og í Myndlista- og handíðaskólann,
þar sem Didda og Inga kynntust ein-
mitt og hafa verið sem tvíburar alla
daga síðan.
Didda lauk MHÍ vorið ’87 og hélt
til Lundúna í framhaldsnám við
„Slade School of Fine Art“, þar sem
hún er nú að byija sitt annað námsár.
Viljið þið segja mér örlítið af ve-
runni í MHÍ?
I: Didda var búin að vera einn
vetur þegar ég kom til sögunnar og
lenti með henni í Nýlistadeildinni.
Annars er deildin sú búin að heita
nokkrum nöfnum,_ allavega útskrif-
aðist Didda úr Tiíraunadeild en ég
úr Fjöltæknideild en samt byijuðum
við báðar í Nýlistadeild!
D: Nýlistadeildin var mjög marg-
breytileg en þó var alltaf einhver
stefnumótandi andi í henni. Ha, nei
Inga, ekki vínandi . . . Þó svo verk-
efnasviðið hafí verið mjög óljóst af-
markað, þá er deildin mjög frábrugð-
in hinum. Við kynntumst ýmsu, eins
og t.d. prentun bóka, grafík, vídeó-
gerð, leikbrúðugerð, málun og teikn-
ingu.
I: Já, teikningin var ekki bara
skyssugerð þar sem þú gerir frum-
drög að einhveiju verki, heldur var
okkur kennt að Iíta á skyssur sem
fullmótuð verk eða teikningar.
D: Þeir Ingólfur Amarson og Helgi
Þorgils Friðjónsson kenndu okkur
þama, ásamt fleirum, en okkur sýn-
ist að þeir hafi haldið þessari deild
saman með góðum árangri. Við feng-
um líka erlendan gestakennara til
okkar á hveijum vetri. Menn eins
og Peter Ankermann, Jan Knaap og
Peter Holstein, sem eru úr öðm
umhverfi og bera með sér öðmvísi
skoðanir og strauma.
I: Fiestir sem hafa farið til Hol-
lands em undir einhveijum áhrifum
frá Peter Holstein, hann var svona
aðalgúrúinn þar. Hann kom með
mjög skemmtilegar hugmyndir sem
maður skynjar eiginlega betur eftirá.
Sennilega hefur hann verið mesti
kennarinn af þessum köllum sem
komu, hann kenndi út frá bæði heim-
spekilegu sjónarhomi og leikrænu.
Dæmi um það hvemig hann
kenndi?
D: Hann lét okkur t.d. velta því
fyrir okkur hvar mörkin skerast á
milli lifandi eða lífrænna hluta og
dauðra. Við áttum að fara heim og
hugsa málið, skipta heiminum í þessa
tvo flokka og koma svo daginn eftir
með niðurstöðumar. Fólk mætti með
plastpoka fulla af alls kyns dóti sem
það skellti upp á borð og voru þá
annaðhvort lifandi eða dauðir að
þess mati. Við spáðum í hvort munur
væri á t.d. steini og plasti og svo
aftur eggi eða skrúfu.
Það urðu heilmiklar vangaveltur
um það hvemig hver og einn hafði
skilið þetta. í raun og veru er heil-
mikil heimspeki falin í svona spum-
ingu þegar maður fer að kafa í þessi
mál.
I: Peter bað okkur eitt sinn að
túlka vindinn í myndlist. Það er dálí-
tið erfítt vegna þess að vindur er
huglægt orð fremur en að það sé
eitthvað myndrænt við hann.
Ég stillti upp trönum og límdi
brúnan módelteikningarpappír utan
um þær og þar með var komið hús.
Svo átti maður að fara inn í húsið
og skijáfíð í pappímum var þá eins
og ofsarok með þrumum og hávaða.
Didda bjó til drekafjölskyldu úr kló-
settpappírsræmum, sem hún litaði
allavega með vatnslitum. Svo sleppti
hún drekunum út um klósett-
gluggann og vindurinn hreif þá strax
með sér út í buskann.
D: Þetta misheppnaðist aðeins,
vindurinn átti að vera minni þannig
að drekamir myndu svífa virðulega
upp í loftið, en þeir hurfu á auga-
bragði í rokinu!
Eg held að það sé mjög mikilvægt
að fá þessa gestakennara til að sýna
sér inn í nýjar víddir. ísland er nú
svolítið einangrað og svo er annað
að hér er mjög lítil umræða um
myndlist. Það er fátt talað um hvað
menn eru að gera eða hver tilgangur-
inn sé.
Það virðist vera svo að í öðmm
deildum MHÍ sé mest fjallað um
tækni og grunnatriði, en í Nýlista-
deild er því alveg öftigt farið. Þar
em málin rædd fram og til baka og
ekki farið nákvæmlega í þessi atriði
fyrr en seinni hluta skólans.
Nú emð þið báðar að fara af landi
brott eftir stuttan tíma. Þú ferð til
Vínar, Inga, hvemig leggst það í þig?
Ég er að fara í skóla 'sem heitir
„Hochschule fur Angewandte Kunst"
og veit í rauninni ekkert við hveiju
ég á að búast. Ég hef aldrei komð
til Vínar og þekki þar ekki nokkum
mann, er ekki einu sinni búin að fá
mér húsnæði. Deildin sem ég fer í
kallast „Visual Communication" og
er sennilega ekki svo ólík deildinni
sem ég kem úr, annars hef ég bara
ekki hugmynd um það.
Hvað kom til að þú valdir þennan
skóla fremur en einhvem annan?
Ég veit í sjálfu sér ekki af hveiju
mér datt í hug að fara til Vínar, það
er kannski vegna þess að hún virkar
m <
!»* u iltnl ,íhii u.xian
L ífa Lt, td
..t.UÓI
uigii.
i-e
i L'jt.: ■
,1 Ja