Morgunblaðið - 01.10.1989, Side 21

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ SUNXUPAGUK, l.; UKTÓai:R 1989
21
r=--rr—

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Byggðastofnun
og Sigurey
Sú ákvörðun Byggðastofnunar
að gjaldfella lánið á togaran-
um Sigurey frá Patreksfirði, sem
Stálskip hf. í Hafnarfirði keypti
á uppboði, er óskiljanleg eftir
það, sem á undan er gengið. Hin
upphaflega ákvörðun stjórnar
Byggðastofnunar um að gjald-
fella þetta lán, ef skipið yrði selt
frá Patreksfirði, var mjög um-
deild. Eftir að Stálskip hf. hafði
fallið frá tilboði sínu og síðar
boðið Patreksfirðingum að ganga
inn í það, sem þeir höfnuðu, eru
allar hugsanlegar forsendur fyrir
þessari ákvörðun Byggðastofn-
unar brostnar.
Það var því ekki að ástæðu-
lausu, að Matthías Á. Mathiesen,
fyrsti þingmaður Reykjaneskjör-
dæmis, kallaði þingmenn kjör-
dæmisins saman til fundar í
fyrradag til þess að ræða þetta
mál. Einn þingmanna kjördæmis-
ins er Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, sem fyrir
nokkrum vikum sá ekkert at-
hugavert við afstöðu Byggða-
stofnunar. Nú hafa þingmenn
Reykjaneskjördæmis lýst því yfir,
að þeir séu ósáttir við ákvörðun
Byggðastofnunar og að þeir muni
óska eftir fundi með forsvars-
mönnum stofnunarinnar ag fara
fram á, að ákvörðun þessi verði
endurskoðuð.
Fyrri ákvörðun Byggðastofn-
unar var umdeilanleg og að mati
Morgunblaðsins voru alls ekki rök
fyrir henni. En síðari ákvörðun
stjórnar Byggðastofnunar lýsir
þvílíkri óbilgirni, að furðu sætir.
Það er því miður ekki út í hött
að tala um valdníðslu í þessu
sambandi. Ein afleiðing þessarar
ákvörðunar, ef fast verður haldið
við hana, hlýtur að verða sú, að
þingmenn á suðvesturhorni
landsins taki höndum saman um
að ná fram þeim breytingum á
lögum um Byggðastofnun, að
ekki verði með tilvísun til þeirra
hægt að endurtaka aðgerðir af
þessu tagi. Önnur afleiðing getur
orðið sú, að harkalegar deilur
verði innan allra þingflokka um
kjör í stjórn Byggðastofnunar,
vegna þess, að þingmenn
Reykjavíkur- og Reykjaneskjör-
dæma telji að eina leiðin ti! að
koma í veg fyrir svo augljóslega
ósanngjarnar afgreiðslur verði
önnur skipan í stjórn stofnunar-
innar.
Einkafyrirtækið í Hafnarfirði,
sem keypti Sigurey frá Patreks-
firði er lýsandi dæmi um einka-
framtak í atvinnulífi, sem stendur
fyrir sínu með svo afgerandi
hætti, að þjóðarathygli vekur.
Þetta fólk hefur hafizt til vegs í
sjávarútvegi fyrir eigin dugnað
og útsjónarsemi. Það hefur ekki
notið sérstakrar fyrirgreiðslu
stjórnvalda og aldi’ei farið fram
á hana. En það á rétt á því að
sitja við sama borð og aðrir í
þessu þjóðfélagi. Akvörðun
stjórnar Byggðastofnunar stríðir
gegn réttlætiskennd almennings
í þessu landi. Þess vegna eiga
stjórnendur þessarar stofnunar
þann kost einan að endurskoða
þessa ákvörðun.
Útrýming
• skorts og fá-
tæktar er ekki sízt
mikilvægur þáttur í
þjóðfélagi allsnægt-
anna og stuðlar í raun
að frelsi. Það er auð-
veldara að vera fátækur í fátæku
landi en ríku. Og sá sein missir
heilsuna fær sjálfsbjargaiviðleitni
sinni ekki fullnægt. Hér er því um
mikið mannréttindamál að ræða.
Átökin gætu orðið ófyrirsjáanleg,
ef almannaþörf væri ekki sinnt. Við
höfum séð þurfandi fólk fara bylt-
ingaeldi um rótfúin ríki ógnar og
auðnuleysis; horft uppá hetjur og
skurðgoð í hlutverki grimmdar og
glæpa. Hví skyidum við þá ekki
leita jafnvægis sem varðveitir, en
tortímir ekki.
Ég kann ekki Óbærilegan
• léttleika tilverunnar utan
bókar. Man því ekki hvernig Sabína
tekur til orða á veitingahúsi í Sviss.
En í kvikmyndinni sem er athyglis-
verð að mörgu leyti þótt ég skilji
ekki hvernig fullorðið fólk getur
verið að striplast endalaust á tjald-
inu segir hún við enn eitt fórnardýr-
ið að dægurtónlist veitingahússins
sé hávaði. Yfirþjónninn vill ekki
lækka tónlistina. Þá spyr Sabína,
Hvernig getið þér borðað og hlustað
á skít?! Hún minnir á að það séu
gerviblóm á borðinu. Og þeir setja
gerviblómin jafnvel í vatn! Þessi
tékkneski flóttamaður er sem
málpípa Kundera að minna okkur
á að það sé ekki einungis ámælis-
verð kúgun og alræðisógn austan
járntjalds, heldur skuli vestur-
landabúar líta í eigin barm og
hreinsa til hjá sér. Lýðræðið sé ein-
att ekki annað en gerviblóm í vatni.
Tónlistin hávaði eða skítur. En
Kundera gleymir því að í náttúr-
unni þar sem frelsið er algjört kem-
ur grasið grænast undan skítnum.
Jafnvel hann hefur þannig einnig
tilgang; og hann er hluti af frelsi
náttúrunnar. Hún gerir ekkert að
gamni sínu, hef ég heyrt Jón Krist-
jánsson fiskifræðing segja um rat-
vísi laxa. Það á áreiðanlega við um
alla þætti umhverfis okkar. Alltr
hefur sinn tilgang,
þótt okkur sé hann
ekki alltaf augljós.
Verum raunsæ.
Krefjumst þess
ómögulega, hefur ver-
ið sagt. Við getum að
sjálfsögðu gert óguðlegar kröfur til
lýðræðis, en það er ekki fullkomið
frekar en við sjálf. Það hefur aftur
á móti reynzt svo vel að vestrænar
þjóðir telja að unnt sé að afgreiða
allt með kosningum. Niðurstöður
þeirra jafngildi réttlæti; jafnvel
sannieika. En það er rangt. Sið-
ferðilegur sannleikur fæst ekki í
pólitík. Meirihlutinn býr ekki yfír
neinum sannleika eða réttlæti sem
minnihlutinn þekkir ekki.
Með kúguðum þjóðum, höfum við
séð, kviknar réttlæti af einstaki-
ingsatgervi; einsog listin. Hópsálin
er samvizkulítil og áhrifagjörn til
illverka. Alþýðudómstóll og aftöku-
sveitir fylgjast að inní myrkviði
sögunnar.
En lýðræði er réttlátara en annað
stjórnskipulag, það vitum við af
reynslunni. Það er ekki af neinum
guðlegum toga einsog réttlæti
Krists sem við ráðum ekki við. En
fyrirheitið er mikilvægt. Og vonin.
Gunnar kaupmaður í Von
• mun hafa verið sérstæður
persónuleiki og eftirminnilegur á
margan hátt. Mér hefur verið sögð
sú saga að hann hafi einhvern tíma
sagt þegar honum blöskraði
nútímaverzlunarhættir, Þið eigið
ekki að hafa svona flókið bókhald,
drengir, og eyða öllum þessum tíma
í það. Ég hef tvo króka hjá mér,
annan fyrir tekjur — hinn fyrir
gjöld. Mismuninn á ég sjálfur.
Þessi gullna regla í viðskiptum á
jafnvel við um Sambandið. En þar
hafa menn einnig augsýnilega
ruglazt á krókum. Hafa ekki ætlað
sér af. Og stjórnmálamenn kunna
þessu bara vel. Þeir geta þá
ráðskazt með velflest fyrirtæki
landsins og leikið börbörsona. Þessi
samanburður er til marks um þær
breytingar sem orðið hafa á
íslenzku þjóðfélagi á stuttum tíma.
En hvernig væri að koma krókunum
í lag — og hætta að gera út á kerfið?
Nú er talað um ftjálshyggju
vegna þess allt hneigist að sósíal-
isma. Áróðurinn gegn fijálshyggj-
unni eru sniðug blekkingarbrögð
útsjónarsamra sósíalista sem
skreyta sig með fijálslyndi, en trúa
á kerfið og ríkisforsjá; hömlur og
opinbera handleiðslu.
En fijálshyggja hefur aldrei
tíðkazt á Islandi, að minnstakosti
ekki á okkar dögum. í hæsta lagi
einhverskonar „grá ftjálshyggja",
svoað ég hagi orðum mínum með
hliðsjón af gráa markaðnum og
öðrum tízkuorðum. En það er engin
fijálshyggja. Hún er einfaldlega
fólgin í óskilgreindu frelsi. Það þarf
ekki síður að endurskoða hugtakið
frelsi en önnur hugtök. Og víst er
að margir fijálshyggjumenn kallast
á með þokulúðrum, ekki síður en
aðrir hugsjónamenn. Við þekkjum
gjörningahríðir úr gömlum bók-
menntum okkar. Fijálshyggju-
hríðirnar eru tiltölulega saklausar,
þótt þær eigi stundum uppruna í
ofstæki. Hinar eru verri sem eiga
rætur í stalínisma og ógnarstjórn
og villa svo um fyrir blásaklausu
fólki að jiað heldur engum áttum.
Slíkar feigðarhrinur hafa ávallt leitt
til dauða og ófrelsis. Þær minna á
svansþokur í Njálu og öðrum forn-
um skáldskap þarsem fjölkynngi
kemur við sögu.
Grái markaðurinn ber verðbólg-
unni fremur vitni en frjálshyggju.
Hann hefur verið sjúkdómseinkenni
hennar. Það þrífst ekkert í hálfgerð-
um fjötrum, hvorki fijálshyggja né
annað. En öllu má nafn gefa! Við
erum í raun litlu betri en kommún-
istaleiðtogar sem halda það sé hægt
að fella markaðskerfi að alræðis-
hyggju. En að því kemur að þeir
verði að velja. Ef markaðurinn sigr-
ar hrynur kerfið einsog í Ungverja-
landi; þjóðfélagið opnast og lagar
sig að markaðnum. Þokunni léttir.
Og velmegun eykst, því markaður-
inn kallar á framkvæmdaþörf og
útsjónarsemi, andrúni og athafnir;
en kerfið á fjötra og deyfð.
M.
(meira næsta sunmukig)
HELGI
spjall
SJÁLFSTÆÐISMENN
koma saman til landsfund-
ar í næstu viku. Þar má
búast við miklum umræð-
um um ýmsa grundvallar-
þætti í þjóðmálum samtím-
ans, fiskveiðistefnuna,
landbúnaðarmál, ríkisútgjöld og afstöðuna
til Evrópubandalagsins.
Það er mikilvægt, að Sjálfstæðisflokkur-
inn marki ákveðna stefnu í þessum veiga-
miklu málaflokkum en það er líka nauðsyn-
legt, að flokkurinn búi sig vel undir næstu
stórátök á vettvangi stjórnmálanna, sem
væntanlega verða sveitarstjórnarkosning-
arnar næsta vor. Staðan í stjórnmálunum
nú er að mörgu leyti áþekk því, sem var
á svipuðum tíma fyrir sveitarstjórnarkosn-
ingar 1974 og 1958. í báðum tilvikum
sátu vinstri stjórnir að völdum. Vinstri
stjórnin, sem komsttil valda sumarið 1956,
var orðin mjög veik um haustið 1957 og
riðaði til falls vorið 1958. Sjálfstæðisflokk-
urinn vann stórsigur í borgarstjórnarkosn-
ingunum í Reykjavík þá um vorið.
Vinstri stjórn Ólafs Jóhannessonar, sem
komst til valda sumarið 1971, var farin
að veikjast mjög haustið 1973. Þegar land-
helgisdeilan við Breta leystist í nóvember
1973 og umræður um hugsanlega brottför
varnarliðsins hófust, lenti sú vinstri stjórn
í mikilli varnarstöðu, sem leiddi til stórsig-
urs Sjálfstæðisflokksins í borgar- og sveit-
arstjórnarkosningum 1974 og falls vinstri
stjórnarinnar. í kjölfar borgarstjórnar-
kosninga vann Sjálfstæðisflokkurinn stór-
sigur í þingkosningum sumarið 1974.
Núverandi vinstri stjórn Steingríms
Hermannssonar stendur mjög höllum fæti.
Skoðanakannanir sýna, að óvinsældir
hennar eru miklar. Efnahagsaðstæður eru
mjög erfiðar. Kreppan í efnahags- og at-
vinnumálum dýpkar stöðugt. Kjaraskerð-
ingin er mikil og fer vaxandi. Talið er, að
atvinnuleysi geti aukizt mjög, þegar kemur
fram á veturinn. Trú fólks á framtíðina er
í lágmarki.
Við þessar aðstæður er eðlilegt, að Sjálf-
stæðisflokkurinn einbeiti öllum kröftum
sínum að sveitarstjórnarkosningunum,
sem fram fara næsþa vor. Vígstaða flokks-
ins er mjög sterk. í Reykjavík er málefna-
staða Sjálfstæðismanna sterkari en nokkru
sinni fyrr. í sumum nágrannasveitarfélög-
um Reykjavíkur sitja vinstri stjórnir við
völd. Samanburðurinn á stjórn höfuð-
borgarinnar og stjórn þessara sveitarfé-
laga er Sjálfstæðismönnum mjög í hag.
Þegar allt þetta er haft í huga er ljóst,
að Sjálfstæðismenn hafa einstakt tækifæri
til að vinna mikinn sigur í sveitarstjórnar-
kosningum næsta vor, bæði í Reykjavík
og í fjölmörgum kaupstöðum, þar sem
Sjálfstæðisflokkurinn er nú í minnihluta.
Markmið Sjálfstæðismanna á að vera að
vinna meirihluta í rnörgum þeirra sveitar-
félaga, þar sem þeir eru nú í minnihluta.
Auk þess, sem stórsigur í sveitarstjórn-
arkosningum á borð við úrslit kosninganna
1958 og 1974 hefur mikla þýðingu fyrir
Sjálfstæðisflokkinn á þeim vettvangi er
augljóst, að áhrif slíkra kosningaúrslita á
landsmálin geta orðið mikil. Ef stjórnar-
flokkarnir gjalda mikið afhroð í sveitar-
stjórnarkosningum og missa meirihluta
sinn í sveitarfélögum á borð við Kópavog,
Hafnarfjörð og Keflavík, svo að dæmi séu
nefnd, mun það valda miklum óróa og
óánægju innan þeirra flokka. Trúnaðar-
menn flokkanna í sveitarstjórnum munu
kenna ríkisstjórninni um tap þeirra og
ófarir í kosningunum. Þess vegna getur
stórsigur Sjálfstæðisflokksins í sveitar-
stjórnarkosningum orðið lykill að falli nú-
verandi ríkisstjórnar með sama hætti og
gerðist 1958 og 1974. Og þess vegna þarf
landsfundur Sjálfstæðismanna, sem saman
kemur í næstu viku, að leggja meginlínur
um undirbúning flokksins að þessum mikil-
vægu kosningum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur mikil tæki-
færi í þeirri kosningabaráttu, sem standa
mun næsta vetur og vor. í síðustu þing-
kosningum missti flokkurinn fylgi bæði til
Alþýðuflokks og Borgaraflokks. Augljóst
er, að möguleikar Sjálfstæðisflokksins til
þess að ná þessu fylgi á nýjan leik eru
miklir. Borgaraflokkurinn, sem varð til
vegna klofnings úr Sjálfstæðisflokknum,
hefur gengið til liðs við vinstri stjórn. Kjós-
endur Borgaraflokksins munu áreiðanlega
snúast til fylgis við Sjálfstæðisflokkinn á
ný í stórum stíl. Alþýðuflokkurinn höfðaði
mjög til kjósenda Sjálfstæðisflokksins í
síðustu þingkosningum. Nú situr Alþýðu-
flokkurinn í vinstri stjórn og hefur snúið
baki við þeim stefnumálum, sem flokkur-
inn lagði mesta áherzlu á í þingkosningun-
um. Sjálfstæðisflokkurinn hefur því ein-
stakt tækifæri til að ná þessum kjósendum
til sín.
Framsóknarflokkurinn sótti töluvert
fram á þéttbýlissvæðum suðvestanlands í
síðustu þingkosningum. Ekki fer hjá því,
að stórir hópar kjósenda, sem gengu til
liðs við Framsóknai’flokkinn þá, hafa orðið
fyrir miklum vonbrigðum með frammi-
stöðu flokksins í ríkisstjórn. Þess vegna
hefur Sjálfstæðisflokkurinn rneiri mögu-
leika í þessu kjósendafylgi en nokkru sinni
fyrr.
Þegar allar aðstæður eru metnar hefur
Sjálfstæðisflokkurinn sennilega betra
tækifæri nú en nokkru sinni fyrr til þess
að ná miklum árangri í sveitarstjórnar-
kosningum. Þessi staðreynd ætti að vera
landsfundarfulltrúum Sjálfstæðismanna
hvatning til þess að ganga samhentir til
leiks.
UMRÆÐUR UM
fiskveiðistefnuna af
því tagi, sem að
undanförnu hafa
farið fram m.a. á
sjávarútvegsráð-
stefnu Sjálfstæðis-
Umræður
um fisk-
veiðistefiiu
fyrir áratug
flokksins og hér á síðum Morgunblaðsins,
eru ekki nýjar af nálinni. Þannig fóru fram
mjög athyglisverðar umræður um fisk-
veiðistefnuna og hugsanlegan auðlinda-
skatt eða sölu veiðileyfa hér í blaðinu á
árinu 1979. Það er forvitnilegt að rifja upp
nokkra þætti þessara umræðna í ljósi þess,
sem fram hefur komið opinberlega síðustu
vikur.
Á ársþingi iðnrekenda 1979 flutti dr.
Jóhannes Nordal, seðlabankastjóri, ræðu,
þar sem hann sagði m.a.: „Þráfaldlega
hefur verið fram á það sýnt, að endur-
gjaldslaus nýting sameiginlegra fiskstofna
hljóti að leiða til of mikillar og óhag-
kvæmrar sóknar og offjárfestingar, bæði
í skipum og veiðitækjum. Fræðilega hefur
verið sýnt fram á það með góðum rökum,
að þennan vanda sé auðveldast að leysa
með fjárhagslegum aðgerðum, annaðhvort
í formi auðlindaskatts á einstakar sjávarút-
vegsgreinar eða með sölu leyfa til þess
að veiða ákveðið magn af fiski. Þótt færa
megi góð og gild rök fyrir aðgerðum af
þessu tagi, er þó varla við því að búast,
að slíkt fyrirkomulag geti komizt á nema
í áföngum á tiltölulega löngum tíma.“
Hinn 2. júní 1979 ritaði dr. Jóhannes
grein í Morgunblaðið, þar sem hann fjall-
aði um gagnrýni, sem fram hafði komið á
ræðu hans á þingi iðnrekenda frá þremur
forystumönnum í sjávarútvegi, þeim
Kristjáni Ragnarssyni, Tómasi Þoi’valds-
syni og Eyjólfi ísfeld Eyjólfssyni. í grein
þessari sagði dr. Jóhannes Nordal m.a.:
„Séu fiskveiðar stundaðar án nokkurra
takmarkana á grundvelli fijáls markaðs-
búskapar, en án þess að rétturinn til veiða
sé verðlagður með nokkrum hætti, hlýtur
niðurstaðan að verða of mikil sókn, sem
leiðir fyrr eða síðar til stórfellds samdrátt-
ar eða eyðingar fiskstofna. . . Sé aftur á
móti unnt að fara þá leið að verðleggja
veiðiréttinn með einhveijum hætti mundi
tilhneigingin til of mikillar sóknar hverfa,
svo að hæfilegur afli yrði tekinn með lág-
markstilkostnaði án skömmtunar eða
hafta. Þannig mundi þessi leið sameina
kosti markaðsbúskapar eðlilegri heildar-
stjórn í notkun sameiginlegrar auðlindar.“
Nokkru síðar eða hinn 23. júní 1979
gaf Morgunblaðið út sérstakt blað með
viðtölum við þijá unga vísindanienn, sem
höfðu haldið fyrirlestra á ráðstefnu, sem
reiknistofa Raunvísindastofnunar Háskóla
íslands efndi til í byijun júnímánaðar um
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 30. september
reiknilíkön á sviði fiskifræði. Einn þessara
fyrirlesara var Ragnar Árnason, hagfræð-
ingur, sem sagði m.a. í viðtali við Morgun-
blaðið: „Líkönin hafa verið lengi í deigl-
unni, m.a. það líkan, sem ég nota, en ég
hef unnið að því síðan 1976. Niðurstaðan
er sú, að allir helztu fiskistofnarnir, ef til
vill að loðnunni undantekinni, eru ofnýttir.
Það má segja, að sókn í þorsk, ýsu og
karfa sé alltof mikil samkvæmt þessu
líkani. . . Á grundvelli þessa líkans má
fullyrða, að það verður að minnka sókn
mjög verulega, um 40-65% . ..“ Ragnar
Árnason_ vék síðan að sölu veiðileyfa og
sagði: „í þessu sambandi er bezta fyrir-
komulagið það, að þessi veiðileyfi geti
gengið kaupum og sölum á milli útgerðar-
manna. Það myndi leiða til þess, þegar
fram liðu stundir, að hagkvæmustu útgerð-
irnar gerðu út. Þær einar hefðu ráð á
veiðileyfum og þannig fengjum við hag-
kvæmustu skipin með hagkvæmustu sókn-
ina.“
Einar Júlíusson, eðlisfræðingur, sem
hefur skrifað töluvert um þessi mál hér i
Morgunblaðið að undanförnu, m.a. i dag,
laugardag, og sl. fimmtudag, var einn
þeirra, sem fluttu fyrirlestra á ráðstefnu
háskólamanna 1979. Hann sagði í viðtali
við Morgunblaðið 23. júní 1979: „Mikil-
vægasta niðurstaða þessara útreikninga
minna er að aflinn fer í fyrstu vaxandi
með auknum skipaíjölda og siðan hraðm-
innkandi. Þegar fiskveiðiflotinn nálgast
70 þúsund smálestir nálgast hrygningar-
stofninn lágmark sitt og aflinn hrynur
niður í ekki neitt. Þetta hefur verið að
gerast hér á landi á síðustu árum og það
er orðið óhjákvæmilegt að minnka fisk-
veiðiflotann til þess, að fiskstofnarnir geti
náð sér ... Samkvæmt niðurstöðum reikn-
ilíkansins væri unnt að ná 50 milljarða
ágóða af útgerðinni hér á landi, ef fisk-
veiðiflotinn yrði minnkaður úr 64 þúsund
smálestum í 36 þúsund smálestir. Kæmi
það fram í auknum afla síðar meir og
minni tilkostnaði.“
Þriðji fyrirlesarinn, sem Morgunblaðið
ræddi við fyrir 10 árum, var Þorkell Helga-
son, stærðfræðingur, sem sagði m.a. í við-
tali við blaðið: „Ávinningurinn af minnk-
andi sókn er ef til vill fremur í formi minni
útgerðarkostnaðar en aukins aflaverðmæt-
is. En sparnaður í sókn næst auðvitað því
aðeins að raunverulega sé dregið úr sókn-
arkostnaði. Samdráttur til dæmis í því
formi að loka góðum miðum eða banna
veiði ákveðna daga í viku eða mánuði
getur hugsanlega minnkað aflann — en
dregur hann nokkuð úr útgerðarkostnaði?
Eg fæ ekki séð neina aðra sanngjarna
leið en einhvers konar auðlindaskatt eða
veiðileyfasölu. í fyrstu mætti nota þessar
skatttekjur til að ná fram raunverulegum
samdrætti í úthaldi með því að kaupa upp
óhagkvæmustu veiðiskipin. En þegar fiski-
stofnarnir hafa rétt við tel ég slíka skatt-
heimtu eðlilega aðferð til að dreifa stór-
auknum arði veiðanna til þjóðarinnar."
TÆPUM TVEIM-
ur mánuðum síðar
eða 11. ágúst 1979
gaf Morgunblaðið
út annað sérblað um þetta mál, þar sem
leitað var til ýmissa aðila um viðbrögð og
umsagnir vegna þeirra sjónarmiða, sem
þremenningarnir settu fram. Einn þeirra,
sem til var leitað í ágúst, var Bjarni Bragi
Jónsson, núverandi aðstoðarbankastjóri
Seðlabankans, sem hafði vakið máls á
auðlindaskatti á árunum 1961-1962, sem
„viðbrögð við óhóflegri bjartsýni um getu
okkar til að tengjast efnahagsbandalög-
um“, eins og hann orðaði það í viðtali við
Morgunblaðið þennan dag. En Bjarni Bragi
sagði m.a.:
„Menn hafa ótímabærar áhyggjur af
því, að of harkalega muni að sjávarútveg-
inum gengið með auðlindaskatti, einkum
þó með sölu veiðileyfa, sem fyrirtæki og
byggðarlög mundu missa alveg af. Ein-
mitt vegna þeirrar áhættu tel ég æski-
legra að beita almennu gjaldi heldur en
sölu sérstakra veiðileyfa. Álagning auð-
lindaskatts útilokar engan veginn ráðstaf-
anir í byggðamálum og ýmsar sérstakar
Viðbrög'ðin
íssS í»s*
!>r» Jölífinnes* Nortlíth
Vandi
lgir vegsemd hverri
£££&&£ t&tur
v ó«vntr»rtn« lit*
- i&a eda nogra
Umstöðu
; sjávarútvegs SJS5S.S5 SrrC. SHH’
tmtn*
tttödu
ITGERÐIN
Auðlindaskatt
eða óheftasókn?
fayywtmXwtoUxw 'mkUx «««»« • u,„„Kw.
«***■»*» *>*•*****<*«*« *< «« * ««» »««««*. Á
w *<n ♦»> »5 .. <tM(t>*«> t
nftW**'***’ l>*»>ll*«t«. »>*; ♦>, >»*«« M orax- 'Wjjsr. ««(«4 ......
Arðsemi - eða
botnlaust tap?
TJKÍSS. «t*«’rt>ir
**H afi« -
^akmarkana
S > iþivtíur vnndi
ivokaord
JTGERÐIN
Áaðmmnka
sóknina?
Hvemigáað
mmnkasóknina
_UM M
LUNt
L í ELÖHt
aðlögunaraðgerðir, þ. á m. félagslegar í
þágu sjómanna .. . Mál þetta er nú komið
svo langt í almennri umræðu, að tæpast
er lengur vansalaust fyrir stjórnmálamenn
að láta svo sem þetta séu ekki stjórnmál.11
Ágúst Einarsson,_ sem þá var viðskipta-
fræðingur hjá LÍÚ, andmælti háskóla-
mönnunum m.a. með þessum orðum: „Það
kemur frarn í viðtölum við þremenning-
ana, að stærð skips og flota sé að öllu
leyti ráðandi um aflamagn, en þetta er
misskilningur, sem rétt er að leið-
rétta ... Sú fullyrðing stenzt ekki, að eitt
skip geti fiskað jafn mikið og fjögur skip
nú , svo sem fram kemur í viðtalinu við
Einar Júlíusson ... Þá má einnig nálgast
þetta frá annarri hlið, þ.e. að frá íslandi
eru gerðir út ríflega 70 togarar og fiskar
sá aflahæsti tvöfalt meira en sá afla-
lægsti. Spurningin er hvers vegna er slíkur
munur á afla þessara skipa, þegar litið er
til þess, að afkastageta þeirra er svipuð,
þ.e. jafnmargir í áhöfn og svipuð burðar-
geta.“
Vilhjálmur Egilsson, hagfræðingur, sem
nú er framkvæmdastjóri Verzlunarráðs
íslands og varaþingmaður Sjálfstæðis-
flokks fyrir Norðurlandskjördæmi vestra,
sagði m.a.: „Þannig verður að segja, að
auðlindaskattur er alls ekki svo fráleit
hugmynd séu nauðsynlegar hliðarráðstaf-
anir gerðar og ekki hefur að mínu viti
verið bent á aðra og betri leið til að koma
því til leiðar, að fiskurinn verði veiddur
með eins lítilli fyrirhöfn og unnt er.“
Og Ólafur Björnsson, prófessor, segir í
Morgunblaðinu 11. ágúst 1979: „Auðvitað
er hægt að takmarka sóknina með beinum
bönnum og kvótum. Auðlindaskattur þýðir
aftur á móti, að markaðsöflunum er beitt
til þess að takmarka sóknina. Getan og
viljinn til þess að greiða auðlindaskatt
ræður því þá, hveijir stunda veiðarnar.
Deilan um réttmæti auðlindaskattsins er
því skyld deilunni um það, hvort takmarka
skuli innflutning með innflutningsleyfum
eða með því að skrá rétt gengi en láta
síðan framboð og eftirspurn ráða.“
Halldór Ásgrímsson, núverandi sjávar-
útvegsráðherra, var einn þeirra, sem létu
Morgunblaðinu í té umsögn um sjónarmið
þremenrtinganna og sagði m.a. um stærð
fiskiskipaflotans: „Á undanförnum árum
hafa vextir verið mun lægri en verðbólgu-
stigið og hefur það hvatt til meiri fjárfest-
ingar en ella. Ný ákvæði um verðtrygg-
ingu munu eflaust hafa veruleg áhrif á
endurnýjun fiskiskipaflotans, því erfitt er
að sjá fjárhagslegan grundvöll fyrir
nýsmíði við núverandi ástand, sem byggir
á verðtryggðu fjármagni. Rétt er að hafa
slíkt í huga, þegar mat er á það lagt,
hvort ráðlegt sé að selja hluta flotans úr
!andi.“
Og Ólafur Gunnarsson, sem þá var
framkvæmdastjóri Síldarvinnslunnar á
Neskaupstað sagði um þetta sama mál;
„Með núverandi lánakjörum getur afla-
kóngur þessa lands ekki staðið í skilum
með afborganir og vexti af nýju
skipi... Það liggur í augum uppi, að varla
verður mikil ásókn í skip á næstunni, svo
bærilega virðist séð fyrir því vandamáli.“
EINUM ÁRATUG
eftir að þessar
miklu umræður
siðar fóru fram á vett-
vangi háskólans, á síðum Morgunblaðsins
og víðar sýnast þær vera í sama farvegi
og þá. Þótt færð hafi verið sterk rök fyrir
því, að fækka yrði fiskiskipum til þess að
hægt væri að stórauka arðinn af fiskveið-
unum, hefur fiskiskipum fjölgað jafnt og
þétt og flotinn stækkað að afkastagetu.
Trú Halldórs Ásgrímssonar og Ólafs Gunn-
arssonar á, að dýr lán mundu koma í veg
fyrir skipakaup hefur ekki orðið að veru-
leika. Þvert á móti. Nú eru á leið til lands-
ins fiskiskip, sem kosta samtals um 2
milljarða króna!
í raun og veru stöndum við í svipuðum
sporum og 1979. Engar grundvallar-
ákvarðanir hafa verið teknar. Stjórnmála-
mennirnir ýta vandanum á undan sér ár
eftir ár. Á meðan versna lífskjör þjóðarinn-
ar vegna þess, að hún nýtur ekki þess
arðs af fiskveiðunum, sem hún gæti auð-
veldlega, ef rétt væri að þeim staðið.
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins hefur
mikið verk að vinna í þessum efnum.
Áratug
„Þegar allt þetta
er haft í huga er
ljóst, að Sjálfstæð-
ismenn hafa ein-
stakt tækifæri til
að vinna mikinn
sigur í sveitar-
stjórnarkosning-
um næsta vor,
bæði í Reykjavík
og í flölmörgum
kaupstöðum, þar
sem Sjálfstæðis-
flokkurinn er nú í
minnihluta. Mark-
mið Sjálfstæðis-
manna á að vera
að vinna meiri-
hluta í mörgum
þeirra sveitarfé-
laga, þar sem þeir
eru nú í minni-
hluta.“