Morgunblaðið - 08.10.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER
sem listamann, en fá svo ekki að
fylgja eftir þeim breytingum sem
maður vill ná fram.
Erlendis eru dansarar svo margir
og upplýsingar og nýjungar streyma
úr öllum áttum, ólíkt því sem hér
gerist þar sem maður er nánast lok-
aður inni með sömu dönsurunum
allan daginn. Það á að vera hreyfing
á hlutunum. íslenska dansflokknum
var gefíð hreiður innan Þjóðleik-
hússins á sínum tíma og óttinn við
allar breytingar er mikill.
Eg hef fengið þann stimpil að
vera manneskjan sem raskar hlutun-
um.
Ef hér væri annar dansflokkur
þá væri þetta öðruvísi. Samkeppni
mundi leiða til spennu og hvatningar
til að standa sig betur.“
Hinn 19.september sl. fékk Hlíf
bjartsýnisverðlaun Bröstes sem er
mikill heiður fyrir listamann og við-
urkenning fyrir störf hans. Því finnst
mörgum það undarlegt að hún skuli
nú segja skilið við starf sitt einmitt
á slíkum tímamótum.
„Astæðan fyrir því að ég hætti
með dansflokkinn er margþætt,"
segir Hlíf. „Listdansstjóri er ráðinn
við Þjóðleikhúsið, ekki við sjálfan
dansflokkinn. Stjórn dansflokksins
skipar þjóðleikhússtjóri, einn úr
Þjóðleikhúsráði og einn dansari. Ég
réði því engu, en hafði ekki kynnt
mér það áður en ég byrjaði. Hlut-
verk mitt var aðeins það að þjálfa
flokkinn og koma með uppástungur
um verkefnaval. Að vísu hefur list-
dansstjóri óbein áhrif, en að mínu
mati þyrfti að koma ábyrgur stjórn-
andi fyrir flokkinn sem einnig hefði
vit á dansi.
Málið snerist í rauninni um það
hvort endurskipuleggja ætti flokkinn
eður ei. Ég vildi koma grunni undir
íslenska dansflokkinn þar sem hann
gæti byggt á sinni eigin menningu.
Finna farveg þar sem íslensk dans-
skáld, tónskáid og leikmyndahönn-
uðir gætu í sameiningu tekist á við
listsköpun og skapað sér sín eigin
sérkenni. Það segir sig sjálft að slíkt
vinnst ekki á nokkrum mánuðum,
eða tveimur árum. Ég óttast að ef
áherslan er ekki lögð á þetta mark-
mið þá erum við aðeins að hjakka í
sama farinu.
En það er eins og það megi ekki
hagga neinu innan stofnunarinnar.
Allt á bara að ganga vel og huggu-
lega fyrir sig. Hugmyndir mínar um
breytingar fengu því lítinn hljóm-
grunn.“
Hlíf hefur verið gagnrýnd fyrir
verkefnaval, að hún leggi litla
áherslu á sígildu verkin. Hún segir
það ekki vera rétt. „í þau tvö ár sem
ég var með dansflokkinn voru í raun-
inni aðeins tvær sýningai', haustsýn-
ing 1987 og kortasýning 1988. Þjóð-
leikhússtjóri bauð mér síðan að
semja dansa fyrir kortasýninguna
1989 eftir að við unnum Norður-
landakeppnina í maí 1988. Hins veg-
ar getur flokkurinn sökum smæðar
sinnar varla sýnt sígildan ballet með
góðu móti. Til að geta sinnt bæði
sígildum ballett og nútímaballett
þurfa annaðhvort að vera mjög íjöl-
hæfír dansarar við flokkinn eða hann
mun stærri.“
■ — Flokkurinn hefur þó oft sýnt
sígild verk, ekki satt?
„Jú þau hafa verið sýnd. En í
flokknum eru aðeins 14 dansarar
og mikið ójafnvægi milli karldansara
og kvendansara. Einstaklingar eru
einnig ólíkir innbyrðis hvar snertir
hæfileika. Sígildur ballet verður að
byggja á mjög samhæfðum hóp hvað
varðar hreyfingar og form, til að
ná 'þessum hreinleika sem eðli hans
krefst."
— Nú hef ég heyrt að dansmeyjar
fíokksins kunni ekki lengur að dansa
á táskóm, þú hafir alltaf látið þær
hlaupa berfættar um sviðið?
Hlíf skellir uppúr: „Hvaða gróu-
sögur er nú þetta!“
Nei, ég hef ekki verið dugleg við
að kenna á táskóm. Það er undir
listdansaranum sjálfum komið hvort
hann æfir á táskóm eða mjúkum
skóm. Atvinnudansari í sígildum
ballett verður hins vegar að æfa að
staðaldri á táskóm.“
— Ert þú sjálf hrifnari af nútíma-
verkum?
„Nútímaverk henta hópnum betur
vegna þess að dansararnir eru mis-
jafnir hvað varðar tækni og stíl. Það
útilokar þó ekki að flytja smærri
sígild verk ef jafnvægi væri milli
karl- og kvendansara. Þannig myndi
flokkurinn nýta hæfileika sína.
Það var nú kannski einmitt það
sem ég vildi gera, nýta hæfíleika
flokksins, og því fór ég til ríkislög-
fræðings og spurði hvort ég mætti
segja upp dönsurum og endurskipu-
leggja dansflokkinn."
— Varstu ekki nokkuð grimm
þar?
„Jú, sjálfsagt, en fleiri hafa sýnt
grimmd en ég. Leikhús er vægðar-
laust, og svo er þetta aftur spurning
um afstöðu. Ég tel að viss háski sé
samfara öllu listalífí. Menn verða
helst að komast fram úr sjálfum sér
án þess að vita hvað framtíðin ber
í skauti sér. Listin er engin félags-
stofnun.
Þetta er erfitt þegar fólk er búið
að. starfa lengi á sama stað. Það fer
ungt inn í þessa listgrein og er því
hrætt við að takast á við aðra hluti.
Ég varpaði þessari sprengju til að
koma af stað umræðu um þessi
mál. Hvað verður um dansara þegar
hann hefur dansað í ein 10 til 16 ár?
Vissulega er erfitt að skilja við
dansinn," segir Hlíf hugsi, „en það
er nú oftast þannig að þegar einum
kafla lýkur þá tekur annar við. Við
höfum nú t.a.m. skóla sem þarf að
byggja upp og þar vantar hæfileika-
fólk.“
— Er það rétt að sumar dans-
meyjar flokksins séu orðnar þreyttar
og heimakærar?
„Að vissu leyti. Metnaður er ekki
nógu mikill. Sá sem stofnaði fíokk-
inn gerði kraftaverk á sínum tíma,
en sú sýningafæð sem hér er nægir
ekki til að hvetja fólk til dáða. Að-
eins tvær sýningar eru settar upp á
ári hverju, ef þá það. Ég var með
hugmyndir um að nota þennan
dauða tíma sem kemur milli sýninga
til að vera með uppákomur úti í bæ.
Vera með nokkra dansara sem sýndu
ef til vill í hádeginu á Kjai'valsstöð-
um við undirleik, eða jafnvel á vinnu-
stöðum úti á landi. Það er svo mikil-
vægt fyrir dansara að sýna stöðugt.
En ég fór vegna afleiðinga þeirrar
meinsemdar sem var innan flokksins
þegar Nanna Ólafsdóttir fór fyrir
tveimur árum. Ég þoli ekki stöðnun.
Ég verð að geta unnið með hóp þar
sem hver einstaklingur er mikils
virði, og þar sem gagnkvæmt traust
og ást ríkir.
íslenski dansflokkurinn hefur allt-
af viljað hafa stjórnina i sínum hönd-
um og enginn þorað að taka af skar-
ið og standa uppi í hárinu á honum.
Yfirstjórn með bein í nefinu hefur
aldrei verið til. Það er röng stefna
að tala um lýðræði innan listastofn-
unar, þáð er alltaf einn sem'verðúr1
að stjórna og taka' ákvarðanir. Það
kann ekki góðri lukku að stýra að
hafa fleiri en einn kokk í eldhúsinu.
Dansflokkurinn er nú að leita að
þægilegri manneskju sem þjálfar
einungis verk sem hentar öllum.“
— Hver var styrkur þinn sem
stjórnandi?
„Styrkur minn lá í þeirri reynslu
sem ég hef og ástríðunni fyrir þess-
ari listgrein. Mistök mín voru þau
að vera ekki kröfuharðari."
Ég spyr hver reynsla hennar hafí
verið og hún segir mér að hún hafi
farið 15 ára gömul að heiman til að
dansa. „Ég hef reynslu sem nem-
andi, atvinnudansari, danshöfundur
og kennari. Svo er ég með þeim
ósköpum fædd að hafa áhuga á öllu
sem list hefur uppá að bjóða. Ég
hef mikinn áhuga fyrir tónlist og
myndlist, og finnst það stórkostlegt
þegar hægt er að sýna dans við lif-
andi tónlist. Á vorsýningunni voru
þrir þættir listarinnar sameinaðir.
Þá var dansað eftir tónlist Hjálmars
Ragnarssonar og Þorkels Sigur-
björnssonar, og sviðsmyndina hann-
aði Siguijón Jóhannsson. En auðvit-
Þaó er röng
stefna aö tala um
lýóræói innan
listastofnunar,
þaó er alltaf einn
sem veróur aó
stjórna og taka
ákvaröanir.
Vió afhendingu
verólaunanna
sagói ég aó
þetta væri ekld
spurning um
bjartsýni, heldur
u m ástrióu.
áð er það í sjálfu sér gömul hefð
að sameina listdans, lifandi tónlist
og myndlist.
Ég er líka mikið gefin fyrir hið
hefðbundna, ég er enginn byltingar-
sinni. Ég vil bara ýta við fólki, álít
að ég sé að hvetja það þótt aðrir
álíti að ég sé að rífa niður. Hollensk-
ur málsháttur hljóðar eitthvað á
þessa leið: Væg meðul láta sárin
úldna."
— Varstu dugleg að uppgötva
ungt hæfileikafólk?
„Ég var nú frekar ódugleg við
það. Ég skipti mér lítið af skólanum,
mestur tíminn fór í að þjálfa og
semja. En ég lét taka inntökupróf í
flokkinn og náði m.a. í dansara úr
Jazzballettflokki Báru.“
Við ræðum um aldur listdansara
og að áliti Hlífar ættu þeir að hætta
að dansa milli þrítugs og fertugs.
„Það fer eftir dansaranum sjálfum,
líkamlegum hæfileikum hans og
þeim hlutverkum sem hann dansar.
Það er sorglegt hversu starfsævi
dansarans er stutt, hann hættir ein-
mitt á þeim árum sem hann þrosk-
ast hvað mest sem manneskja.
Ég hætti þrítug að dansa, ári
áður en ég átti að fara á biðlaun.
Ég var svo hrædd urn að ég yrði
annars löt!
í Hollandi er það þannig, að hafi
dansari verið 10 ár með flokknum
þá fær hann laun í fjögur ár eftir
að hann hættir. Það er styrkur með-
an hann er að laga sig að nýjum
aðstæðum. Það er nú ekki ljóst
hvernig þessu er háttað hér, en mér
fyndist fáránlegt að setja fólk á eftir-
laun þegar það hættir. Hvorki má
teljast svo að líf dansara sem hætta
eftir tíu ára starf sé lokið, né hefur
þjóðfélagið efni á slíkum ósköpum."
Samstarfsörðugleikar Hlífar og
þjóðleikhússtjóra hafa verið nefndir
en Hlíf vill ekki gera of mikið úr
þeirn: „Ég hef aldrei fengið að semja
eins mikið og hér heima, og ég er
þakklát fyrir það. Það hef ég sagt
við Gísla.
Hins vegar hefði ég gjarnan viljað
njóta nieiri trausts og stuðnings, sem
ég taldi mig hafa þar sem ég var
ráðin í þessa stöðu.
Við komum úr tveggja vikna ferð
til fjögurra borga á Norðurlöndum
þar sem við sýndum þijú verk. Eitt
þeirra var „Rauður þráður“ sem ég
samdi með 11 dansara í huga. En
síðan var ég beðin um að nýta allan
hópinn eins og alltaf hafði tíðkast.
Það er ekki hægt að búa til ný hlut-
verk í eitt ákveðið verk, ekki frekar
en gerist í leikritum, svo ég bauðst
til að semja nýtt verk fyrir hina
________________________________15
dansarana og var því að semja tvö
verk á rúmum þremur vikum. Ég
komst að því seinna að þetta var
gert til að láta líta svo út að allt væri
í lagi innan dansflokksins.
Þetta er í raun spurning um að
leiða hesta saman. Það er hlutverk
hvers einasta stjórnanda þegar hann
velur sér listafólk að treysta því og
leyfa því að bera ábyrgð á verkum
sínum. Ekki neita því mörgum sinn-
um áður en hann gefur loks sam-
þykki sitt til framkvæma hlutina.
Við unnum keppnina á Norður-
löndum og þetta var mjög jákvætt
ferðalag. En það var eins og það
kæmi ekkert Þjóðleikhúsinu við, því
við vorum ekki kvaddar, fengum
enga hvatningu og ekki einu sinni
heillaskeyti þegar úrslit lágu fyrir.
Þetta er tvískinnungur sem ég skil
ekki.
En dansararnir stóðu sig frábær-
lega. Við fengum hvatningu og
gagnrýni, og það var stórkostlegt
að sjá hve margir dansarar efldust
og komust langt sem listamenn.
Af hveiju er þetta ekki alltaf
svona? hugsaði ég þá með mér.
Listdansari þroskast ekki í æf-
Úr myndasafni Þjóðleikhússins
ingasölum, hann verður að sýna.
Og það á að vera hægt að hafa
fleiri sýningar hér á landi. Aðeins
með reglubundnu sýningarhaldi er
hægt að byggja um traustan áhorf-
endahóp.“
— Hvaða atvinnumöguleika hefur
nú fyrrverandi listdansstjóri?
„Sjálfsagt hef ég litla möguleika
hér. Ég er rétt að lenda eftir sumar-
ið og þarf tíma til að átta mig.“
— Értu bjartsýn?
„Við afhendingu verðlaunanna
sagði ég að þetta væri ekki spurning
um bjartsýni, heldur um ástríðu.
Það þarf að kenna fólki að horfa
á ballett, alveg eins og að njóta lista.
Við verðum að leita innanfrá, hægt
og rólega í takt við þessa litlu
hræðslutilfinningu sem býr með okk-
ur. Byija á litlu sviði.
Þetta er kannski það sem mig
dreymir um, og þetta er það sem
ætti að gerast innan dansflokksins.
Áður en ég kom höfðu nokkrir dans-
arar fengið fjárveitingu til að sýna
eigið verk utan Þjóðleikhússins og
ég var mjög ánægð með það fram-
tak, - og sýningin var góð.
Við eigum að nota það hæfileika-
fólk sem við eigum og leyfa því að
fara ótroðnar slóðir. Þegar ég sé
mann sem þorir, sem hefur þennan
kjark og neista, þá finnst mér allt
í lagi þótt hann detti' margsinnis á
andlitið, því oftast rís hann upp aft-
ur og eflist sem listamaður."
Rauður þráður Sýning íslenska dansflokksins fékk fyrstu verðlaun á Norðurlöndum vorið 1988.