Morgunblaðið - 27.05.1989, Síða 29

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. MAÍ 1989
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. MAI 1989
2£

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Ráðvillt stjórn með
ranga skattastefiiu
Fjármálastjóm ríkisstjórnar
Steingríms Hermannsson-
ar gengur þvert á þá starfs-
hætti sem stjórnir annarra
landa eru að tileinka sér. Ann-
ars staðar er verið að leita leiða
til þess að minnka hlut ríkisins
og auka svigrúm einstaklinga
og fyrirtækja þeirra. Hér er
hins vegar lagt höfuðkapp á
að hrifsa sífellt meiri fjármuni
til /íkisins og nota ríkissjóð til
að færa fé úr einum vasa í
annan. Ríkisstjórnin hafði í
ársbyijun aukið skattheimtu
um rúma sjö milljarða. Síðan
hefur pinklunum fjölgað.
Þuríður Pálsdóttir söngkona
ritar grein í Morgunblaðið í
gær, þar sem hún segir meðal
annars: „Og svo er það júlí-
glaðningur ríkisstjómarinnar
sem fann upp á því á jólaönn
að sjálfsagt væri nú að byija
upp á nýtt að skattleggja
margskattlagðar eignir ein-
staklinga. Sá illræmdi eignar-
skattur hefur verið nefndur
„ekknaskatturinn“ vegna þess
að hann leggst með meira en
tvöföldum þunga á ekkjur og
ekkla.“
Hér í blaðinu hefur oftar en
einu sinni verið vakið máls á
þessari ranglátu skattheimtu
og hún gagnrýnd. Fyrir kosn-
ingar 1987 áttu menn að geta
séð að hveiju stefndi í þessu
efni, ef vinstri flokkarnir næðu
undirtökunum í landsstjóm-
inni. Þá lá fyrir, að þeir töldu
allir réttmætt að stórhækka
eignarskatta. Það stóð ekki
heldur á framkvæmdinni, þeg-
ar fjármálaráðuneytið komst í
hendur Alþýðubandalagsins.
Með hjásetu Kvennalista og
stuðningi Aðalheiðar Bjarn-
freðsdóttur úr Borgaraflokki
var eignarskatturinn sam-
þykktur. Þingmenn Sjálfstæð-
isflokks reyndu síðan að ná því
fram að eftir lát maka skyldi
reikna eignarskatt eftirlifandi
eins og bæði væm á lífi. Því
var hafnað en á hinn bóginn
var samþykktur fimm ára um-
þóttunartími fyrir þann, sem
situr í óskiptu búi. Æskilegast
hefði að sjálfsögðu verið, að
þessum illræmda skatti hefði
verið ýtt alveg til hliðar.
Reiðin sem fram kemur í
grein Þuríðar Pálsdóttur end-
urspeglar viðhorf, sem setur
mikinn svip á umræður um
stjórnmál líðandi stundar og
kemur fram í vantrú almennra
kjósenda á ríkisstjórninni í
skoðanakönnunum. Þuríður
lýsir nýafstöðnu þingi með
þessum orðum: „í mínum huga
er þetta þingtímabil eins og
holskefla náttúruhamfara sem
skilur eftir sig hrun, eyðilegg-
ingu og ráðvillt fólk. Fyrirtæki
farin á hausinn, einstaklingar
gjaldþrota, allir að sligast und-
an skattabyrði, fólki sagt upp
vinnu, milljarðatap á Sam-
bandsstórveldinu, en forstjór-
arnir halda sér enn í reiðann
á meðan forsætisráðherra
þeirra stendur í brúnni. Mann-
orðsmorð orðin að dægrastytt-
ingu almennings, skólarnir í
upplausn, nemendur próflaus-
ir, kennarar launalausir, sjúkl-
ingar sendir heim og vona að
þeir lifi það af að bíða eftir því
að komast í aðgerðir. Jú, Fram-
sókn bjargaði fiskeldinu, enda
miklu mikilvægara en blóð-
banki og hjartadeild.“ Við
þetta er því einu að bæta, að
Framsóknarflokkurinn bjarg-
aði ekki einu sinni fiskeldinu,
eins og fram kemur í frétt
Morgunblaðsins í gær.
Nýgerðir kjarasamningar
hafa losað ríkisstjórnina út úr
þeim vanda, sem felst í því að
standa í deilum um kaup og
kjör. Þeir hafa á hinn bóginn
engu breytt um þá staðreynd,
að stjórnin sér ekki aðra leið
við stjórn landsmála en leggja
auknar byrðar á borgarana,
taka lán erlendis og færa fjár-
muni úr einum vasa í annan.
Peningatilfærsla dugar ekki til
að skapa atvinnuvegunum við-
unandi starfsskilyrði, hins veg-
ar frestar hún því að fyrirtæki
sem starfa við óviðunandi að-
stæður leggi upp laupana.
í lok greinar sinnar í Morg-
unblaðinu í gær hvetur Þuríður
Pálsdóttir þá sem eru komnir
á efri ár til að hverfa frá hlé-
drægni og ijúfa þögn sína,
þeir þurfi sjálfir að standa á
rétti sínum. Lágmarkskrafan
hljóti að vera sú að hafa leyfi
til að búa óáreitt á sínu eigin
heimili svo lengi sem fólk
treystir sér til þess. Að stjórn
sem kennir sig við félags-
hyggju skuli standa þannig að
málum, að fólk þurfi að rísa
upp til að setja fram slíka
kröfu, er ekki annað en
tímanna tákn. Vill hún ekki
gera sem flesta eignalausa?
Hvað ætli verði síðan skatt-
lagt?
Þeir semja um vopna-
hlé við sjálfa sig
Guðjón Magnússon formaður Rauða kross íslands sæmir Maríu Pét-
ursdóttur Florence Nightingale orðunni
María Pétursdóttir
sæmd Florence
Nightingale orðunni
MARÍA Pétursdóttir skólastjóri var sæmd Florence Nightingale orð-
unni við hátíðlega athöfh að Hótel Lind þann 24. þessa mánaðar.
Guðjón Magrtússon formaður Rauða kross íslands sæmdi hana orð-
unni að viðstaddri stjórn RKÍ og gestum.
eftir Þorstein
Pálsson
Fyrir um það bil tveimur mánuð-
um vakti það nokkra athygli þegar
Steingrímur Hermannsson setti
sinni eigin ríkisstjórn úrslitakosti.
Hann gaf henni tveggja mánaða
frest til þess að skila einhveijum
árangri. Sennilega hafa flestir látið
þessi ummæli eins og vind um
eyru þjóta og flest bendir til þess
að hún hafi verið meiningarlaus
með öllu.
Þó að allur almenningur í
landinu taki yfirlýsingar sem þess-
ar ekki hátíðlega rifjaði hún upp
fyrir þá sem hlut eiga að máli svip-
uð atvik úr tíð fyrri ríkisstjórna.
Ef einhveijir forystumenn Fram-
sóknarflokksins hefðu á hinn bóg-
inn metnað til þess að taka um-
mæli forstætisráðherra í alvöru
getur verið hollt að rifja upp
nokkra einfaldar staðreyndir.
Nú er uppi djúpstæður ágrein-
ingur um stefnu í efnahags- og
atvinnumálum, m.ö.o. Það er
ágreiningur um það hvort hér eigi
að fylgja fijálslyndri stefnu eða
forsjárhyggju vinstri flokkanna.
Ég ætla að þessu sinni að leiða
þann ágreining hjá mér en að
gefnu tilefni minna á hver árang-
urinn hefur orðið af breyttri stjórn-
arstefnu.
Frestur á frest ofan
Afkoma sjávarútvegsins er
fyrsta viðfangsefnið. Leiðir skyldu
síðastliðið haust með Sjálfstæðis-
flokknum annarsvegar og Fram-
sókn og krötum hins vegar vegna
ágreinings um leiðir til þess að
bæta stöðu útflutningsframleiðsl-
unnar Samstarfsflokkarnir fyrr-
verandi vildu láta reyna á hrein-
ræktaða vinstri stefnu.
Afleiðingin fyrir sjávarútveginn
og íslenskt atvinnulíf er sú að
rekstrarstaða sjávarútvegsins hef-
ur í engu breyst. Þó hafa þau
umskipti orðið að verð er hætt að
falla á erlendum mörkuðum eins
og það gerði á síðasta ári og dollar-
inn er tekinn að stíga í stað þess
að falla og lokst hefur vertíð verið
einmuna góð það sem af er þessu
ári.
Þrátt fyrir hagstæð ytri skilyrði
á öllum sviðum hefur ríkisstjórn-
inni ekki tekist á bæta almenn
rekstrarskilyrði í sjávarútvegi. I
stóryrtu yfirlýsingunum við stjórn-
armyndunina átti þetta þó að geta
gerst á örfáum vikum. Og eftir
neyðarfundinn í nóvember hjá
samtökum fiskiðnaðarins átti þetta
að gerast eftir langan ríkisstjórn-
arfund sem þá var boðaður. Þá
átti eitthvað að gerast með ráðstöf-
unum í byijun þessa árs. Loks
voru gefin fyrirheit um eitthvað í
tengslum við kjarasamninga. En
niðurstaðan er enn óbreytt ástand.
Stefán hafiriar
strútsaðferðinni
Helsta ádeilduefni vinstri flokk-
anna á Sjálfstæðisflokkinn voru
bankalögin sem sett voru í tíð fyrri
ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar. Þau áttu að hafa
valdið atvinnuvegunum óbætan-
legu tjóni vegna of hárra vaxta.
Þetta átti svo að leiðrétta á einu
augabragði með nýrri miðstýring-
arstefnu. Forsætisráðherrann og
fjármálaráðherrann hafa verið að
halda því að þjóðinni að raun-
vextir séu nú komnir niður í 6%
og muni lækka niður í 5% í næsta
mánuði. En guðfaðir ríkisstjórnar-
innar, Stefán Valgeirsson, býr yfir
þeirri hreinskilni að hann hefur
sagt beint framan í forsætisráð-
herrannn í sjónvarpsumræðum að
vextirnir séu 7,25 og upp í 9,25%.
Og nafnvextir fara nú hækkandi
með vaxandi yerðbólgu.
Þetta veit allur almenningur í
landinu. Þetta vita stjórnendur at-
vinnufyrirtækjanna, en ríkisstjórn-
in lokar augunum. Jafnvel forsæt-
isráðherrann sem í orði kveðnu gaf
sjálfum sér tveggja mánaða frest
til þess að ná árangri lokar augun-
um og stingur höfðinu í sandinn
eins og strúturinn.
Einn af þingmönnum Fram-
sóknarflokksins sagði í þingræðu
undir lok þinghaldsins að gert hefði
verið vopnahlé við ríkisstjórnina
en hann gæti fullvissað menn um
að það vopnahlé stæði ekki lengur
en til haustsins. Fróðlegt verður
að fylgjast með því hvort vopna-
hléssamningarnir verða haldnir
eða brotnir upp á haustdögum. Eða
ætli það sé svo að framsóknarmenn
séu að setja sjálfum sér enn einn
gálgafrestinn án þess að meina
nokkuð með því?
Kjarasamningar sviknir
Einn af helstu forystumönnum
í verkalýðshreyfingunni, Pétur
Sigurðsson, forseti Alþýðusam-
bands Vestfjarða, hefur lýst því
yfir að ríkisstjórnin hafi brotið sitt
eigið boðorð í kjarasamningunum
með því að semja um flestar krón-
ur í launahækkun til þeirra sem
hæst laun höfðu fyrir. Og hann
segir að í framhaldi af þessu hljóti
verkalýðshreyfingin að innheimta
þetta allt saman í lok ársins.
Hér talar sá foringi úr verkalýs-
stétt sem hvað lengst hefur gengið
í því að aðstoða ríkisstjórnina við
að ná hagstæðum kjarasamning-
um. Blekið er ekki þornað á samn-
ingum fyrr en ríkisstjórnin hefur
svikið. Það er ekki lengur talsmenn
stjórnarandstöðuflokka sem draga
þessa staðreyndir fram í dagsljós-
ið. Helstu áhrifamenn stjórnar-
flokkanna, þeir sem sýnt hafa for-
ystumönnum þeirra mest traust
og trúnað, koma nú og afhjúpa
veruleikann fullir vonbrigða. Og
formaður Alþýðubandalagsins var
nægjanlega hygginn til þess að
leyfa forsætisráðherrann að verk-
stýra þessum lokaþátt kjarasamn-
inganná.
Erlendar skuldir hækka um
120 þúsund kr. á mann
Og ritstjórar Tímans draga ekki
af sér í þessum efnum. í vikunni
birtu þeir ítarlega og greinagóða
frétt um það hver umskipti hafa
orðið eftir að Steingrímur Her-
mannsson, formaður Framsóknar-
flokksins, tók á nýjan leik við verk-
stjórn efnahagsmála í ríkisstjórn
íslands. Tíminn segir að þessi
umskipti hafi leitt til þess að er-
lendar skuldir þjóðarinnar hafi
hækkað úr 105 milljörðum króna
á síðastliðnu ári upp í rúmlega 135
milljarða á þessu ári. Aukningin
sé hvorki meira né minna en 120
þúsund krónur á hvert mannsbarn
í landinu. Bragð er að þá barnið
finnur.
Og Tíminn greinir frá því að
lausatökin í efnahagsstjórninni séu
á þann veg að á sama tíma og
landsframleiðslan eykst um 14%
af landsframleiðslu í samanburði
við 41% á síðasta ári. Og skulda-
söfnunin nálgist ískyggilega fyrra
met frá þeim tíma er núverandi
formaður Framsóknarflokksins var
í hið fyrra sinn verkstjóri við stjórn
efnahagsmála í ríkisstjórn íslands.
Áfangasigur
sjálfstæðismanna í
skattamálum
Eitt versta verk ríkisstjórnarinn-
ar í skattamálum gerðist þegar
Alþýðubandalagið knúði fram stór-
hækkun á eingnarsköttu. Sérstakt
nýtt eignaskattsþrep lagðist ofan
á almenna skattahækkun. Þessi
nýja eignaskattsstefna kom með
mestum þunga niður á einstæðing-
um og fyrst og fremst ekkjum og
ekklum.
Þrátt fyrir harða gagnrýni var
órofa samstaða um það meðal
vinstri flokkanna að keyra þessa
skattkerfisbreytingu fram í nafni
félagshyggjunnar. Sérstakur
ekkju- og ekklaskattur varð þannig
eitt af táknum félagslegra viðhorfa
núverandi ríkisstjórnar.
Ragnhildur Helgadóttir flutti
frumvarp í nafni sjálfstæðismanna
sem gerði ráð fyrir því að afnema
þetta hróplega ranglæti sem þessi
Þorsteinn Pálsson
„Nú er uppi djúpstæður
ágreiningur um stefnu
í efnahags- og atvinnu-
málum, m.ö.o. Það er
ágreiningur um það
hvort hér eigi að fylgja
frjálslyndri steftiu eða
forsjárhyggju vinstri
flokkanna. Eg ætla að
þessu sinni að leiða
þann ágreining hjá mér
en að geftiu tilefiii
minna á hver árangur-
inn hefur orðið af
breyttri stjórnarstefnu“
nýja skattastefna hafði í för með
sér. Þingflokkur sjálfstæðismanna
gerði þá kröfu þegar samið var á
milli þingflokka um þinglok að
stigið yrði verulegt skref í þá veru
að koma til móts við frumvarp
Ragnhildar Helgadóttur um þetta
efni.
Áfangasigur vannst með því að
stjórnarflokkarnir þorðu ekki ann-
að en að viðurkenna í nokkru þær
alvarlegu afleiðingar sem skatta-
stefnan hafði í för með sér að þessu
leyti. Þetta var árangur af ein-
arðri en um leið málefnalegri
stjórnaranstöðu. En við lítum á
þetta sem fyrsta skref. Þess ér
ekki að vænta að meiri árangur
náist fyrr en Sjálfstæðisflokkurinn
fær aðild að ríkisstjórn á ný.
Að nota aldraða til
skattheimtu
Annað dæmi um ófyrirleitni
stjórnarflokkanna í skattamálum
birtist í frumvarpi um málefni aldr-
aðra sem afgreitt var nú undir
þinglokin. Um það var víðtæk sam-
staða að nauðsynlegt væri að
semja ný lög um þennan mikilvæga
málaflokk. En hitt var í meira lagi
vafsamt að læða breytingu á stað-
greiðslulögum skatta inn í þessa
lagabreytingu með því að leggja
aftur á nefskatt vegna fram-
kvæmdasjóðs aldraðra.
Það var eitt meginatriðið við
kerfisbreytinguna sem gerð var
með staðgreiðslulögunum að af-
nema smá skatta af ýmsu tagi,
þar á meðal nefskatta sem lögðust
þyngst á þá efnaminnstu og fella
þá inn í staðgreiðslukerfið. Þetta
var eitt af aðaláhugamálum verka-
lýðshreyfingarinnar í tengslum við
þessa skattkerfisbreytingu sem
sjálfstæðismenn höfðu forystu um.
Nú ákvað ríkisstjórnin hins veg-
ar að taka þennan nefskatt upp á
nýjan leik og leggja 200 milljónir
króna á í nýjum sköttum. Stað-
greiðslukerfið gerir ráð fyrir því
að framkvæmdasjóður aldraðra fái
sinn hlut óskertan eins og áður
var. Síðan kemur ný skattlagning,
endurvakinn ' nefskattur. Skatt-
heimtan er tvöföld. Mað hagsmuni
aldraðra að fyrirvarpi en Olafur
Ragnar Grímsson tekur helming-
inn af skattpeningunum og setur
í hít ríkissjóðs til allt annarra
verka.
Með aðgerðum af þessu tagi er
verið að bijóta gegn meiginhug-
myndum þeirra mikilvægu skatt-
kerfisbreytingar sem átti sér stað
með staðgreiðslulögunum. En hin
siðferðilega hlið málsins er í sjálfu
sér miklu ógeðfelldari. Ríkisstjórn
félagshyggjunnar er að nota aldr-
aða til þess að leggja tvisvar sinn-
um á skatt til sömu þarfa og tekur
helminginn af skattpeningnum í
almenna eyðslu ríkissjóðs. Lágu
siðferði félagshyggju núverandi
vinstri stjórnar virðast því éngin
takmörk sett. Kratarnir segjast
vera á'Tnóti en kyngja öllu og
greiða atkvæði eins og Ólafur
Ragnar mælir fyrir um.
Höfundur er formaður Sjálfstæðis-
flokksins.
Alþjóðaráð Rauða krossins veitir
orðuna sem er æðsta heiðursmerki
sem hjúkrunarkonum veitist og er
úthlutað annað hvert ár eftir til-
nefningum frá landsfélögum Rauða
krossins og Rauða hálfmánans.
Þijár íslenskar hjúkrunarkonur
hafa hlotið orðuna, Sigríður Eiríks-
dóttir 1949, Sigríður Bachmann
1957 og Bjarney Samúelsdóttir
1977.
María Pétursdóttir lauk prófi frá
Hjúkrunarskóla íslands 1943 og
stundaði framhaldsnám í barna-
hjúkrun, geðhjúkrun og hjúkruna-
rkennslu í Bandaríkjunum og
Kanada á árunum 1943-1945 og
kenndi síðan við Hjúkrunaskóla ísj_
lands í mörg ár.
María sat í stjórn Hjúkrunarfé-
lags íslands frá 1945 og var for-
maður félagsins 1964-1974. Hún
hefur verið skólastjóri Nýja hjúkr-
unarskóláns frá stofnun hans 1972.
Auk þessa hefur María starfað fyr-
ir Rauða krossinn og verið í stjórn
Bandalags íslenskra kvenna, Kven-
félagasambands íslands, BSRB og
fyölda annarra félaga. María var
sæmd riddarakrossi hinnar íslensku
Fálkaorðu árið 1973 og stórriddara-
krossi sómu orðu árið 1988 fyrir
störf sín að félagsmálum.
Innflutningsbann
er tímaskekkja
eftir Þorvald
Gylfason
I
Vinnudeilur og verkföll hafa ver-
ið landlæg hér um langt skeið og
valdið miklum skaða. Það hefur
gerzt oftar en einu sinni á liðnum
árum, að kjarasamningar hafa
hleypt verðbólguskriðu af stað. Ein-
mitt nú vofir slík hætta yfir þjóð-
inni eina ferðina enn.
Ein ástæðan til þessa er einfald-
lega sú, að í landinu býr fjöldi fólks
við miklu krappari kjör en efni
standa til. Launþegar vita það
mætavel, að starfsbræður þeirra í
mörgum stéttum búa við mun betri
efnahag til dæmis á Norðurlöndum
og í Bandaríkjunum en tíðkast hér
heima, jafnvel þótt þjóðarfram-
leiðsla á mann sé áþekk í þessum
löndum. Þetta fólk reynir eðlilega
að knýja fram kjarabætur í samn-
ingum, eftir því sem aðstæður leyfa.
Það segir sig sjálft, hversu miklu
friðvænlegra ástandið væri á vinnu-
markaði hér og hversu miklu minni
verðbólguþrýstingurinn væri, ef
heimilin í landinu væru leyst undan
því oki að þurfa að greiða 34.000
krónum of mikið hvert um sig á
hveiju ári að meðaltali fyrir kartöfl-
ur, egg og kjúklinga vegna innflutn-
ingsbanns, að ekki sé minnzt á
önnur matvæli. Það er líka um-
hugsunarvert í þessu samhengi, að
samtök launþega hafa aldrei mót-
mælt innflutningshöftum, jafnvel
þótt þau hafi efnt til verkfalla hvað
eftir annað gegnum tíðina vegna
ágreinings við vinnuveitendur eða
stjórnvöld um kjarabætur, sem eru
miklu minni í raun og veru en frjáls
innflutningur kartaflna, eggja og
kjúklinga myndu færa launþegum
á silfurfati.
II
í umræðunni að undanförnu hef-
ur fjórum efnislegum röksemdum
verið teflt fram gegn fijálsum inn-
flutningi kartaflna, eggja og kjúkl-
inga. Engin þessara röksemda er
þó skynsamleg að mínum dómi.
Fyrsta röksemdin er sú, að hrein-
lætis- og heilbrigðissjónarmið út-
heimti bann við innflutningi kjúkl-
inga og eggja. Hér virðist vera um
einberan fyrirslátt að ræða. Hví
skyldi íslenzkum neytendum vera
hættara við erlendum afurðum en
innlendum? Það segir sig sjálft, að
það væri enginn vandi að hafa sams
konar heilbrigðiseftirlit með inn-
fluttum afurðum og nú er haft með
innlendri framleiðslu.
Önnur röksemdin er sú, að land-
búnaður í nálægum löndum njóti
svo mikilla hlunninda, að íslenzkum
bændum væri ókleift að keppa við
erlenda bændur á jafnréttisgrund-
velli. Þessi röksemd er ógild vegna
þess, að tiltækar upplýsingar benda
til þess, að íslenzkir bændur njóti
enn meiri hlunninda en erlendir
bændur, þegar allt er skoðað. Til
dæmis veijum við Islendingar til-
tölulega mun meira fé til land-
búnaðar samkvæmt fjárlögum en
Evrópubandalagsþjóðirnar. Ef er-
lendir framleiðendur reyndu að
leggja íslenzkan markað undir sig
með óeðlilegum viðskiptaháttum, til
dæmis í skjóli tímabundinna niður-
Þorvaldur Gylfason
greiðslna, þá væri hægt að bregð-
ast við þeim vanda með því að
leggja toll á slíkan innflutning til
mótvægis.
Þriðja röksemdin er sú, að inn-
lend framleiðsla kartaflna, eggja
og kjúklinga spari erlendan gjald-
eyri. Þessi röksemd er reist á mis-
skilningi. Ef innflutningur þessara
vörutegunda væri fijáls, myndi af-
koma heimilanna batna til muna,
„Hitt er alveg víst, að
heilbrigð samkeppni
myndi hvetja til
margvíslegrar hagræð-
ingar í íslenzkum land-
búnaði, bæta fram-
leiðsluna og lækka
kostnað. Oheftur og
tollfrjáls innflutningur
landbúnaðarafurða til
íslands frá öðrum lönd-
um myndi auka flöl-
breytni og lækka mat-
vöruverð.“
svo að stjórnvöld fengju þá svigrúm
til þess að draga verulega úr halla-
rekstri ríkissjóðs og meðfylgjandi
skuldasöfnun erlendis. Þannig væri
hægt að spara gjaldeyri til mótvæg-
is með tímanum. Hvað sem því
líður, myndi innflutningur þessara
vörutegunda kosta innan við 200
milljónir króna á ári í erlendum
gjaldeyri, sem er aðeins örlítið brot
(0,2%) af heildarinnflutningi þjóðar-
innar á þessu ári.
Fjórða röksemdin gegn fijálsum
innflutningi er á þá leið, að það sé
varhugavert að leyfa innflutning
kartaflna, eggja og kjúklinga, nema
stjórnvöld séu reiðubúin til þess að
fara þessa leið á enda og gefa inn-
flutning annarra landbúnaðaraf-
urða fijálsan líka. Stjórnvöld virð-
ast hugsa sem svo, að úr því að
það komi ekki til greina fyrir þeirra
parta að leyfa innflutning á kjöti,
smjöri og osti, þá sé það eins gott
að láta kné fylgja kviði og halda
áfram að banna innflutning kart-
aflna, eggja og kjúklinga líka.
Þarna skýtur skökku við. Einmitt
vegna þess að litlar líkur virðast
vera til þess, að innflutningur á
kjöti, smjöri og osti verði gefinn
fijáls á næstunni, ber brýna nauð-
syn til þess, að mínum dómi, að
afnema núgildandi bann við inn-
flutningi kartaflna, eggja og kjúkl-
inga smám saman til þess að bæta
afkomu heimilanna í landinu og
auðvelda stjórnvöldum að leysa
verðbólguvandann. Öðrum kosti
bendir ýmislegt til þess, að efna-
hagsmál þjóðarinnar hjakki í sama
fari enn um sinn.
III
Hvaða vit er annars í því að
leggja blátt bann við innflutningi á
kjöti, smjöri og osti frá útlöndum,
eins og við gerum nú? ísland er
trúlega einsdæmi í okkar heims-
hluta að þessu leyti. í Færeyjum
geta neytendur til dæmis valið milli
færeysks, íslenzks og ný-sjálenzks
lambakjöts í búðum auk annars, og
þykir engum mikið þar. Grænlend-
ingar flytja líka landbúnaðarafurðir
inn, að ekki sé talað um Norðmenn,
Svía og Dani. Hvejjs vegna skyldu
íslenzkir neytendur ekki mega sitja
við sama borð?
Kjarni þessa máls er sá, að mat-
vöruverð hér á landi myndi lækka
til muna, maturinn batna og úrval-
ið aukast, ef innflutningur land-
búnaðarafurða yrði gefinn frjáls í
áföngum. Þannig væri hægt að
bæta lífskjörin í landinu mjög veru-
lega með einföldum hætti. Bann við
innflutningi landbúnaðarafurða er
tímaskekkja. Allur annar innflutn-
ingur til landsins er frjáls og hefur
verið fijáls í næstum 30 ár. Hvergi
í nágrannalöndum okkar er það til
dæmis bannað að flytja ost inn frá
útlöndum, svo að ég viti, þótt bænd-
ur framleíði ost í öllum þessum
löndum. Sjálfir nýtum við íslending-
ar okkur innflutningsfrelsi í öðrum
löndum með því að flytja ost, smjör
og kjöt út í stórum stíl.
IV
Það er alkunna, að Island er erf-
itt ábúðar að ýmsu leyti. Framleiðni
í flestum greinum hefðbundins
landbúnaðar hér á landi er þess
vegna minni en gengur og gerist í
flestum Evrópulöndum, þar sem
ýmis náttúruskilyrði henta betur til
landbúnaðar. Það er því ekki víst,
hversu vel íslenzkum landbúnaðar-
afurðum myndi reiða af í sam-
keppni við innfluttar afurðir á inn-
lendum markaði.
Frjáls samkeppni á innlendum
búvörumarkaði ætti þó auðvitað
ekki að ganga í gildi á einni nóttu,
heldur á löngum tíma. Atorka, hug-
vit og hæfileikar íslenzkra bænda
gætu dugað þeim mjög vel til þess
að búa sig undir samkeppni við
erlendar landbúnaðarafurðir á inn-
lendum markaði, fengju þeir nægan
umþóttunartíma. Þar að auki væri
það bæði sanngjarnt og skynsam-
legt við þessar aðstæður að styrkja
bændur af almannafé til enn frek-
ari búháttabreytinga og fram-
leiðsluhagræðingar af ýmsu tagi.
Nálægð íslenzkra bænda við inn-
lendan markað gæfi þeim mikil-
vægt forskot fram yfir erlenda
keppinauta hér heima. Það gefur
augaleið, að flutningskostnaður
íslenzkra bænda væri miklu lægri
en útlendinga. íslenzkir búvöru-
framleiðendur gerþekkja íslenzkan
smekk og eru því í miklu betri að-
stöðu en útlendingar til þess að laga
framleiðslu sína að breytilegum
þörfum íslenzkra neytenda.
Hitt er alveg víst, að heilbrigð
samkeppni myndi hvetja til marg-
víslegrar hagræðingar í íslenzkum
landbúnaði, bæta framleiðsluna og
lækka kostnað. Óheftur og tollfijáls
innflutningur landbúnaðarafurða til
íslands frá öðrum löndum myndi
auka fjölbreytni og lækka matvöru-
verð til mikilla hagsbóta fyrir al-
menning. Fijáls innflutningur
myndi líka veita bændum heilbrigt
og æskilegt samkeppnisaðhald, líkt
og aðrar íslenzkar atvinnugreinar
hafa búið við um langt skeið og
þjóðin hefur notið góðs af.
Höfundur er prófessor.