Morgunblaðið - 14.05.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. MAÍ 1989
iltargi Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúarritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Hvítasunna
Postulasagan greinir frá
því er heilagur andi kom
yfir lærisveinana. „Þeir urðu
fullir af heilögum anda og tóku
að tala öðrum tungum, eins
og andinn gaf þeim að mæla,“
segir þar. Hér verður ekki
gerð tilraun til guðfræðilegrar
útlistunar á þessum atburði.
En í helgri bók er haft eftir
Pétri postula, þá hann var
spurður, hvern veg skuli
brugðist við atburðum hvíta-
sunnunnar:
„Gjörið iðrun og sérhver
yðar láti skírast í nafni Jesú
Krists til fyrirgefningar synda
yðar, og þér munuð öðlast gjöf
heilags anda.“
Ef grannt er gáð talar lífs-
reynsla fólks og umhverfi þess
til okkar á „öðrum tungum“
eða táknmáli, sem vert er að
ljá eyru og augu. Hægt er að
tíunda mörg dæmi þessa. Eitt
er þó e.t.v. öðrum augljósara.
Þrátt fyrir langan og strangan
vetur lifum við þessa dagana
það árvissa kraftaverk í nátt-
úrunnar ríki er hækkandi sól
og vaxandi hlýja leysa landið
úr klakaböndum og vekja
gróðurríkið til nýs lífs af vetr-
arsvefni.
Þessi upprisa gróðurríkisins
í umhverfi okkar fellur e.t.v.
betur að boðskap páskanna en
hvítasunnunnar. Hún er engu
að síður hluti af því táknmáli
sem höfundur tilverunnar talar
til okkar dag hvern með einum
eða öðrum hætti. Þann boð-
skap má m.a. lesa út úr þessu
táknmáli umhverfisins, að það
er engin nótt svo dimm að hún
endi ekki í dagrenningu, að
það er enginn vetur svo harður
að hann renni ekki af hólmi
fyrir vorinu, sem flytur betri
tíð með blóm í haga. Hliðstæðu
þessa hafa fjölmargir kristnir
menn reynt á lífsferli sínum.
Það er máske kjami hins
kristna boðskapar, sem svo
ríkulegt erindi á til sérhverrar
manneskju, að hún leyfi sól
kærleikans að rísa í eigin hug-
arheimi, og búa því góða, sem
þar er að finna, skilyrði til
vaxtar og þroska. Þann veg
varðar einstaklingurinn bezt
veg sinn í leitinni að ljósi og
sannleika, þeirri „gjöf heilags
anda“, sem Postulasagan
greinir frá.
Morgunblaðið árnar lesend-
um sínum og landsmönnum
öllum gleðilegrar hvítasunnu-
hátíðar.
Húsakostur
þingsins
Hugmyndin um að kaupa
Hótel Borg er vissulega
ein af þeim leiðum sem tiltæk-
ar eru til að koma betri og
hagkvæmari skipan á húsa-
kost Alþingis en nú er. „Við,
sem að þessu nefndaráliti
stöndum, erum þó andvíg því
að í þau kaup verði ráðist nú
og án frekari athugunar.“ Svo
segir í nefndaráliti fjárveit-
inganefndarmannanna Pálma
Jónssonar, Alexanders Stef-
ánssonar og Málmfríðar Sig-
urðardóttur um tillögu til
þingsályktunar um heimild til
handa forsetum Alþingis að
ganga til samninga um kaup
á Hótel Borg.
Þremenningarnir telja Hótel
Borg „dýra bráðabirgðalausn“
á húsnæðisvanda þingsins. I
annan stað sé hyggilegt að
huga að öðrum kostum í hús-
næði við Vonarstræti, Póst-
hússtræti og Austurstræti. I
þriðja lagi hafi borgarráð
Reykjavíkur lýst áhyggjum
sínum yfir hugmyndum um að
leggja niður hótelrekstur í mið-
borg Reykjavíkur.
Alþingi sýnist hafa öðrum
hnöppum að hneppa síðustu
starfsdaga þessa þings en eyða
takmörkuðum tíma í tillögu
um kaup á Hótel Borg. Það
mál þolir nokkra bið, að ekki
sé fastar að orði kveðið. For-
setar þingsins geta síðan notað
sumarið til að kanna „hvaða
möguleikar kunni að vera til
þess að koma við aukinni hag-
kvæmni í húsnæðismálum Al-
þingis með leigu eða kaupum
á húsnæði í grennd Alþingis-
hússins og skila skýrslu til
formanna þingflokka á næsta
haustþingi", eins og segir í til-
vitnuðu nefndaráliti.
í GREIN JÓNS
• Sigurðssonar
sem birtist í XXIX
árg. Nýrra Félagsrita,
1872, Pijónakoddi
stjómarinnar, er kafli
um íslenzka tungu.
Þar er í upphafi minnzt á hið sama
pg í Andvara-ritgerðinni, Um rétt
íslenzkrar túngu, að einungis séu
„hérumbil hundrað manns sem
talizt geta verið Danir að þjóðerni
og túngu og skilji þó allflestir
íslenzku" — og sé ástæðulaust að
þýða þingmál á dönsku fyrir þessar
fáu hræður sem á íslandi búi. „Eigi
að síður heldur þó stjómin áfram í
þaula, að hafa sem mest í löggjöf
iandsins og stjómarathöfn á
Dönsku". Það sem hin íslenzka
stjórnardeild í Kaupmannahöfn
sendi frá sér ætti að vera ritað á
íslenzku en þó sé frumritað á
dönsku og þýtt af íslenzkum starfs-
mönnum, þótt þeir einir ættu að
starfa þar sem kynnu íslenzku til
hlítar.
Síðan bendir Jón forseti á að
konungur hafi frá 1859 skrifað
undir hinn íslenzka texta laganna
handa íslandi og verði það því ekki
lengur sagt að danski textinn sé
hinn löggildi eða skuldbindandi
texti. Hann sé því óþarfur „og ekki
nema til að gjöra vafa og villur, og
spilla málum manna“. Eigi að síður
haldi stjómin áfram að senda al-
þingisfrumvörp á dönsku með
íslenzka textanum og láta lögin
handa Islandi koma út á dönsku.
Þá bendir Jón á að venja hafi verið
---------------------
frá því konungur hóf
að skrifa undir hinn
íslenzka texta laga-
boðanna handa ís-
iendingum „að
íslenzki textinn hefur
verið settur á undan,
en hinn danski á eptir“. Loks bend-
ir hann á það sama og nefnt er í
ritgerðinni Um rétt íslenzkrar
túngu, að með bréfi Kristjáns kon-
ungs VIII sé fyrir lagt 1844 að
„hver sá, sem vill verða embættis-
maður á Islandi, skuli sanna með
áreiðanlegum vitnisburði, að hann
sé orðinn svo leikinn í íslenzkri
túngu að hann að minnsta kosti
geti skilið mál manna, og geti talað
svo vel á túngu landsmanna, að
hann geti gjört sig þeim skiljanleg-
an“ (einsog vikið sé að í VII ár-
gangi Fjölnis) — og er þetta einnig
tíundað síðar í Andvara-greininni,
Um rétt Islenzkrar túngu. Skuli
væntanlegir embættismenn sanna
þessa kunnáttu sína með því að
gangast undir próf. Þetta hafí þó
ekki farið eftir og danskir em-
bættismenn á Islandi kunni ekki
„viðsæmandi" íslenzku.
EN SNÚUM OKKUR ÞÁ AÐ
• Andvara-greininni. I hana get-
um við sótt leiðsögn um það hveijar
kröfur við eigum að gera til okkar
sjálfra þegar réttur tungunnar er
annars vegar. Allt er þetta mál í
miðþyngdarstað nú um stundir og
því ekki úr vegi að láta herhvötina
fyrir 100 árum dynja á þeirri samtíð
sem nú stendur ráðalítil andspænis
erlendri ásókn sem gæti borið okk-
ur ofurliði, eyðilagt tungu okkar
og þar með þann íslenzka arf sem
er frelsi okkar og fjöregg. Jón for-
seti taldi tunguna einhverja mikil-
vægustu málsvörn okkar í sjálf-
stæðisbaráttunni. Án hennar byggi
um sig í landinu önnur þjóð og
ókunnug.
Ástæðan til þess að greinin Um
rétt íslenzkrar túngu var skrifuð
og birt í 3ja árgangi Andvara 1876
var sú, að mikið hafði á skort að
íslenzkan væri látin njóta réttar
síns og því var þess óskað í álits-
skjali Alþingis 1863 til konungs að
íslenzk tunga verði við höfð í öllum
bréfaskiptum milli íslendinga og
stjórnarinnar. En afsvar hennar er
í auglýsingu til alþingis 1865. En
í 4. gr. stjómarskrárinnar sem birt
er í Andvara 1874 með rækilegum
hugleiðingum og athugasemdum
Jóns Sigurðssonar segir að „kon-
úngur veitir öll þesskonar embætti,
sem hann hefir veitt híngaðtil.
Breytíngu má á þessu gjöra með
Iagaboði. Engan má skipa embætt-
ismann á íslandi, nema hann hafí
hin almennu réttindi innborinna
manna, og þar á ofan hafí fært
sönnur á, að hann hafi fullnægt
því, sem fyrir er mælt í hinum gild-
andi ákvörðunum um kunnáttu í
máli landsins."
Þetta er að sjálfsögðu hið merk-
asta ákvæði þótt lágt fari og segir
mikla sögu.
M.
(meira næsta sunnudag
HELGI
spjall
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGÚR 14l MAÍ 1989
ISÍÐASTA REYKJAVÍKURBRÉFI
var þess minnst, að 10 ár eru
liðin frá því að Margaret Thatc-
her varð forsætisráðherra Breta.
í umræðum á Bretlandi í tilefni
af starfsafmælinu kom fram, að
einmitt hinn langi tími, sem
Thatcher hefur setið að völdum, er orðinn
að einum hættulegasta andstæðingi henn-
ar. Mörgum finnst nóg komið af svo góðu
og eiga raddir um það bæði hljómgrunn
innan flokks ráðherrans og hjá kjósendum
almennt. Verður forvitnilegt að sjá, hvem-
ig Thatcher bregst við andróðri af þessu
tagi, sem á eftir að magnast er nær dreg-
ur kosningum.
Frá því að upp úr viðreisnarsamstarfi
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks slitnaði
hér á landi 1971, sem stóð samfellt í tólf
ár, höfum við ekki kynnst því í almennum
stjómmálaumræðum hér, að of löng stjóm-
arseta og festa í landsstjóminni verði
flokkum eða stjórnmálamönnum fjötur um
fót. Framsóknarflokkurinn hefur að vísu
verið í ríkisstjóm nær samfellt í 18 ár en
á þessum tíma hefur ekki tekist að skapa
þannig aðstæður í stjórnmálum, að menn
fengju sig fullsadda af stefnufestu. Þvert
á móti má segja, að það sé eitt helsta ein-
kenni á stefnu Framsóknarflokksins á
þessu tímabili, hve oft hann hefur skipt
um skoðun eða stefnu til þess eins að
halda í ráðherrastóla. Einna skýrast kom
þetta fram í vamarmálunum sumarið
1974, þegar flokkurinn hafði um vorið þá
skoðun að semja bæri við Bandaríkjamenn
um brottför varnarliðsins en um haustið
stóð flokkurinn að samkomulagi við
Bandaríkjamenn um framhald á dvöl varn-
arliðsins. Svipað er uppi á teningnum núna
varðandi lánskjaravísitölu og vaxtamál en
núverandi skipan þeirra mála má rekja til
laga, sem kennd em við Ólaf heitinn Jó-
hannesson, forvera Steingríms Hermanns-
sonar, enda var verðtrygging Ijárskuld-
bindinga honum sérstakt kappsmál.
Steingrímur Hermannsson er ákafasti and-
stæðingur þessarar verðtryggingar.
Um þessar mundir er töluverð spenna
innan Atlantshafsbandalagsins vegna
ólíkra viðhorfa til skammdrægra kjam-
orkuflauga í Evrópu og viðræðna við Sov-
étmenn um endurnýjun og fækkun þeirra.
Sé unnt að benda á einn upphafsmann
þessara umræðna nú er það Hans-Dietrich
Genscher, sem hefur verið utanríkisráð-
herra Vestur-Þýskalands í 15 ár og jafn-
framt forystumaður flokks frjálsra demó-
krata, miðjuflokksins í landinu, sem á sam-
starf til hægri og vinstri, eins og Fram-
sóknarflokkurinn hér, með um og innan
við 10% atkvæða á bak við sig. Hafa þær
raddir heyrst, hvort ekki sé næsta undar-
legt, svo að ekki sé meira sagt, að smá-
flokkur sem þessi og þaulsætinn utanríkis-
ráðherra hans geti þannig stofnað til
millirílqadeilna meðal bandamanna.
Hveijar skoðanir sem við höfum á ein-
stökum málum og mönnum, sem hér hafa
verið nefndir, hljótum við, trú lýðræðinu,
að verða að sætta okkur við áhrif þeirra
og völd hafí þeir fengið þau eftir lýðræðis-
legum leiðum. í þessu felst síður en svo
að við afsölum okkur rétti til að beijast
fyrir eigin skoðunum og reyna eftir lýðræð-
islegum leiðum að koma þeim á framfæri.
Við eygjum að minnsta kosti von í næstu
kosningum. Hið sama verður ekki sagt um
þá, sem beijast fyrir sannfæringu sinni í
einræðisríkjunum austan tjalds. Nú eygja
þeir að vísu von um einhveija breytingu
til dæmis í Ungveijalandi og Póllandi.
Ekki eru mörg ár síðan litið var til Rúm-
eníu sem þess lands í Austur-Evrópu, þar
sem helst væru líkur á breytingum til
batnaðar, taldi Alþýðubandalagið sér það
meðal annars til sérstaks gildis að hafa
náið bræðraflokka-samband við Rúmeníu.
Það er ekki haft í hámæli núna af skiljan-
legum ástæðum. Nicolae Ceausescu, ein-
ræðisherra í Rúmeníu, er dæmi um valds-
mann sem valdið hefur gjörspillt, en hann
varð aðalritari kommúnistaflokksins 1965
og var þá látið með hann á Vesturlöndum
næstum eins og Mikhaíl Gorbatsjov núna.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 13. maí
Bréftil
Ceausescu
I NYLEGU HEFTI
af breska tímarit-
inu Spectator birt-
ist bréf frá Doina
Comea, sem er bú-
sett í Rúmeníu en
er sjálfboðaliði í heimssamtökum Rúmena,
er beijast fyrir frelsi í landi sínu. Þetta
er annað bréfíð sem Doina Comea sendir
Ceausescu Rúmeníuforseta og lýsir það
vel ógnarástandinu í Rúmeníu. Það birtist
hér í heild:
Hr. forseti.
Orðsendingin sem ég sendi yður að
þessu sinni er skýr og ótvíræð, hörmuleg
lífskjör okkar um þessar mundir krefjast
þess. Ég bið yður að líta á þessa orðsend-
ingu eins og ég stæði úti á götu, úti á
„Frelsistorgi“ í Cluj, méð spjald í hendi og
á það væri ritað: Hættið að ofsækja föður-
landsvini sem hafa látið skoðanir sínar í
Ijós opinberlega. Skoðanir þeirra em okkar
skoðanir. Þeir eiga stuðning okkar og
okkur er hlýtt til þeirra.
Þér þröngvið okkur undir kæfandi stjórn
sem ógnar tilveru okkar, siðferðilega og
líffræðilega. Við þolum þetta ekki lengur.
Þér hafið lagt í rúst ástkærar, gamlar
kirkjur. Þér hafíð rofíð grafarró fyrmrn
stjómenda okkar.
Þér hafíð hafíst handa við að eyðileggja
þorpin í landi okkar, sum þeirra em margra
alda gömul. Þér gerið þetta til þess að
eyðileggja lífíð í þeim.
Þér hafið brotið á bak aftur viljastyrk
fólksins, niðurlægt það og komið í veg
fyrir að það láti í ljós réttmæta reiði yfír
þjáningum sínum. Þér lítilsvirðið samvisku
þess, neyðið það með þvingunum og ógnar-
verkum að samþykkja lygi sem sannleika
og sannleika sem lygi. Á þennan hátt neyð-
ið þér það til að sætta sig við siðferðilegt
skipbrot.
Er nú kominn sá tími, að skáld og heim-
spekingar eiga að þjást? Þarf að útskýra
það fyrir einhveijum að skáld og heimspek-
ingar em sál þjóðarinnar? Já, þeir em
það, en ekki hin andlausa hugmynda-
fræði, sem þér neyðið yfir okkur.
Hvað hefði orðið um menningu okkar
ef Karl I konungur hefði þaggað niður í
Eminescu af því að hann var oft gagnrýn-
inn á stjómina í ljóðum sínum og greinum?
En Karl konungur var upplýstur konungur.
Bindið enda á þessa kúgunarstefnu sem
eyðileggur meira en efnahagshörmungarn-
ar sem þér hafið leitt yfir okkur. Ana
Blandiana, Dan Desliu, Mircea Dinescu,
Andrei Plesu, þetta em skáldin okkar. Þau
em heimspekingar allrar þjóðarinnar. Þau
em ekki einkaeign yðar. Eins og allir sem
koma auga á sannleikann og láta hann í
ljós í listrænni sköpun sinni em þau í senn
skapendur og veijendur tilvem okkar sem
þjóðar. Að þagga niður í þeim er aðför
að andagiftinni.
Þér getið ekki refsað þeim, lítillækkað
þau eða stöðvað listræna sköpun þeirra
nema með sviksamlegri árás á sjálfar þjóð-
arræturnar. Við hyllum þessi skáld. Við
hyllum þessa heimspekinga.
Hættið að refsa ritstjómm sem leggja
starf sitt að veði og birta það sem þeir
vilja vegna þess að þeir unna sannleikanum
og því sem fagurt er.
Hættið ofsóknum með uppblásnum
ákæmm og málaferlum. Enginn trúir því
að skáld stundi ólögleg viðskipti með gjald-
eyri. Slík viðskipti em sérréttindi þeirra
sem selja brauð, mjólk og kjöt til útlanda,
og taka þannig matinn frá bömunum.
Veitið þeim blaðamönnum og prenturum
frelsi sem hafa unnið það eitt til saka, að
þeir gátu ekki lengur búið við lygina. Við
hyllum þá.
Hættið að ofsækja hina fyrrum voldugu
kommúnistaforingja, sem gagnrýna yður
réttilega fyrir að eyðileggja efnahag og
skipan þjóðfélagsins: fyrir að eyðileggja
álit Rúmeníu á alþjóðavettvangi og fyrir
þijóskulega framkvæmd yðar á þrúgandi
og úr sér gengnum sósíalisma. Yður væri
nær að taka mark á tillögum þeirra ef það
mætti verða til þess að bjarga landinu úr
fúamýrinni.
Eitt er deginum ljósara: fólkið hafnaði
sósíalisma yðar algerlega fyrir löngu. Þeg-
ar árið 1977 gerðu 33.000 námuverka-
menn í Jiu-dal yður þetta ljóst. Þúsundir
verkamanna og almennir borgarar sögðu
yður þetta afdráttarlaust í Brasov. Nokkr-
ir heiðarlegir menntamenn tóku gífurlega
áhættu þegar þeir sögðu yður þetta sama
með því að mótmæla hver með sínum
hætti (fornleifafræðingar, sagnfræðingar,
arkitektar, rithöfundar og margir fleiri).
Nöfn þeirra eru kunn og í heiðri höfð
meðal íbúa Rúmeníu.
Við förum þess á leit við yður, að þér
virðið mannréttindi okkar eins og þau eru
tíunduð í stjórnarskrá landins og í alþjóða-
samningum sem ritað hefur verið undir
af ríkisstjórn Rúmenínu. Ég vísa sérstak-
lega til síðasta samningsins um þetta efni,
sem var ritað undir í Vínarborg.
A meðan þér eruð á lífi og á meðan
okkur, fólkinu, er haldið niðri af öryggis-
lögreglu yðar, Securitatea, hafið þér vald
til að þagga niður í okkur og gefa heimin-
um ranga mynd af því sem raunverulega
er að gerast í Rúmeníu. En enginn trúir
yður lengur. Og þér gétið verið þess full-
vissir, að sagan mun ekki fyrirgefa yður,
þegar þér ráðið engu lengur um gang
hennar, sagan mun dæma yður af verkum
yðar. Fyrir það sem þér hafið gert gegn
þjóðmenningu okkar en ekki fyrir risavax-
in og oftast ljót mannvirki úr steinsteypu,
sem þér hafið látið koma í staðinn fyrir
uppbyggingu andans.
Dojna Cornea
KJARNINN í
þessu bréfi er ákall
, í þágu þeirra Rúm-
andaglftina ena sem leggja
stund á andlega
iðju, skálda og
heimspekinga. Eftir að einræðisherrann
hefur svipt þjóðina öllum veraldlegum
Að drepa
gæðum og ætlar að leggja þúsundir sveita-
þorpa í rúst og rífa fólkið upp með rótum,
þykir bréfritara hámarkinu náð með því
að ráðist sé á þá sem hafa hugrekki til
að beita andlegu þreki sínu í þágu sannleik-
ans.
Okkur sem búum við veraldlegar alls-
nægtir hættir til að gleyma því, hve mikil-
væg störf hugsjónamanna og baráttu-
manna á hinu andlega sviði hafa verið til
að skapa okkur þau kjör sem við njótum
og eru í raun einstæð í sögu mannkyns.
Þar skiptir hinn kristni trúarboðskapur
miklu. Saga þessarar aldar í Evrópu sýnir
okkur, að þar ríkir mest velmegun þar sem
kristin trú og lýðræðislegir stjórnarhættir
hafa fengið að þróast og dafna. í hinum
hluta álfunnar þar sem trúariðkun hefur
verið hneppt í fjötra og réttindum fólks
til að að láta í ljós skoðanir sínar ýtt til
hliðar ríkir stöðnun og örbirgð. Fer vel á
því að minnast þess nú á hvítasunnu, stofn-
degi kirkjunnar, þegar lærisveinarnir fyllt-
ust heilögum anda og tóku að tala öðrum
tungum, eins og andinn inngaf þeim.
í þessu sama hefti af Spectator birtist
lesandabréf vegna þess að áður hafði í
tímaritinu verið fundið að ofríki og grimmd
Ceausescu. Telur sá bréfaritari sem er
Breti og formaður bresks félags um rúm-
ensk fræði, að ekki sé réttmætt að gagn-
rýna þjóðaríeiðtoga, sem unnið hafí það
afrek að borga upp allar erlendar skuldir
þjóðarinnar, sé eðlilegt að slíkt afrek kosti
fómir.
Við höfum áhyggjur af erlendum skuld-
um okkar og ekki að ástæðulausu. Von-
andi tekst okkur að halda þannig á mál-
um, að ekki þurfí að gripa til samskonar
aðferða og í Rúmeníu til að létta þeim
bagga af þjóðinni. Þótt Ceausescu verði
reist minnismerki fyrir að hafa látið þjóð-
ina líða, svo að unnt væri að borga allar
erlendar skuldir hennar, verða þau rifín
„Við höfum áhyggj-
ur af erlendum
skuldum okkar og
ekki að ástæðu-
lausu. Vonandi
tekst okkur að
halda þannig á mál-
um, að ekki þurfi
aðgrípatil sams-
konar aðferða og í
Rúmeníu til að létta
þeim bagga af þjóð-
inni. Þótt Ceauses-
cu verði reist minn-
ismerki fyrir að
hafa látið þjóðina
líða, svo að unnt
væri að borga allar
erlendar skuldir
hennar, verðaþau
rifin skömmu eftir
að hann er allur.
Þannig fer æði oft
fyrir andlausum
valdsmönnum, að
steinsteypan reyn-
ist endast skemur
en andi þeirra sem
á móti þeim börðust
í nafiii sannleik-
ans.“
skömmu eftir að hann er allur. Þannig fer
æði oft fyrir andlausum valdsmönnum, að
steinsteypan reynist endast skemur en
andi þeirra sem á móti þeim börðust í
nafni sannleikans. Skuldavíxla er hægt að
framlengja en ekki líf þeirra sem farast í
holskeflu rúmenska þjóðerniskommún-
ismans.
Nú á tímum peningahyggjunnar, þegar
fjárhagsleg mælistika er notuð við allt
gildismat í okkar ágæta landi, ættum við
að minnast þess að með hana að vopni
eigum við á hættu að fjarlægjast hin and-
legu gildi, sem eru þó forsendan fyrir til-
veru okkar sem þjóðar eins og hinna skuld-
lausu Rúmena, sem nú er verið að eyði-
leggja í nafni peninga- og valdahyggju.
Er til að mynda réttmætt að leggja aðeins
fjárhagsleg atriði til grundvallar, þegar
rætt er um störf kennara og hlutverk
skóla? Það er alls ekki verið að segja, að
kennarar eigi að vera illa launaðir, þegar
minnt er á hugsjónalegt og andlegt gildi
kennara- og skólastarfs. Langvinnar deilur
um kaup og kjör kennara og skortur á
markvissri stefnu í skólamálum eru hins
vegar að grafa siðferðilega undan kenn-
arastarfinu og gera skólana að þjóðfélags-
legu vandamáli. Þá valdsmenn sem nú sitja
í ríkisstjóm íslands skortir því miður hæfi-
leika til að geta bætt úr þessu. Sú spum-
ing verður raunar sífellt áleitnari, hvort
menntun æskunnar yrði ekki betri ef hún
væri ekki jafnháð yfirstjórn ríkisvaldsins
og nú er. Þar sem ríkisvaldið er mest er
andlegum verðmætum, menntun og menn-
ingu hættast eins og enn einu sinni er að
sannast í Rúmeníu — og víðar. Kennara-
starfið miðar að andlegri uppbyggingu.
Það er því hugsjónastarf fyrst og síðast.
Mikilvæg yrkja vegna þess hve akurinn
er dýrmætur. Og verður er verkamaðurinn
launa sinna. En hann þrífst ekki, ef hand-
afl ríkisforsjár á öllu að ráða.