Morgunblaðið - 03.09.1989, Síða 13

MOKGUNBLADIÐ MAMMLIFSSTRAUMARsunnudagur ^jSEPTEMBER 1989
„Vafalaust hefiir það stundum reynt á taugar þjónustufólksins
að servera ódannaða íslendinga um miðja öldina,“ segir Eggert
Þór Bernharðsson sagnfræðingur.
um 6. áratugnum og fyrri hluta þess
sjöunda gerðust hlutimir síðan nokk-
uð hratt. Nýir og glæsilegir staðir
komu til sögunnar, aðrir dóu drottni
sínum. Bættur efnahagur fólks,
stærri markaður, nýjar kynslóðir
Reykvíkinga, aukin útsýn til um-
heimsins, svo fátt eitt sé nefnt,
treystu þann grunn sem veitingahús-
in urðu að byggjast á.
„En þegar veitingahúsamenningin
var að ryðja sér til rúms kunnu Is-
lendingar náttúrlega ekki almenni-
lega á hana,“ segir Eggert. „Mörgum
þótti óþarfa bruðl og tilgerð að fara
út að borða, urðu svo kannski fyrir
vonbrigðum þegar „fíni“ veitinga-
húsamaturinn skar sig litt frá því
sem haft var á borðum í heimahúsum
á sunnudögum eða öðrum tyllidög-
um. Matseðlar voru fábreyttir og
veitingahúsin guldu þess m.a. hve
hráefni var einhæft. Hömlur á inn-
flutningi ávaxta og grænmetis settu
þeim skorður. Og á haftatímum urðu
þau stundum að láta sér lynda ósam-
stæð hnífapör, bolla og diska af ólíku
tagi, jafnvel borðdúkarnir voru i
ýmsum litum. Þetta ástand þótti
metnaðarfullum veitingamönnum
óþolandi og reyndu allt sem þeir
gátu til að bæta úr.“
Og Eggert heldur áfram: „En það
voru fleiri ljón í veginum. Veitinga-
húsarekstur var ung atvinnugrein
sem þróaðist í takt við vaxandi þétt-
býli en skortur á menntuðu starfs-
fólki setti henni stólinn fyrir dyrnar.
Úr því var reynt að bæta með ýmsu
móti og loks var sérstakur skóli fyr-
ir veitinga- og þjónustufólk settur á
laggirnar um miðjan 6. áratuginn.
En það þurfti ekki eingöngu að kenna
starfsfólkinu. Einnig varð að sinna
viðskiptavinum, ala þá upp, ef svo
má segja. Kenna þeim ákveðna siði
og reglur sem tíðkast á þokkalegum
veitingastöðum. Ekki gekk það ætíð
áfallalaust, t.d. voru ekki allir án-
ægðir þegar þjónninn hellti víndreytli
í glas þeirra til að láta þá smakka
og héldu að þeir fengju ekki meira
vín! Vafalaust hefur það stundum
reynt á taugar þjónustufólksins að
servera ódannaða Islendinga."
Rjómaþjóðin og bókaþjóðin
Útlendingar sem sóttu ísland heim
á árunum eftir stríð furðuðu sig á
íjölda bókabúða í höfuðstaðnum.
„Með batnandi efnahag varð bóka-
þjóðin til — og jafnframt ijómaþjóð-
in,“ segir Eggert. „Kreppan var ný-
liðin. Veltiár styijaldarinnar breyttu
stöðu margra og ijöldi manna stóð
uppi með fullar hendur fjár. En ekki
leið á löngu uns höft og skömmtun
settu svip sinn á lífið í Reykjavík. Á
einhvern hátt varð fólk að fá útrás,
bæta sér upp glataða daga. Bækur
urðu t.d. afar vinsælar til jólagjafa
þegar fátt annað fékkst og eftirspurn
eftir ijóma jókst hröðum skrefum
með bættum fjárráðum. Áður hafði
ijómi verið lúxusvara en nú héldu
fjögurra hæða stríðstertur innreið
sína og ijómasúkkulaði var á hvers
manns vörum. Og í bókabúðunum
fengust erlendar matreiðslubækur
og dönsku blöðin. Reykvískar hús-
mæður höfðu mikinn áhuga á slíku
lesefni. Þær flettu matreiðslubókun-
um og blöðunum og létu sig dreyma
um ævintýralega rétti og kræsingar
sem ómögulegt var að búa til sökum
skorts á hráefni. En vafalaust hafa
þær lært ýmislegt af þessum bókum
C 13
þótt nokkur bið yrði oft á því að þær
gætu notfært sér þá þekkingu."
”Já, það hefur áreiðanlega verið
frústerandi að vera reykvísk húsmóð-
ir á þessum tíma, kannski fín, tipl-
andi pelsklædd á háum hælum í for-
inni með vírþrædda fiska í soðið, en
heima biðu bækurnar með óþijótandi
mataruppskriftum, sem vitnuðu um
nýjan heim sem þær höfðu enn tak-
markaðan aðgang að.
Hreinasta fyrirtak — og
rjómaskegg
En hvernig hefur svo Eggert
bragðast maturinn?
„Bæði lauksúpan og lambakjötið
voru hreinasta fyrirtak. Og þjónust-
an afbragð. Vegurinn milli 6. áratug-
arins og matargerðarlistar nútímans
virðist æði langur, en þó finnst mér
sem leikmanni örla á því að ennþá
sé verið að skreyta matseðlana með
framandi nöfnum að ástæðulausu
líkt og þá,“ segir hann og tekur til
við súkkulaðibráðina. En þar sem
enginn logi vermir súkkulaðið kólnar
það fljótt og storknar á skeiðinni
þegar hún kemur köld upp úr ijóma-
ísnum. Fondue þarf að halda heitu
og borðast með göflum en ekki skeið.
"Hávellan mín reyndist fullijóð
fyrir minn smekk (sundkafarar verða
nokkuð svampkenndir undir tönn ef
þeir eru ekki sæmilega steiktir), en
sósa og meðlæti ágætt. Þá er komið
að ijómakaffínu til að auka makind-
in. Ég kýs Viðeyjarkaffi (495 kr.)
sem inniheldur þjóðlegt brennivín,
en Eggert aftur á móti Royal-kaffi
með brandýi: „Brennivínsbragðið
höfðar ekki til mín. Kannski hef ég
aldrei komist yfir blönduna sem ég
smakkaði hjá félaga mínum á Húsa-
fellshátíð T den . . .“
Hann sýpur á hinu konunglega
kaffi og ijómafroðan sest í skeggið:
„Þetta er hvimleitt fyrir skeggjaða
menn. Maður þarf að þvo sér vendi-'
lega á eftir því ijóminn súrnar í
skegginu! Þetta hlýtur að vera ill-
þolanlegt fyrir konur.“
veikiplágu í þessu smáa og ein-
angraða byggðarlagi. í eynni var
ekki til eitt einasta salemi, er verð-
skuldaði það nafn, nema í barna-
skólanum. Alls staðar gekk fólk
erinda sinna í flósin eða í fjöruna
þegar vel viðraði. Eyjarskeggjar
voru um 100 að tölu og vatnsból
þeirra sex brunnar. Tveir þeírra
reyndust ókræsilegir í meira lagi
og nægileg saurmengun á næstu
grösum til þess að þeir gætu verið
pestaruppspretta. Bjöm dvaldist í
eynni í rúman hálfan mánuð og
lét hendur standa fram úr ermum.
Hann tók skýrslu af hveijum eyj-
arbúa fyrir sig og fékk þannig
glögga hugmynd um gang þeirra
faraldra sem höfðu æ ofan í æ
veitt þessu litla samfélagi þungar
búsifjar. Hann komst að þeirri nið-
urstöðu að í sumum faröldrum
undangenginna ára hefði sýkillinn
borist milli bæja í mjólk en í öðmm
hafi mengun í vatnsbóli verið um
að kenna. Björn bólusetti rúmlega
helming eyjarskeggja en í lok
rannsóknar sinnar hafði hann
einkum tvær manneskjur grunað-
ar um óafvitandi smitburð. Með
ýtarlegri sýklarannsókn fann hann
mikið af taugaveikibakteríum í
galli hjá annarri þeirra. Margvís-
legar ráðstafanir fylgdu í kjölfar
þessa leiðangurs: Brunnar voru
steyptir upp og vönduð salerni
reist við öll heimili og lagði ríkis-
sjóður fram hátt á fjórða þúsund
krónur til þessara framkvæmda.
Brýnt var fyrir smitberanum og
öðmm að gæta fyllstu varúðar og
ástunda þrifnað í hvívetna.
Þessir tveir ungu læknar áttu
eftir að koma rækilega við sögu.
Matthías gerðist umsvifamikill
skurðlæknir og jafnframt heimilis-
læknir fjölda Reykvíkinga og var
átrúnaðargoð sjúklinga sinna en
Björn varð heimskunnur vísinda-
maður. Og lýkur hér að segja frá
taugaveiki á Islandi til þessa dags
og vonandi um alla framtíð.
Enska er okkar mál
NÁMSKEIÐIN HEFJAST 1 1. SEPTEMBER INNRITUN STENDURYFIR
FYRIR NÝTT
FULLORÐNA 7 VIKNA ENSKUNÁMSKEIÐ TVISVAR í VIKU, EINN OG HÁLFAN TÍMA ÍSENN 12 VIKNA VIÐSKIPT AENSKA í HÁDEGINU EÐA Á KVÖLDIN 12 VIKNA FRAMHALDS- NÁMSKEIÐ SAMTALSTÍMAR Á FÖSTUDÖGUM 12 VIKNA SKRIFLEG ENSKA Á FÖSTUDÖGUM 12 VIKNA ÍSLENSKUNÁMSKEID FYRIR ÚTLENDINGA UNDIRBÚNINGUR FYRIR T.O.E.F.L. PRÓF UNDIRBÚNINGUR FYRIR P.E.T. PRÓF METIN í CAMBRIDGE OG ALÞJÓÐLEG VEIÐURKENNING VEITT BÓKMENNTANÁMSKEIÐ UMRÆÐUTÍMAR - LESTUR MORGUNSPJALL LÉTTAR UMRÆÐUR Á ENSKU YFIR KAFFIBOLLA LEIKSKÓLI FYRIR 3-5 ÁRA BÖRN FÖSTUDAGA E.H. EINKATÍMAR SÉRKENNSLA EFTIR ÓSKUM NEMENDA
FYRIR BÖRN
6-8 ÁRA NÁM OG LEIKIR Ensku Skólinn
8-12ÁRA 1 2 VIKNA ENSKUNÁMSKEIÐ 13-15ÁRA UNGLINGANÁMSSKEIÐ UNDIRBÚNINGUR FYRIR SAMRÆMD RRÓF TÚNGATA 5, 101 REYKJAVÍK HRINGDU í SÍMA 25330/25900 OG KANNAÐU MÁLIÐ