Morgunblaðið - 25.08.1989, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST T989
27
Minning:
Sveinn Tryggvason
fv. framkvæmdastjóri
Fæddur 12. ágúst 1916
Dáinn 16. ágúst 1989
Sumarkveðja
0, blessuð vertu sumarsól,
er sveipar gulli dal og hól
og gyllir fjöllin himinhá
og heiðarvötnin blá.
Nú fossar, lækir, unnir, ár,
sér una við sitt gyllta hár,
nú fellur heitur haddur þinn
á hvíta jökulkinn.
Þú klæðir allt í pll og glans,
þú glæðir allar vonir manns,
og hvar sem tárin kvika á kinn,
þau kyssir geislinn þinn.
Þú fyllir dalinn fuglasöng,
nú finnast ekki dægrin löng,
óg heim í sveitir sendirðu’ æ
úr suðri hlýjan blæ.
Þú frjóvgar, gleður, fæðir allt
um göll og dali’ og klæðir allt,
og gangirðu’ undir, gerist kalt,
þ_á grætur þig líka allt.
0, blessuð vertu, sumarsói,
er sveipar gulli dal og hól
og gyllir Qöllin himinhá
og heiðarvötnin blá!
Þetta ljóð Páls Ólafssonar kom
fljótt í huga mér er ég settist niður
til að minnast tengdaföður míns,
Sveins Tryggvasonar.
Nú, að áliðnu köldu sumri hér
syðra, þegar lítt hefur sést til sól-
ar, hefur drengur góður verið burt
kallaður. Og tárin kvika á kinn.
Þótt vinamissir sé oft tregabland-
inn og Sveinn Tryggvason skilji
eftir sig stórt skarð á meðal sinna
nánustu þá mun minningin lifa
áfram á meðal okkar.
Minningin um góðan og djarf-
huga mann sem braust fátækur til
mennta, vann landi sínu vel, var
þjóð sinni til sóma og var fjölskyldu
sinni afbragðs faðir, eiginmaður,
bróðir og sonur. Enginn fær betri
eftirmæli. Við, eftirlifandi vegfar-
endur, gerðum vel að rata jafnrétta
leið! Þegar sólin brýst fram úr skýj-
unum og sendir okkur hlýjan blæ
úr suðri er gott að minnast hans,
sem söng með okkur sumarkveðj-
una fyrrum.
Sveinn Tryggvason fæddist í
Reykjavík, 12. ágúst 1916, sonur
hjónanna Sveinsínu Sveinsdóttur og
Tryggva Benónýssonar.
Hann tók ungur þátt, í öllum
störfum, sem til féllu, bæði til sjáv-
ar og sveita og fylgdi vinnusemi
honum alla tíð. Sveitastörfin, sér-
staklega að Hvanneyri, áttu þó
snemma hug hans allan. Minntist
hann húsbónda síns þar, Halldórs
Vilhjálmssonar, með sérstökum hlý-
hug. Ljóst er að Halldór hefur ver-
ið áhrifavaldur í lífi hins unga
manns, hvað lífsstarf varðaði.
Sveinn var námsmaður góður.
Hann lauk gagnfræðaprófi árið
1933 og sneri sér þá strax að mjólk-
urfræðinámi hér heim, fyrst í Borg-
arnesi og síðan á Akureyri. Fyrir
tilverknað Halldórs hélt Sveinn til
Noregs til náms við Statens Mejeri-
skole í Þrándheimi og lauk þaðan
prófi 1937.
Þá kom Sveinn heim og starfaði
fyrst við Mjólkurstöðina í Reykjavík
og síðar varð hann mjólkurbússtjóri
í Hafnarfirði allt til 1942. Eins og
flestir þekkja, urðu stríðsárin einn
allsheijar suðupottur hvað varðar
atvinnuhætti landsmanna. ísland
var ekki lengur það afdalakot, sem
það hafði verið í gegnum aldirnar,
heldur mikilvægur útvörður Evr-
ópu. Sveinn var kallaður til starfa
hjá Búnaðarfélagi íslands 1942 og
gegndi þar ráðunautsstörfum til
ársins 1947. Um skeið var hann
og mjólkurbússtjóri á Sauðárkróki.
Stór áform á sviði landbúnaðar
voru nú uppi og var Sveini Tryggva-
syni treyst til að hrinda þeim í fram-
kvæmt. Hann var skipaður fram-
kvæmdastjóri Framleiðsluráðs
landbúnaðarins 1947 og gegndi því
starfi í 32 ár, allt til ársins 1979.
Það er ljóst, að Sveinn hefur
haft mikil áhrif á framvindu land-
búnaðarmála á þessu tímabili, sér-
staklega á sviði mjólkurframleiðsl-
unnar. í sex manna nefndinni sat
hann 1959—1964 og var ritari
hennar 1966—1973. Hann var for-
maður Framleiðnisjóðs landbúnað-
arins frá 1972 til 1980. Á þessu
tímabili var hann og formaður ís-
landsdeildar Norrænu bændasam-
takanna (NBC). Honum var um-
hugað um norræna samvinnu og
var mikils metinn á þeim vett-
vangi. Sérstaklega voru tengslin við
Noreg honum kær frá fornu fari
og norskan honum tungutöm.
Sveinn var ritfær maður og liggur
töluvert eftir hann af greinum um
landbúnaðarmál. Hann var ritstjóri
Árbókar landbúnaðarins frá 1964.
1. júní 1943 kvæntist Sveinn eft-
irlifandi konu sinni, Gerði S. Þórar-
insdóttur og eignuðust þau tvö
börn, Auði landslagsarkitekt í
Reykjavík og Þórarinn Egil mjólk-
ursamlagsstjóra á Akureyri. Sveinn
bjó fjölskyldu sinni myndarlegt
heimili í Brekkugerði 18 (sem áður
hét Sogamýrarblettur 34). í upp-
hafi þótti það útjaðar borgarinnar
en telst nú nær miðbær. Þarna
stundaði Sveinn sín ræktunarstörf
sem hvíld frá daglegum erli og þótt
byggðin hafi nú þrengt meira að
en Sveinn hefði sjálfur kosið er
húsið og öll umgjörð þess nú sínum
fráfallna húsbónda til sóma.
Ég kynntist ekki Sveini Tryggva-
syni fyrr en 1978, þegar hann hafði
lokið sínum starfsferli. Hann var
ákaflega ljúfur maður í viðkynningu
og stóð einarðlega á sínum skoðun-
um. Hann hugði gott til ævikvölds-
ins, að vitja framandi landa og gefa
fjölskyldunni aukinn tíma. Fyrsta
barnabarnið leit hann 1979 og önn-
ur fjögur bættust við áður en hann
féll frá. Hann varð þeim dýrmætur
afi sem var alltaf tilbúinn að syngja,
lesa og leika. Ég þakka fyrir þeirra
hönd.
Hin síðari ár átti Sveinn við
nokkra vanheilsu að stríða. Á
síðasta ári fór síðan að halla veru-
lega undan fæti. Gerður stóð stað-
föst við hlið hans og hjúkraði honum
svo lengi sem unnt var. Alltaf bar
Sveinn sig þó vel, sem hraustmenni
sæmdi.
Síðasta kvöldið sem hann lifði
varpaði sólin undrabirtu á kvöld-
næturhimininn. Er leið að morgni
hvessti talsvart, og um hádegi var
Sveinn Tryggvason allur. Ég bið
Guð að blessa góðan dreng. Minn-
ingin um hann mun auðga mitt líf
sem annarra.
Einar Valur Ingimundarson
Á fyrsta fundi Framleiðsluráðs
landbúnaðarins hinn 29. júní 1947
var Sveinn Tryggvason ráðinn
framkvæmdastjóri þess og gegndi
hann því starfi til ársloka 1979 er
hann lét af störfum af heilsufars-
ástæðum. Það féll í hlut Sveins að
byggja upp og móta starfsemi
Framleiðsluráðs því að ekki var um
troðnar slóðir að fara og mikilvægt
fyrir bændastéttina, sölusamtökin
og stjórnvöld að vel tækist til. Svo
vel fórst Sveini þetta verk úr hendi
að Framleiðsluráð naut mjög
snemma fyllsta trausts þeirra aðila
sem það vann fyrir.
Starfstímabil Sveins Tryggva-
sonar hjá Framleiðsluráði land-
búnaðarins var jafnframt mesta
breytingaskeið sem íslenska þjóðin
hefur lifað. Breytingarnar urðu á
öllum sviðum þjóðlífsins, ekki síst
í landbúnaðinum. Samfara tiltölu-
lega örri fólksfjölgun fækkaði mjög
fólki sem vann við landbúnaðar-
störf. En á sama tíma hvarf skortur
á búvörum og í staðinn kom alls-
nægta framleiðsla íslenskra land-
búnaðarafurða eins og við þekkjum
núna. Þar við bættist svo að öll
meðferð og vinnsla búsafurða var
á sama tíma felld að ströngustu
kröfum um heilbrigðiseftirlit og
hollustuhætti en jafnframt tryggð
fjölbreytni í vöruúrvali svo að nálg-
ast það sem gerist hjá tugmilljóna
þjóðum.
Ekki getur farið hjá því að nokk-
uð gusti um þá sem sitja i forsvari
á slíkum breytingatímum en Sveinn
var farsæll í starfi sínu og tókst
\með aðgætni og festu að samræma
olík sjónarmið þegar á þurfti að
nalda.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
og þeir aðilar sem það vinnur fyrir
standa í mikilli þakkarskuld við
Svein fyrir störf hans.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
vottar Sveini Tryggvasyni, fyrrver-
andi framkvæmdastjóra, virðingu
sína og þökk og aðstandendum
hans eru færðar samúðarkveðjur.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
í dag verður gerð frá Dómkirkj-
unni 1 Reykjavík útför Sveins
Tryggvasonar fyrrum fram-
kvæmdastjóra Framleiðsluráðs
landbúnaðarins. Starfsferill Sveins
í þágu íslensks landbúnaðar varð
afar fjölbreytilegur og víst er að
Sveinn markaði spor sem enn sjást
víða og ekki verður fjallað um land-
búnað hér á landi á þessari öld án
þess að Sveins Tryggvasonar og
hans verka verði þar getið. Hér er
hins vegar ekki ætlunin að rekja .
starfsferil Sveins né lífshlaup, enda
aðrir til þess færari. Mig langar þó
að fara nokkrum fátæklegum orð-
um í kveðjuskyni um persónuleg
kynni mín af Sveini.
Strax á unglingsárum kynntumst
við Þórarinn sonur þeirra Sveins
og Gerðar og ég fór að koma á
heimili þeirra og varð síðan um
margra ára skeið þar heimagangur.
Á þessum árum kynntist ég Sveini
og Gerði. Hann var þá eins og allt-
af síðan hægur og yfirvegaður í
framkomu. Við vorum nokkrir fé-
lagar saman og Sveinn hélt okkur
strákunum í hæfilegri fjarlægð
a.m.k. fyrst í stað. Engu að síður
var ekki erfitt að sjá að þarna fór
traustur maður og mikill ijölskyldu-
faðir sem greinilega lagði rækt við
heimilislífið og fjölskyldutengslin.
Smám saman urðu kynni mín af
Sveini meiri og þegar ég siðar var
að velta framtíðinni fyrir mér og
hugleiða að loknu menntaskólanámi
hvert skyldi haldið, leitaði ég til
Sveins Tryggvasonar um góð ráð.
Sveinn tók mér ákaflega vel eins
og ávallt síðan. Hann kom með
uppástúngu og ég fór að ráðum
hans og hef ekki séð eftir því.
Að loknu námi leitaði ég enn til
Sveins og nú eftir starfi. Þá gerð-
umst við Sveinn samstarfsmenn í
Framleiðsluráði landbúnaðarins, en
því miður hvarf Sveinn úr starfi
skömmu síðar.
Þegar kemur að vegamótum
verður manni gjarnan litið yfir far-
inn veg. Þegar ég hugsa um sam-
fylgdina með Sveini Tryggvasyni,
þá er mér efst í huga virðing og
þakklæti til þessa heiðursmanns
sem í annríki dagsins gaf sér tíma
til að sinna málum unglings sem
stóð óráðinn á krossgötum lífsins.
Ég mun minnast hans sem velgjörð-
armanns og vinar. Hafi hann þökk
fyrir samfylgdina og blessuð sé
minning hans.
Gerði og hennar fjölskyldu votta
ég samúð nn'na og bið styrks á sorg-
arstundu.
Guðmundur Stefánsson
Sveinn Tryggvason, fyrrverandi
framkvæmdastjóri, andaðist 16.
þ.m. nýorðinn 73 ára. Sveinn fædd-
ist á Akranesi 12. ágúst 1916. For-
eldar hans voru hiónin Tryggvi
Benónýsson, sjómaður ættaður úr
Skorradal, og Sveinsína Sveins-
dóttir. Þau bjuggu og störfuðu á
Akranesi alla tíð.
Sveinn ólst upp með foreldrum
sínum við heldur kröpp kjör eins
pg flestir bjuggu við í þorpum á
íslandi í lok fyrri heimsstyijaldar-
innar og fram yfir kreppuárin. En
það kom Sveini ekki að sök. Hann
varð stór maður og karlmannlegur.
Góðum gáfum var hann gæddur og
kappsamur til vinnu.
Hann stundaði gagnfræðanám í
Reykjavík 1932-1933 og iðnnám á
Akureyri 1933-1934. Ungur fór
hann í sumarvinnu á Hvanneyri til
Halldórs Vilhjálmssonar skóla-
stjóra.
Halldór var næmur á að finna
góð mannsefni og hvetja þau til
dáða. Hann hvatti Svein til að fara
í landbúnaðarnám. Um þessar
mundir'var Sigurður Guðbrandsson.
nýtekinn við forstöðu mjólkursam-
lagsins í Borgarnesi, þá nýkominn
úr mjólkurfræðinámi í Noregi.
Hann bar með sef nýjar hugmyndir
um framleiðslu, meðferð og vinnslu
mjólkur frá Noregi og var braut-
ryðjandi í ýmsu er laut að mjólkur-
vinnslu.
Það réðst svo að Sveinn fór í
mjólkurfræðinám og starf til Sig-
urðar Guðbrandssonar. Eftir
tveggja ára starf í mjólkursamlag-
inu i Borgarnesi og á Akureyri fór
Sveinn svo fyrir hvatningu Sigurðar
og þó enn meir Halldórs skólastjóra
á Hvanneyri til framhaldsnáms í
mjólkurfræði í Noregi. Hann réðst
til inngöngu í Statens Meieriskole
í Þrándheimi árið 1935 og lauk
þaðan mjólkurfræðinámi árið 1937.
Eftir heimkomuna tók hann til
að vinna í mjólkuriðnaðinum sam-
kvæmt menntun sinni. Fyrst réðst
hann til Mjólkurstöðvarinnar í
Reylgavík og var stöðvarstjóri þar
í eitt ár. Þá réðst hann til Mjólkur-
stöðvar Hafnarfjarðar. Þar vann
hann í fjögur ár frá 1938 til 1942.
Síðan réðst hann norður á Sauðár-
krók og var mjólkurbústjóri þar í
eitt ár.
Á þessum árum voru miklar
breytingar að geijast í íslenskum
landbúnaði. Ný tæknþ hélt innreið
sína í landbúnaðinn. Á stríðsárun-
um flutti fólk úr sveitum í stríðum
straumum til þéttbýlisins. Færri
hendur voru til að vinna verkin og
vélar urðu að koma til, svo að bú-
skapurinn gæti gengið. Mæðiveiki
heijaði á sauðfjárstofn landsmanna
og bændur snéru sér meira að
mjólkurframleiðslu til sölu en áður
hafði verið. Þéttbýlisfólkið hafði um
aldirnar orðið sjálft að bjarga sér
með mjólk eða vera án hennar ella.
En nú jókst framleiðsla á mjólk og
vinnsla á smjöri og ostum og fleiri
vörum. Sú vinnsla var verksmiðju-
vinnsla og í stærri stíl en áður hafði
verið. Þessar miklu atvinnuhátta-
breytingar og þjóðlífbreytingar sem
af þeim leiddi, kröfðust nýrrar
þekkingar og aukinnar leiðbein-
ingastarfsemi.
Búnaðarfélag íslands jók stór-
lega ráðunautastarfsemi sína á
stríðsárunum og i lok stríðsins til
að mæta þessum nýju viðhorfum
°g nýjum kröfum landbúnaðarins.
Ákveðið var að stofna embætti
ráðuneuts í mjólkurfræðum hjá
Búnaðarfélagi Islands og Sveinn
Tryggvason var valinn til að gegna
því starfi. Hann var ráðunautur hjá
BÍ í mjólkurfræðum frá 1942 til
1947. Hann ferðaðist á þessum
árum um landið til að leiðbeina um
bætta meðferð mjólkur og að að-
stoða bændur og félagssamtök
þeirra við að stofna ný mjólkursam-
lög, þar sem þeirra var talin þörf,
og endurskipuleggja önnur.
Mjólkurmatur hafði verið gerður
á heimilum landsmanna allt frá
landnámsöld. En nú voru kröfur
gerðar um aukna fjölbreytni í vöru-
framboði, miklar og auknar kröfur
voru gerðar um hreinlæti og ný
geymslutækni var tekin upp, enda
um verksmiðjuframleiðslu að ræða
í úrvinnslu mjólkurinnar. Sveinn
skrifaði margar ritgerðir um mjólk-
urmál og fleiri landbúnaðarmál í
blöð og tímarit. Hann var lengi for-
maður Áprófnefnd í mjólkurfræð-
um, sem kennd voru í mjólkurbúum
landsins.
Sveinn þótti takast vel og farsæl-
lega að leysa þessi störf og hann
vann sér traust þeirra manna, sem
hann vann með.
Þegar Framleiðsluráð landbún-
aðarins var stofnað með lögum er
tóku gildi 1. júlí 1947, varð nokkur
umræða um hvaða maður væri
líklegastur til að verða fram-
kvæmdastjóri þess.
Menn í framleiðsluráði urðu strax
sammála um að leita til Sveins um
að taka starfið að sér og svo varð.
Sveinn var framkvæmdastjóri
framleiðsluráðs frá stofnun þess og
til loka ársins 1979 eða í alls þijátíu
og tvö og hálft ár.
Það kom í hlut hans að móta að
miklu leyti starfsemi ráðsins og
fórst honum það mjög farsællega.
en jafnframt hélt hann áfram að
vera ráðgjafi um byggingu nýrra
mjólkursamlaga víðs vegar um
landið og sameiningu annarra þar
sem það átti við. Hann átti stóran
þátt í umbótum og framförum
mjólkuriðnaðarins í landinu um
langt árabil.
Hann var einn af frumkvöðlum
þess að landbúnaðarsýning var
haldin árið 1947 og annar fram-
kvæmdastjóri hennar. Sú sýning
var mikil lyftistöng fyrir landbúnað-
inn og olli straumhvörfum um
framtíð hans. Síðar beitti hann sér
fyrir öðrum hliðstæðum sýningum.
Hann var fulltrúi Stéttasambands
bænda i stjórn útflutningssjóðas
1957-1960. Hann var .formaður
stjómar framleiðnisjóðs landbúnað-
arins árin 1972-1980 og hann átti
lengi sæti í sexmannanefnd, sem
einn þriggja fulltrúa framleiðenda
Lnefndinni. Einnig var hann ritari
nefndarinnar í mörg ár og sat jafn-
framt í þriggja manna yfirnefnd í
nokkur skipti.
Sveinn gekkst fyrir stofnun Is-
landsdeildar norrænu bændasam-
takanna árin 1949-1950. Hann vav
lengi formaður deildarinnar. Hann
sótti fjölda funda til Norðurland-
anna fyrir íslands hönd og átti stór-
an þátt í að koma á nánari og betri
verslunarsamböndum á milli Islands
og annarra Norðurlanda. Hann átti
sérstaklega stóran hlut að því að
ná samningum við norsk stjórnvöld
um mikla og hagstæða sölu á
islensku dilkakjöti til Noregs um
og eftir 1970.
Sveinn var ritstjóri Árbókar land-
búnaðarins árin 1964 til 1980.
Hann átti sæti í mörgum stjórn-
skipuðum nefndum á starfsævi
sinni. M.a. var hann formaður í
nefnd til að gera tillögur um endur-
skipulagningu sláturhúsa í landinu.
Hann átti lengi sæti í miðstjórn
Framsóknarflokksins og var fuiitrúi
í framkvæmdanefnd hans í fimmtán
ár. Hann var einn helsti ráðgjafi
stjórnvalda um mótun stefnu í land-
búnaðarmálum á meðan hann var
framkvæmdastjóri framleiðsluráðs.
Sveinn var mjög glöggur á aðal-
atriði mála. Hann var öfgalaus í
skoðunum og setti þær fram skýrt
og skilmerkilega í tiltölulega fáum
orðum. Hann þekkti vel til land-
búnaðarmála meðal nágrannaþjóða
okkar og átti auðvelt með að miðla
af þeirri þekkingu til annarra
manna. Hann var mjög afkastamik-
ill og farsæll í störfum.
Það var ánægjulegur tími, þegar
fáir menn byggðu upp öflugt starf
Stéttarsambands bænda og Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins. Sá hóp-
ur var samhentur og vann vel. Is-
lenski landbúnaðurinn blómgaðist
og efldist mjög mikið á þremur ára-
tugum eftir stríðslokin, á þeim tíma
þegar Sveinn hafði mest áhrif á
mótun landbúnaðarstefnunnar.
Mikil eftirsjá er að slíkum mönnum,
þegar þeir hverfa af starfsvett-
vangi.
Innan við sextugt kenndi Sveinn
sjúkdóms sem ekki varð læknaður
og eyddi starfsorku hans á fáum
árum. Það var raun fyir þann mikla
starfsmann að missa vinnuorku sína
á þann veg. Af þessari ástæðu lét
hann fyrr af starfi sínu en ella hefði
verið.
Kona Sveins er Gerður Þórarins-
SJÁ SÍÐU 29