Morgunblaðið - 05.09.1989, Side 62

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. SEPTEMBER 1989
4
Aðalfundur Stéttarsambands bænda:
Mestu umræðum-
ar um skerðingu
fullvirðisréttarins
Á AÐALFUNDI Stéttarsambands bænda, sem lauk á Hvanneyri síðast-
liðinn laugardag, fór mikill timi fundarmanna í umfjöllun um sauð-
Ijárframleiðsluna þau ár sem eftir eru af gildandi búvörusamningi,
en hann rennur út 1. september 1992. Mestar urðu umræðurnar um
drög að reglugerð um framleiðsluna á verðlagsárinu 1990-1991, en
þau voru lögð fram á fundinum til kynningar. Helst stóð í fúndarmönn-
um að taka afstöðu til ákvæða reglugerðarinnar um skerðingu á fram-
leiðslunni, og fór svo að lokum að samþykkt var ályktun um að ekki
væri tímabært að taka afstöðu til reglugerðardraganna, íyrr en leyst-
ur hefði verið ágreiningur við stjórnvöld um framkvæmd búvörusamn-
ingsins.
Samkvæmt reglugerðardrögum
landbúnaðarráðuneytisins er gert ráð
fyrir skerðingu á fullvirðisrétti ein-
stakra framleiðenda til framleiðsiu á
sauðfjárafurðum á verðlagsárinu
1990-1991, annars vegar vegna leið-
réttinga sem nema um 1,5% af fram-
leiðslurétti, og hins vegar vegna
umdeildrar úthlutunar á fulivirðis-
rétti samkvæmt reglugerð 157/1987.
í ályktun framleiðslunefndar sem
lögð var fyrir aðalfundinn sagði að
eftir atvikum væri hægt að fallast á
1,5% samdrátt til að mæta leiðrétt-
ingum sem gerðar hafa verið, en
tekið fram að um stjórnvaldsákvörð-
un hlyti að vera að ræða á hvaða
framleiðendur sú skerðing kæmi.
Hins vegar var tekið fram að Stéttar-
sambandið gæti ekki fallist á skerð-
ingu á framleiðslurétti vegna úthlut-
unar samkvæmt reglugerð
157/1987, þar sem þar hefði verið
um einhliða stjórnvaldsákvörðun að
ræða.
I miklum umræðum um ályktunina
komu fram ýmsar athugasemdir og
gagnrýni á að fundurinn ályktaði um
skerðingarákvæði í reglugerðardrög-
unum, þar sem ekki hefði náðst sam-
komulag við stjórnvöld um ýmis
ágreiningsmál varðandi búvöru-
samninginn, og í ljós hefði komið að
ágreiningur væri milli landbúnaðar-
ráðherra og ijármáiaráðherra um hve
mikil. skerðing fullvirðisréttar ætti
að vera síðustu tvö ár samningsins.
Fór svo að umræðum um tillöguna
var frestað að ósk framleiðslunefnd-
ar, og var hún síðan lögð aftur fyrir
fundinn í breyttri mynd, þar sem
ekki var tekin bein afstaða til reglu-
gerðardraganna, en stjórn Stéttar-
sambandsins falið að beita sér fyrir
nauðsynlegum breytingum og lag-
færingum á þeim, og var sú tillaga
samþykkt samhljóða.
Engar ákveðnar kröfur
varðandi nýjan
búvörusamning
Fulltrúar á aðalfundinum íjölluðu
nokkuð um undirbúning nýs búvöru-
samnings, og vildu þeir að af hálfu
Stéttarsambandsins yrði höfuðá-
hersla lögð á að tryggja hagsmuni
framleiðenda, bæði hvað varðar fjár-
hagslega afkomu og stöðugleika í
framléiðsluaðstæðum og markaðs-
málum.
Engar ákveðnar kröfur voru settar
fram á fundinúm, en tekið undir
undir þær hugmyndir sem fulltrúar
Stéttarsambandsins í viðræðum við
stjórnvöld hafa sett fram, og formað-
ur Stéttarsambandsins gerði grein
fyrir á fundinum. Sérstakiega var
tekið undir hugmyndir um 15% nið-
urfærslu á virkum fulivirðisrétti í
sauðfé verðlagsárin 1990-1992,
gegn greiðslu sem svari til launaliðar
og fasts kostnaðar í grundvallar-
verði.
Komið verði í veg fyrir
lausagöngu búQár
Fjallað var um umhverfismál á
aðalfundi Stéttarsambandsins, og
samþykkt ályktun um að hvetja
sveitarstjórnir til að nýta sér heimild-
ir laga um takmarkanir á lausagöngu
búíjár. Einnig hvatti fundurinn til
þess að Vegagerð ríkisins girði fjöl-
farna vegi, þannig að tryggt verði
að búfé eigi ekki aðgang að þeim.
Fjölmargir fulitrúar tóku til máls
þegar ályktunin var til umræðu, og
gætti nokkurrar andstöðu gegn
henni, aðallega í röðum eldri bænda.
Að lokum fór þó svo að tillagan var
samþykkt samhljóða eftir að gerðar
höfðu verið á henni nokkrar orða-
lagsbreytingar.
í ályktuninni er varað við afleið-
ingum þess að yfirstjórn landgræðslu
og gróðurverndar verði tekin úr
höndum landbúnaðarráðuneytisins,
en helst sé að vænta viðunandi ár-
angurs í landgræðslu- og gróður-
verndarmálum sé þeim aðgerðum
stjórnað af viðkomandi ráðuneyti í
nánu samstarfi við bændur, náttúru-
og gróðurverndarnefndir, Land-
græðsluna og Skógrækt ríkisins.
Ráðstöftm fullvirðisréttar
Miklar umræður urðu um tillögu
um meðferð og ráðstöfun fullvirðis-
réttar, og þá fyrst og fremst um leigu
hans. Flestir þeirra er til máls tóku
lýstu sig andvíga versiun með full-
virðisrétt, en kváðust þó styðja tillög-
una sem málamiðlun ólíkra sjónar-
miða og var hún að lokum samþykkt
samhljóða.
í tillögunni segir að aðalfundurinn
vilji að settar verði í reglugerð megin-
reglur um fullvirðisrétt og ráðstöfun
hans, sem gildi almennt meðan bú-
vörusamningur er, en sérstakar
reglugerðir verði gefnar út fyrir
hvert verðlagsár um einstök atriði
eftir því sem þörf verður á. Fundur-
inn leggur til að þeir sem ekki ætli
sér að nýta fullvirðisrétt sinn geti
lagt hann inn til leigu hjá viðkom- fj
andi búnaðarsambandi, gegn vægu
föstu fyrirframákveðnu gjaldi sem
ákvarðist af Framleiðsluráði, en leig- Æ
utími verði mest fjögur ár. Síðan “
geti fullvirðisréttarhafi látið rétt sinn
liggja inni leigulaust í önnur fjögur
ár, en sé þá framleiðsla ekki tekin
upp að nýju renni rétturinn í pott
viðkomandi búmarkssvæðis, og dei-
list út eftir almennum reglum eða
úthlutun. Þeir aðilar sem ekki eigi
rétt á greiðslum fyrir ónýttan full-
virðisrétt geti látið hann liggja inni
leigulaust í allt að átta ár, en til
þess að framleiðandi öðlist rétt til
að leigja fullvirðisrétt sinn þurfi hann
að hafa stundað framleiðslu í við-
komandi búgrein næstliðin fimm ár
samfellt.
Hámark 8%
virðisaukaskattur
Ályktun verðlags- og kjaranefndar »
um starfsskilyrði landbúnaðar, kjör kl
bænda og verðlagsmál varð tilefni
skoðanaskipta hjá Stéttarsambands- _
fulltrúum, og þá helst liður um að v
stefna skuli að því að flytja aðsetur
Stéttarsambandsins á Selfoss eða í
Borgarnes, og flestar deildir RALA
að Hvanneyri. Margir tóku til máls
og fram komu nokkrar breytingartil-
lögur um þennan lið, en þær voru
allar felldar, og að lokum var tillagan
samþykkt með 48 atkvæðum gegn
einu.
í ályktuninni er þess krafist að
stjórnvöld móti samræmda og ábyrga
stefnu um niðurgreiðslur og skatt-
lagningu á búvöruframleiðsluna, og
allar innlendar landbúnaðarafurðir
sitji við sama borð varðandi álagn-
ingu virðisaukaskatts, en skatturinn
Bergur Pálsson:
Bændur fái
fastara
undir fætur
„STÆRSTA málið sem blasir við
bændum i dag er að það takist
að semja um nýjan búvörusamn-
ing, og þá til langs tíma, þannig
að bændur fái eitthvað fastara
undir fætur. Þær aðstæður sem
ég tel að geti skapað góðan bú-
vörusamning eru fyrst og fremst
að innflutningur á landbúnaðar-
vörum verði alls ekki leyfður, og
ekki verði hringlað mikið í verð-
lagi,“ segir Bergur Pálsson bóndi
í Hólmahjáleigu í Austur-Lan-
deyjum, en hann býr bæði með
kýr og sauðfé.
„Það hefur
tekist að aðlaga
mjólkurfram-
leiðsluna að
markaðnum ein-
faldlega , vegna
þess að tekin
voru stór stökk í
upphafi. Ef það
tekst að halda
þessari stöðu, þá
sýnist mér að
framleiðendur fái að framleiða
meira á næstu árum, en ég tel þó
engu að síður ljóst að mjólkurfram-
leiðendum muni halda áfram að
fækka. Ungt fólk í dag sækist ekki
eftir því að vinna 365 daga.á ári,
og því tel ég afleysinga- og forfalla-
þjónustu vera stærsta hagsmuna-
mál okkar kúabænda til þess að
viðhalda stéttinni.
Það hefur verið viss tilhneiging
til þess að leysa vanda sauðíjar-
ræktarinnar á kostnað mjólkur-
framleiðslunnar, en ég er lítið hrif-
inn af því. Vandi sauðijárræktar-
innar er mikillj en þó tel ég horfa
þar til betri áttar þar sem ekki
munar nema þúsund tonnum á
framleiðslu og neyslunni innan-
lands. Það þarf þó skilyrðislaust að
ná út af markaðnum öllum birgðum,
og það verður að vera hægt að
Bergur Pálsson.
byija eina sláturtíð á hreinu borði.
Það þarf að endurskoða sauðfjár-
framleiðsluna og ná niður verði, og
þá ekki eingöngu hjá bændum held-
ur einnig hjá milliliðunum. Vinnslu-
stöðvum þarf að fækka og í þeim
þarf að ná meiri hagræðingu, auk
þess sem bæta þarf markaðssetn-
inguna, en hún hefur ekki tekist
jafn vel varðandi sauðfjárafurðir í
samnanburði við aðrar landbúnað-
arafurðir. Kjötframleiðslugreinarn-
ar þurfa jafnframt að koma sér
saman um hvað á að markaðssetja
mikið kjöt á hverju ári og hjálpast
að við að selja þessar vörur. Það
er alveg fráleitt að keyra niður verð
á einni búvöru eingöngu til þess að
drepa niður aðra. Samkeppnin á
milli kjötgreinanna kemur ekki einu
sinni neytandanum til góða, og því
er það öllum til hagsbóta að Ieitað
verði leiða til þess að hafa þessar
vörur á sem hagstæðastu verði“
Guðmundur Lárusson:
Framleiðslan
sem næst
markaðnum
„ÞAÐ er komið jaíhvægi á milli
framboðs og eftirspurnar í mjólk-
urframleiðslunni vegna þess að
framleiðendur hafa lagt verulega
á sig til að ná þeirri stöðu, en
þeim hefur fækkað verulega und-
anfarin ár og margir stærri fram-
leiðendur hafa tekið á sig miklar
skerðingar. Það hefur sauðfjár-
ræktin ekki gengið í gegnum
ennþá, og við erum því mjög
ósáttir við þær hugmyndir sem
fram hafa komið um að beina
hluta af sauðfjárbændum yfír í
mjólkurframleiðslu, en með því
yrði eyðilagður sá árangur sem
okkur hefúr tekist að ná. Það
verður að leysa vanda sauðfjár-
ræktarinnar á annan hátt en að
velta honum yfir á aðrar búgrein-
ar.“ segir Guðmundur Lárusson
bóndi á Stekkum í Flóa, en hann
er formaður Landssambands
kúabænda.
„Það verður
þó að skipu-
leggja mjólkur-
framleiðsluna
þannig að hún
eigi sér stað sem
næst markaði,
og í nálægð við
þær vinnslu-
stöðvar sem Guðmundur
verða eftir þegar Lárusson.
búið er að gera þá endurskipulagn-
ingu á mjólkurvinnslunni sem nauð-
synleg er. Þá verða helstu mjólkur-
framleiðslusvæðin einnig að láta
hluta af framleiðslurétti sínum í
sauðfé og skipti honum yfir í mjólk,
en þetta er sú framtíðarsýn sem
ég vildi helst sjá í þessu. Það er
skynsamlegra að fara þá leið að
skipuleggja þessa hluti heldur en
að láta tilviljun ráða því hvaða
mjólkursamlög verða gjaldþrota
miðað við núverandi aðstæður. Það
gefur auga leið að þegar framleiðsl-
an hefur dregist jafn mikið saman
og raun ber vitni, þá er ekki orðinn
grundvöllur fyrir rekstri allra þess-
ara mjólkursamlaga.
Varðandi þær kröfur sem fram
hafa komið um aukinn innflutning
á landbúnaðarvörum, þá er að minu
mati ekki nema eitt svar við þeim,
en það er að ieita verði allra leiða
til að lækka verðið á innlendu fram-
leiðslunni. Til dæmis er það fóður-
gjaldakerfi sem nú er við líði ekk-
ert annað en innheimtukerfi, sem
eykur fjárskuldbindingar okkar
mjólkurframleiðenda. Nauðsynlegt
er að sérstakt grunngjald falli út,
en hins vegar má fallast á að sérs-
takt fóðurgjald verði áfram, sem
þá yrði endurgreiðanlegt. Á þennan
hátt myndi kjarnfóðurliðurinn í
framleiðslunni lækka verulega. Við
verðum jafnframt að fara að horf-
ast í augu við hvað er heppilegasta
bústærðin, en méð framleiðslu-
stjórnuninni hafa stærstu búin
minnkað en aftur bæst við þau
smæstu, þannig að verulegur jöfn-
uður hefur orðið í framleiðslunni.
Spurningin er hvort þetta er
heppileg þróun, en að mínu viti
þurfa búin að verða lífvænleg íjöl-
skyldubú á þann hátt að allar ijár-
festingar nýtist á sem bestan hátt.
Þetta tel ég vera framtíðarstefnuna
ef við eigum að geta skilað vöru
til neytandans á hliðstæðu verði við
það sem gerist í nágrannalöndun-
um."
Hörður Harðarson:
Þurfiim að ná
tökum á fram-
leiðslunni
„ÞAÐ sem er helsta mál okkar
svínabænda um þessar mundir
er að ná tökum á framleiðslunni,
þannig að framboðið verði ekki
meira en það að markaðurinn
geti greitt það verð fyrir kjötið
sem við þurfúm að fá. Við höfúm
horft upp á mikla aukningu í
neyslu á síðustu árum, og fram-
leiðsla og sala hefúr haldist nokk-
urn veginn í hendur, en mögu-
leikar markaðarins til að afsetja
svona mikla aukningu á stuttum
tíma eru takmarkaðir, og þess
vegna hefur verðið farið sam-
hliða niður,“ segir Hörður Harð-
arson svínabóndi í Laxárdal í
Gnúpveijalireppi.
„Þessi mál erú
auðvitað í beinu
samhengi við
það hver þróunin
verður á heildar-
kjötmarkaðnum,
og ég er ekki frá
því að nú séu
jafnvel meiri lýk-
ur en oft áður á Hörður Harðar- Guðmundur Þorsteinsson:
því að kjötgrein- son.
arnar reyni að skoða markaðinn
meira í sameiningu. Þá verður að
kanna hvað er eðlilegt í sambandi
við framleiðslu og vinnslu og hveij-
ar óskir neytenda eru í sambandi
við framsetningu vörunnar. Við
höfum reifað það að efla samvinnu
okkar í milli varðandi markaðssetn-
inguna sjálfa, og þá ekki síður til
þess að reyna að vera betur í stakk
búnir til þess að standa að bættari
vöruvöndun.
Það kemur þó alltaf til með að
vera ákveðin samkeppni á milli kjöt-
greinanna, þó svo að menn séu að
reyna að koma málum þannig fyrir
að það verði ekki þessar miklu
stökkbreytingar á markaðnum eins
og orðið hafa síðustu árin. Á síðasta
ári varð 23% framleiðsluaukning í
svínakjötinu, og síðan hefur aukn-
ingin verið 10-12%. Það er mjög ■■'j
óheppilegt að framleiðsluaukningin
verði svona mikil á jafn stuttum
tíma, og þó svo að við séum að
reyna að stemma stigu við svona
miklum kollsteypum, þá mun það
alltaf verða þannig að það verði
ákveðið sigrúm til að viðhalda
ákveðinni samkeppni milli fram-
leiðslugreinanna, en það er þeim
öllum nauðsynlegt.
Það er sameiginlegt hagsmuna-
mál allra búvöruframleiðenda að
verðið á framleiðslunni lækki og við
svínabændur höfum barist fyrir því
mörg undanfarin ár að svokölluð
grunngjöld á kjarnfóður verði af-
numin. Það hefur verið tregða í
kerfinu fyrir því, en við höfum alitt-
af haldið því fram að það gangi
ekki til lengdar að skattleggja að- æ
föng til svínaræktar og alifugla- ™
ræktar til þess að halda uppi verð-
inu á kindakjöti. Það verður að leysa ^
vanda þeirrar búgreinar á einhvern ™
annan hátt, en neytendur eru komn-
ir á það stig að þeir hafa það i
hendi sér hvort framleiðsla í þessum
greinum getur gengið eða ekki. •
Skattlagningin kallar auk þess
óbeint á innflutning á landbúnaðar-
vörum, og ég held að þeir sem eru
i forystu fyrir islenskum landbúnaði
hljóti að átta sig á því að þetta
getur ekki gengið lengur í þessa
átt.“
Svæða-
skipting
nauðsynleg
„ÉG tel nauðsynlegt að stuðlað
verði að svæðaskiptingu mjólk-
urframleiðslunnar, þannig að
hún færist á þá staði þar sem
hagkvæmast er að stunda hana.
Rétta leiðin til þess er að beina
fjárfestingunum á þau svæði sem
hentugust þykja, en einnig er
hægt að hafa áhrif á þetta með
I