Morgunblaðið - 25.09.1988, Blaðsíða 67

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. SEPTEMBER 1988
Mannskapniim var
hleypt út fjórum
sinnum á dag, en aldrei
út fyrir
skipasmíðastöðina. Svo
má bara velta þvífyrir
sér hvers vegpia í
ósköpunum aumingjans
mennirnir eru geymdir
þarna við þessar
aðstæður.
ff
SNORRI
GUÐJÓNSSON
ff
í sumar hafa 10.000
manns ferðast með
okkur um eyjamar. Af
þessum fjölda eru um
tveir þriðju
Islendingar. I
Bjarneyjum var elsta
-----------9-----------
verstöð á Islandi. Þegar
mest varíeyjunni voru
þar300manns oggert
út á 50 bátum.
ÓSKAR EYÞÓRSSON
Myndlist er talin góð
svona spari, á
sunnudögum og á
þjóðhátíðum. Þá er
voða gott að geta talað
um „menningararf
þjóðarinnar“ en þetta
passar ekki nógu vel
við hversdagsleikann.
GUÐBJÖRG
HJARTARDÓTTIR
u
hvem sem hefur unnið í pólskri skip-
asmíðastöð. Pólland er eitthvað svo
víðs fjarri okkur hér uppi á skerinu,
nema hvað varðar fréttaflutning af
stjóm- og verkalýðsmálum þar á bæ.
Snorri Guðjónsson, tuttugu og
eins árs Reykvíkingur var þama úti
í tvær vikur í sumar sem leið, við
vinnu í skipasmíðastöðinni „Stocznia
Remontowa Nauta" (þessi var erfið-
ur...) sem í daglegu tali er nefnd
„Nauta Shipyard". Ég innti hann
eftir dvölinni í Gdynia.
Hver er aðdragandinn að þvi
að þú ferð út til Póllands?
Þegar ég var ungur strákur fékk
ég strax mikinn áhuga á öllu sem
viðkemur rafmagni og herbeigið
mitt var troðfullt af alls kyns tækjum
og tólum í þá venina.
Heimilisfólkið kvartaði hástöfum
yfir því hversu oft rafmagnið fór af
húsinu, en ég lét mér ekki segjast
og hélt áfram að gera allskonar til-
raunir á bak við luktar dyr.
Ég byijaði nám í rafmagnsfræði
í Iðnskólanum í Hafnarfirði, sem er
mjög athyglisverður skóli, en var þar
þó ekki lengi, heldur flutti mig fljót-
lega yfir í Fjölbrautaskólann í Breið-
holti. Þar hélt ég áfram í rafmagns-
náminu en fékk fljótt áhuga á fleiri
greinum og lýk stúdentsprófi þaðan
í vor.
Ég hef unnið talsvert mikið við
skip, t.d. hjá fyrirtækinu Rafboða,
og svo hjá rafverktaka áður en ég
fór til Póllands. Á báðum stöðunum
vann ég sem nemi.
H vernig gekk svo dvölin í Gdyn-
ia fyrir sig?
Ég fór út með föður mínum og
bróður, sem var skipaður „almanna-
tengslafulltrúi" okkar, vegna þess
að hann er svo opinskár. Ef okkur
vantaði eitthvað sem erfitt var að
ná f, reyndist vel að senda hann út
af örkinni til að nálgast hlutinn.
Við vorum aliir þrír að vinna við
smíði rafmagnstöflu um borð í
íslensku skipi sem heitir Ljósafell.
Það er dálítið skrítið að vinna
svona verk í landi, þar sem bókstaf-
lega allt vantar. Maður þarf að koma
með öll tæki og tól með sér og ef
eitthvað gleymist, verður maður ann-
aðhvort að sætta sig við það og reyna
að bjarga sér fyrir hom, eða þá að
láta senda sér viðkomandi hlut frá
vesturhluta Evrópu.
Ég var með ákveðnar hugmyndir
um þetta land þegar ég fór út, en
veið að segja að afstaða mín breytt-
ist mjög mikið við komuna þangað.
Pólland er ekki nándar nærri því
eins drungalegt og ég hafði haldið
og þó svo að almenningur þar sé
skelfdur yfir ástandinu í efnahags-
og þjóðmálum, reyndist fólkið glað-
lynt og óhemju gestrisið. Það eru svo
fáir ferðamenn sem fara þama um,
að hvarvetna þar sem við birtumst,
var okkur tekið með kostum og kynj-
um. Kannski er einhver hluti af gest-
risninni dollaragræðgi, en ekki þá
nema að mjög litlu leyti.
Það sem mér fannst verst, var að
geta ekki talað við fólkið nema með
fátæklegu handapati, það hefði verið
verulega gaman að spjalla við það.
Sem dæmi um hversu almennileg-
ir þeir yfirleitt eru, vorum við eitt
sinn að tala við yfirmann í „Nauta"
og auðvitað var almannatengslafull-
trúinn okkar þar fremstur f flokki
við þýðingar. Þessum manni skildist
á okkur einhvers staðar í samtalinu
að við ættum lítinn seglbát heima á
Islandi og var ekki lengi að bjóða
okkur bát til leigu yfír helgi. Við
þáðum þetta góða boð og leigðum
okkur tvo báta og borguðum fyrir
með tveimur vodkaflöskum. Það var
einmitt einhver vodkaskortur á þess-
um tíma.
Svo spaugilega vildi til, að Pól-
veiji sem hefur siglt mjög víða og
tekið þátt í margri siglingakeppni,
fór með okkur um borð og talaði
sitt hrognamál, sem við skildum auð-
vitað alls ekki neitt í, allan tímann
sem við vorum úti á vatninu. Hann
vildi ólmur uppfræða okkur um allt
sem snerti siglingakúnstina og ef
hann sá að við skildum ekki hvað
hann sagði, var það endurtekið
maigoft uns við þóttumst skilja full-
komlega hvað hann var að reyna að
segja okkur.
Urðuð þið fyrir einhveijum
skakkaföllum meðan á verkefiiinu
stóð?
Maður verður náttúrulega að átta
sig á því, að kerfið þama er mjög
þungt í vöfum. Til dæmis var altalað
að búið væri að stela sex sinnum því
magni af málningu sem þurfti til að
mála skipið. Það er ákaflega lítið
hægt að gera við svoleiðis uppákom-
um, enda er vinnuaflið kannski það
ódýrt að það hreinlega tekur því
ekki að gera mál úr slíku. Enda
kæmist það að öllum líkindum aldrei
í gegnum skrifræðið.
Einhveiju sinni ætluðum við feðg-
amir að fá lánuð nokkur verkfæri
frá Ljósafellinu og nota þau við lítils-
háttar viðgerðir þar sem við bjugg-
um. Til þess að komast inn í stöðina
að morgni og út að kvöldi þurfa
menn að fara í gegnum varðhlið þar
sem gæslumenn kíkja á passann þinn
og athugað er hvort þú berir eitthvað
ólögmætt með þér. Við vomm m.a.
með eina borvél í verkfærakassanum,
sem reyndist ekki vera á lista þeim
er varðmennimir höfðu í fórum
sínum yfir allt það dót sem finna má
í svona kössum. Þetta varð til þess
að þeir geymdu okkur heillengi inni
á einhverri skrifstofu á meðan þeir
fóm yfír hvem einasta hlut i kassan-
um.
Við vomm nú famir að gera okk-
ur grein fyrir því hvað allt getur
tekið langan tíma á þessum slóðum,
svo að við létum bara fara vel um
okkur og steinsofiiuðum þama á
meðan allt málavafstrið gekk yfir.
Þetta atvik lýsir því vel hversu allt
tekur óskaplega langan tíma i Pól-
landi. Og reyndar ekki bara þar,
heldur víðar í þessum heimshluta.
Það tekur fyrir það fyrsta heila fjóra
tíma að komast í gegnum Jámtjaldið
og maður verður bara að sætta sig
við þetta og bíða rólegur átekta.
Er eitthvað sérstakt umfram
annað sem vakti athygii þína i
„Nauta"?
Það var eitt sem Pólveijamir
sögðu okkur frá og mér fannst nokk-
uð skondið. Það höfðu komið mörg
rússnesk skip í stöðina sem þeir vissu
hreint ekki hvaða hlutverki gegndu
og vom í rauninni hvorki fugl né
fískur. Ekki var hægt að fiokka þau
undir fiskiskip eða farþegaskip, þetta
vom bara skip, eitthvað sem flaut
og virtist ekki hafa neinn tilgang í
sjálfu sér. Og það merkilega við þetja .
var, að áhöfnin var höfð um borð
þó svo að skipið lægi í flotkví í við-
gerð. Það er ekki beint þrifalegt eða
skemmtilegt að vera um borð í skipi
þar sem verið er að slípa og sjóða
og allt er fullt af neistum, hávaða
og mengun. Samt var áhöfiiin látm
vera á skipinu, sem var ekki búið
að vera neinn smá tíma þarha, nefni-
lega í rúmt ári Mannskapnum var
hleyipt út §ómm sinnum á dag, en
aldrei út fyrir skipasmíðastöðina. Svo
má bara velta því fyrir sér hvers
vegna í ósköpunum aumingjans
mennimir em geymdir þama viMfi
þessar aðstæður.
Svo er annað sem ég tók eftir og
það er hversu algengt það er að
konur vinni í skipasmíðastöðvum.
Þetta er óþrifavinna og ég bjóst alls
ekki við þessu, en þær ganga í hvaða
störf sem vera skal og era sérstak-
lega vinsælar til að hafa á krönun-
um. Annars er erfítt að greina á
milli kynja þegar allir em í vinnugöll-
um og dmllugir upp fyrir haus.
Aðeins um þig sjálfan; áttu ein-
hver sérstök áhugamál?
Ég er í Flugbjörgunarsveitinni,
raunar á fyrsta árinu sem er reynslu-
tími og árangur þess mun skera úr
um hvort ég verð tekinn inn sem
fastur meðlimur. Mér finnst feikilea^.
gaman að þessu starfi og þá sérstak-
lega öllu sem viðkemur útiveru. Ég
hef farið í margar stórskemmtilegar
feiðir, m.a. í eina upp á Hvannadals-
hnúk. Svona ferðalög reyna viricilega
mikið á mann og þannig vil ég ein-
mitt taka mínar íþróttir, ekki inni í
leikfimissal, heldur úti undir bem
lofti.
Leggurðu áherslu á eitthvað
sérstakt í framtíðinni?
Mig langar að verða ríkuri. Er það
ekki það sem flesta ef ekki all^,^
dreymir um innst inni? Sumir reyi*
að fela það, aðrir ekki. Maður hefur
auðvitað velt framtíðinni heilmikið
fyrir sér. Niðurstaða mín er sú, að
mig langar að finna mér framtíðar-
starf þar sem ég þarf að hugsa mik- •
ið og vera skapandi og hreyfa mig
jafnframt. Það er ákaflega mikið til
af störfum núna, þar sem menn þurfa
að hugsa mikið en ekkert að hreyfa
sig og það er alls ekki nógu gott að
mínu mati. Ef ég ætla að verða ríkur
verð ég að sjálfsögðu að eiga heil-
brigða sál i hraustum líkama eða
hvað? S.Á.
UMSJÓN STEINUNN ÁSMUNDSDÓTTIR OG ARI GÍSLI BRAGASON
svo rómantísk. Svo komst ég í sam-
band við austurriskan myndlistar-
mann fyrir tilstuðlan Helga Þorgils
og hann benti mér á þennan skóla
og ákvcðna kennara sem við hann
starfa. Það er Ifka mjög heillandi að
Austurríki skuli liggja að sex öðmm
löndum, ég ætti að geta fengið ein-
hveija útrás fyrir flökkueðlið í mér!
Og Didda, hvemig er skólinn þinn?
í rauninni er ég ekki rryög ánægð
með skólann. Hann er ipjög virtur
og lifir á fomn frasgð, en mér finnst
eins og það sé ekki mikið að gerast
innan skólans. Aðalatriðið fyrir mig
er að vera farin héðan, komin eitt-
hvert annað og þurfa að standa á
eigin fótum.
Mig langaði að fara til London,
hún er mikil stórborg, og ég hef allt
annað mat á hlutunum þegar ég kem
úr litlu samfélagi eins og Reykjavík,
heldur en þeir sem lifa í vemlegum
mannfjölda. Hver einstaklingur f
stórborginni er miklu minna metinn
en hér heima, þar sem hver og einn
skiptir heilmiklu máli vegna smæðar
þjóðfélagsins. Mér fannst mjög
skritið að upplifa þennan mun á gild-
ismati og held að maður sé ákaflega
heppinn að fæðast í landi þar sem
allir em einhvers virði.
Ég hugsa að mest um vert sé að
fara út og sjá eitthvað nýtt, hrein-
lega að átta sig á því hvað heimurinn
er í raun og vem stór! Ef þú ert á
íslandi, í Myndlista- og handfðaskó-
lanum og í Nýlistadeild, þá er frekar
margt sem bakkar þig upp, eitthvert
aðhald og einhver sem reynir að
beina þér inn á vissar brautir. í skól-
anum í London er maður alveg sjálf-
ráður um hvort maður gerir ekki
neitt, eða eitthvað sem er einhvers
virði. Þama verð ég að gera upp við
mig hvort ég hef einhvem metnað
og ætla mér að gera einhveija hluti,
eða hvort ég ætla bara að sullast í
gegnum þetta áreynslulaust.
Föram út í aðra sálma. Hvers
vegna veljið þið myndlistina, hvað
knýr ykkur áfram?
D: Já, hvers vegna við erum að
hengja okkur á þjóðina, mergsjúga
almenning? Nei, í alvöra, f þessu
landi er ríkjandi ákveðið viðhorf í
þá vem að við námsmenn og þá sér
í lagi myndlistamemar, séum ein-
hverskonar baggi á þjóðinni. Mynd-
list er talin góð svona spari, á sunnu-
dögum og á þjóðhátíðum. Þá er voða
gott að geta talað um menningararf
þjóðarinnar, en þetta passar ekki
nógu vel við hveredagsleikann.
Finnið þið fyrir þvf þegar fólk er
að tala um menningararfínn, að far-
ið gæti svo einn góðan veðurdag að
við höfum hreint engan menningar-
arf til að tala um, ef við leggjum
ekki rækt við Iistamennina okkar?
I: Ja, ef þetta viðhorf verður
ríkjandi áfram, gæti alveg farið svo.
Aimare er af nógu að taka, hér era
nokkrir mjög góðir myndlistarmenn,
sem gera það sem þeir vilja í sinni
list hvort sem almenningsálitið er
þeim andsnúið eða ekki.
Ég má til að spyija aftur um hvað
knýr ykkur áfram, hvaðan sprettur
myndlistin eiginlega?
I: Við vomm saman með sýningu
í Hafnargalleríi núna í ágúst sl. sem
vakti okkur til umhugsunar um hvort
við væmm að gera mjög líka hluti
eða eitthvað gjöreamlega óskylt, ég
er nú ekki alveg komin að niðuretöðu
með það.
Ég veit ekki hvað skal segja um
hvemig myndlist verður til. Mér
finnst eins og ég eigi einmitt eftir
að læra svo mikið um hvemig ég á
að tala um verkin mín! Ég held að
ég sé nú búin að finna mig að ein-
hveiju leyti f málverkinu. Það er svo
margt sem gerist á bak við eina
mynd, það getur liðið heill mánuður
frá byijun verksins og þar til því er
lokið og verkið í raun og vem allan
tímann að þróast.
D: Það sem er svo spennandi við
málverkið er að á meðan maður er
að gera myndina, uppgötvar maður
alls kyns hiuti og í raun og vem
veit ég ekki hvaða hugsun liggur að
baki, fyrr en myndin er fullgerð.
Það liggur við að málverkið lifi
sjálfstæðu lffi og ég hef oft þá tilfinn-
ingu að ég sé að tala við sjálfa mig,
þegar ég horfi á mynd skapast smám
saman í höndunum á mér.
I: Maður hættir stundum að geta
sljómað myndinni, hún tekur oft sjálf
f taumana.
Þegar ég fæ hugmynd, finnst mér
hún oft einföld og kjánaleg. Kannski
dettur mér í hug að mála hús, vegna
þess að mig langar svo óskaplega til
að vita hvemig hús ég myndi mála!
Og svo er ég byijuð að mála þetta
hús, en er kannski löngu hætt að
hugsa um að þetta sé hús... ég
meina, þetta er ævintýralegt!
D: Upplifunin er sú, að maður er
sífellt að fara fram úr sjálfum sér
og verður steinhissa yfir útkomunni.
Svo er annað sem getur skipt
sköpum í myndlist og það em þessi
áhrif sem liggja í loftinu, ekki beint
nein stefna í myndlistinni í það og
það skiptið, heldur í rauninni and-
rúmsloftið í kringum mann á hveijum
tíma.
I: Gott dæmi um þetta er nokkuð
sem skeði þegar Didda var farin til
London. Þá málaði ég mynd af tveim-
ur tijám, annað var appelsínutré og
hitt var sítrónutré. Svo frétti ég að
Diddu hefði dreymt draum þar sem
við vorum að mála sömu myndins_________
Skömmu síðar fer ég til London og
þá sýnir Didda mér mynd eftir sig
af appelsínutréi og sítrónutréi! Þetta
er alveg furðulegt og ég hef ekki
hugmynd um hvaðan þessar app-
elsínur og sftrónur koma — Það
hlýtur að vera að við höfum upplifað
eitthvað svipað sem skilar sér á þenn-
an hátt.
Að lokum, hvemig kunnið þið við
ykkur í hlutveriri þess sem fæst við
að skapa?
I: Mér finnst þetta afar eðlilegt
og sé það alls ekki fyrir mér að fást
við annað en myndlist. Það þyrfti f „
það minnsta eitthvað mikið að ske
til að ég færi út í aðra hluti.
D: Mér finnst myndlistin ofsalega
spennandi og lít á hana sem óaðskilj-
anlegan hluta af mínu lífi. Hún er
erfið að því leyti til, að í raun og
vem er ekkert tryggt framundan,
alls staðar spumingamerki á bak við
alla framvindu. Maður veit ekki hvert —
maður fer né hvað verður í framtí-
ðinni. S.Á.