Morgunblaðið - 30.12.1988, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. DESEMBER 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulitrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Ódæði
unnið í háloftunum
Starfslaunin koma ekki að-
eins listamönnum heldur
öllum borgarbúum til góða
- sagði Davíð Oddsson borgarstjóri við af-
hendingu starfslauna Reykjavíkurborgar
Rannsóknir með fullkomn-
asta tækjabúnaði hafa leitt
til þeirrar niðurstöðu, að
sprengja hafi grandað Boeing
747 breiðþotu Pan American
flugfélagsins sem skall til jarðar
í bænum Lockerbie í Suður-
Skotlandi 21. desember síðast-
liðinn. Alls 270 manns týndu lífí
í slysinu. Öll kurl eru ekki enn
komin til grafar við rannsókn
málsins, enda dreifðist brak úr
vélinni yfír 250 ferkílómetra
svæði. Til dæmis er ekki vitað á
þessari stundu, hvar sprengjunni
var komið fyrir í vélinni eða
hvort henni var laumað um borð
með farþegum eða farangri í
Frankfurt eða London, þaðan
sem vélin hélt í hina örlagaríku
ferð áleiðis til New York.
Flugvélin lagði af stað frá
London 25 mínútum á eftir áætl-
un. Ef um tímasprengju var að
ræða, hafa ódæðismennimir
líklega reiknað með því, að hún
yrði komin út á Atlantshaf í átt-
ina að íslandi, þegar hún
splundraðist. Samkvæmt áætlun
átti vélin að fara inn á íslenskt
flugstjómarsvæði um tveimur
tímum eftir flugtak, vera innan
þess í einn og hálfan tíma og lá
leiðin um 80 mflur fyrir sunnan
Keflavík. Hefði vélin horfíð yfir
Atlantshafí er óvíst, að nokkru
sinni hefði tekist að komast að
hinu sanna í málinu.
Sprengiefnið sem notað var
til ódæðisins er kennt við plast
vegna þess, hve auðvelt er að
hnoða það. Má til dæmis búa til
úr því styttur eða myndaramma,
einnig er unnt að fletja það út
og mynda einskonar slq’öld í fóðri
á töskum. Kunnasta sprengiefni
af þessarigerð, Semtex, erfram-
leitt í Tékkóslóvakíu. Það er
þannig úr garði gert, að ekki er
unnt að nema það með röntgen-
geislum, hins vegar eiga þeir að
duga til þess að fínna hvellhettur
og víra, sem em óhjákvæmilegur
hluti af slíkum sprengjum.
í Frankfurt og London eru
einhveijir stærstu flugvellir í
heimi. Allir sem um þá fara vita,
að þar er haldið uppi öryggis-
gæslu. Hún hefur þó ekki dugað
í þessu tilviki. Einhveijum ill-
virkja, hvort heldur hann er
venjulegur, ótíndur glæpamaður
eða fulltrúi einhvers hryðju-
verkahóps eða samtaka, hefur
tekist að smygla hinu banvæna
efni fram hjá öryggisvörðum.
Sérfræðingar fullyrða, að til þess
að vinna slíkt verk sem þetta
þurfí menn meiri kunnáttu en
ýmis öfgasamtök hliðholl frönum
hafa yfir að ráða. Á hinn bóginn
beinist athyglin einkum að lönd-
unum fyrir botni Miðjarðarhafs.
Vafalaust verður erfíðara að
fínna sprengjumennina en að
staðfesta að tilræði þeirra
heppnaðist. Krafan um að ná
þeim og veita þeim makleg mála-
gjöld er hávær og stjómvöld
hvorki í Bandaríkjunum, Bret-
landi né Vestur-Þýskalandi
víkjast undan að gera allt sem
í þeirra valdi stendUr til þess að
svo megi verða. Eftir að Banda-
ríkjastjóm taldi sig hafa fengið
óyggjandi sannanir fyrir því að
hryðjuverk gegn bandarískum
borgumm ættu upptök í Líbýu
lét Ronald Reagan í apríl 1986
gera loftárásir á búðir hryðju-
verkamanna. Hafði það sín áhrif
auk þess sem árásin sýndi, hvers
þeir geta vænst er beita þeim
lúalegu vinnubrögðum að gera
saklausa borgara að fómarlömb-
um vegna glæpahneigðar eða
pólitísks ofstækis.
Tveimur vikum áður en Pan
American vélin var sprengd
hringdi torkennilegur maður í
bandaríska sendiráðið í Helsinki
og hafði uppi hótanir um hryðju-
verk gegn bandarískum flugvél-
um. Vom boð um þetta send til
flugfélaga, flugvalla og sendi-
ráða. Nú er um það deilt, hvort
þessa hótun hefði átt að birta
öllum almenningi. Bandarísk
yfírvöld segja, að miðað við allar
aðstæður hafí það verið óeðli-
legt. Á hinn bóginn byggja lög-
fræðingar þeirra sem eiga um
sárt að binda vegna sprengjunn-
ar kröfur sínar meðal annars á
þessu. Hér er vikið að afar við-
kvæmu atriði.
Því miður virðist ógerlegt að
búa þannig um hnúta að við-
skiptavinir flugfélaga séu óhultir
fyrir voðaverkum. í raun á ef
til vill að skilgreina aðförina að
þeim sem hemað með allt öðmm
aðferðum en við höfum áður
kynnst. Þá á einnig að líta á flug-
stöðvar sem einskonar öryggi-
smiðstöðvar eða virki í þessum
hemaði, þar sem allt er gert í
mannlegu valdi til að tryggja
öryggi hins almenna borgara.
Þetta er óhugnanlegt en stað-
reynd samt. Hjá mörgum ræður
það úrslitum um það, hvort þeir
ferðast með flugvélum eða ekki
að vel sé að þessari hlið gætt
við brottför. Ætti að vera kapps-
mál allra jafnt hér á landi sem
annars staðar að láta ekki undir
höfuð leggjast að huga sem best
að þessari hlið almenns öryggis
borgaranna.
TVEIR listamenn fengu starfs-
laun Reykjavíkurborgar í ár.
Hjálmar H. Ragnarsson tón-
skáld hlýtur þriggja ára starfs-
laun, en Jóhanna Bogadóttir
myndlistarmaður verður borg-
arlistamaður um árs skeið og
fær starfslaun á meðan. Hulda
Valtýsdóttir, formaður menn-
ingarmálanefndar Reykjavík-
ur, sagði í ávarpi sinu við af-
hendingu starfslaunanna á
Kjarvalsstöðum í gær, að borg-
aryfírvöld gerðu sér vel ljósan
áhuga almennings á blómlegri
listsköpun i borginni og menn-
ingarmálanefhd hefði reynt að
vernda menningararfleifðina,
um leið og hlynnt væri að ný-
græðingnum.
Davíð Oddsson borgarstjóri af-
henti Jóhönnu Bogadóttur starfs-
launin, en Hjálmar gat ekki verið
viðstaddur og sendi kveðjur frá
ísafírði. Borgarstjóri lét svo um
mælt að það hefði verið skynsam-
leg ákvörðun er farið var að veita
borgarlistamanni starfslaun og
borgarbúar hefðu séð ríkulegan
afrakstur þess, sem kæmi ekki
eingöngu listamanninum til góða
þetta eina ár, heldur öllum borg-
arbúum um langa framtíð.
Ákveðið var árið 1986, í tilefni
200 ára afmælis Reykjavíkur-
borgar, að veita þremur lista-
mönnum starfslaun til þriggja
ára, næstu þijú árin. Hjálmar H.
Ragnarsson er því annar listamað-
urinn, sem fær þessi laun, en Sig-
urður Pálsson ljóðskáld fékk þau
fyrstur í fyrra. Sigurður var við-
staddur athöfnina á Kjarvalsstöð-
um, og sagði í samtali við Morgun-
blaðið að sér hefðu komið starfs-
launin afar vel. „Þau veita mjög
góðan starfsgrundvöll. Þeir sem
starfa á listasviðinu eru eiginlega
hver og einn með lítið einkafyrir-
tæki með einum starfsmanni.
Þetta er eins og rekstur á hvaða
fyrirtæki sem er, eilíf óvissa um
afkomuna," sagði Sigurður.
„Svona ótryggur starfsgrundvöll-
ur er til lengdar mjög hamlandi
fyrir listamenn, og þess vegna er
skiptir sú tekjutrygging og ör-
yggi, sem listamannalaunin veita
miklu máli. Nú get ég gert áætlan-
ir sem samræmi er í og unnið
skipulega, látið sverfa til stáls í
stærri verkum en ella.“
Sigurður sagði að þriggja ára
starfslaun væru viðamestu laun
Hulda Valtýsdóttir flytur ávarp á Kjarvalsstöðum í gær. Til vinstri situr Sigurður Pálsson, en hægra mej
dóttir og Gunnar Kvaran, listráðunautur borgarinnar.
Verðlaunasjóður Ásu Guðmundsdóttur Wright:
Jóni Jónssyni veitt
heiðursverðlaunin
JÓNI Jónssyni fískifræðingi og fyrrum for-
stjóra Hafrannsóknarstofnunar voru í gær veitt
heiðursverðlaun úr verðlaunasjóði Asu Guð-
mundsdóttur Wright við hátíðlega athöfn f
Norræna húsinu. Þetta var 20. úthlutun úr
verðlaunasjóðnum. Jon veitti verðlaununum,
silfurpeningi, heiðursslgali og 135 þúsund
krónum, viðtöku úr hendi dr. Sturlu Friðriks-
sonar, sem situr i sjóðssjórn, ásamt dr. Jóhann-
esi Nordal og dr. Armanni Snævarr, og veitir
henni forstöðu.
Dr. Sturla Friðriksson rakti náms- og starfs-
feril Jóns Jónssonar, gat helstu rannsókna og verk-
efna sem hann hefði unnið að og þeirra trúnaðar-
starfa sem hann hefði gegnt hérlendis og erlendis
fyrir íslands hönd. Þá vék hann að nýútkomnu
fýrsta bindi ritverks Jóns, Hafrannsókna við ís-
land, sem bókaútgáfa Menningarsjóðs hefur gefið
út og fjallar um hafrannsóknir við ísland, frá önd-
verðu og fram til ársins 1937. Það rit bæri að
meta sem verðugt framlag til aukinnar þekkingar
á sviði náttúruvísinda hér á landi. Fyrir útgáfu
bókarinnar og mikilvæg rannsóknarstörf á físki-
stoftium á íslandsmiðum, allt frá 1946, hefði stjóm
Ásusjóðs ákveðið að veita Jóni Jónssyni heiðurs-
verðlaun ársins 1988.
í stuttu ávarpi þakkaði Jón Jónsson þá viður-
kenningu sem honum væri sýnd og rakti hvemig
ýmsar framfarir á síðustu áratugum hefðu sann-
fært stjómvöld og aðra um að með rannsóknum
á iífríki hafsins við strendur landsins yrði bókvitið
í askana látið. Ör þróun hefði á skömmum tíma
breytt hlutverki Hafrannsóknarstofnunar og und-
anfara hennar úr því að aðstoða sjómenn við að
auka aflann í ráðgjöf til stjómvalda varðandi leyfi-
legan hámarksafla á einstökum nytjastofnum.
Þá sagði Jón að ýmis stjómunarstörf hefðu hin
síðari ár rýrt þann tíma sem hann hefði haft til
rannsókna og sér hefði því verið það ánægjuefni
að geta látið af starfí forstjóra Hafrannsóknar-
stofnunar árið 1984, „og geta farið að stunda rit-
störf, merkilegri en að skrifa upp á reikninga."
Hann kvaðst nú vinna að útgáfu seinna bindis af
fyrrgreindu riti um Hafrannsóknir við ísland. Vinna
við það væri komin talsvert áleiðis og yrði væntan-
lega gefíð út innan tveggja ára.
Jón Jónsson
úr hendi dr.