Morgunblaðið - 03.12.1989, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1989
13
sóknar á Suðurlandi meðan þú varst
sýslumaður á Hvolsvelli. Ætlaðirðu
þér stóran hlut í pólitík.
„Nei, það held ég ekki. En ég
hafði nokkra hugsun í pólitík þá.
Hvort framsóknarandi forverans
Björns sýslumanns, gerði útslagið?
Nei. Ég held það hafi verið fyrir
áhrif frá merkum manni í Neskaup-
stað, Guðröði Jónssyni. Við áttum
töluvert saman meðan ég var bæj-
arfógeti þar. Ég var ekki framsókn-
armaður þann tíma sem ég var í
Neskaupstað. í haustkosningum
1979 tók ég þriðja sæti á listanum
á Suðurlandi. Sváfnir Sveinbjamar-
son, sá ágæti guðsmaður, hafði
skipað það og vildi losna. Ég fór
nokkrum sinnum inn á þing sem
varamaður og hafði af því gagn og
gaman og lærði ýmislegt. Þetta er
einn þáttur í að móta mann og
ágæt reynsla. Nei, ég hef varla haft
mikinn pólitískan metnað fyrst ég
kaus að fara þessa leið. Hefðu að-
stæður boðið upp á slíkt býst ég við
að hafa íhugað það rækilega. En
svo fómm við í desember 1985 og
þá var sjálfgert að ekki yrði meira
af stjórnmálaafskiptum. Nei, ég
finn enga eftirsjá í því hjá mér.“
Heldurðu að lögreglustjóraemb-
ættið í Reykjavík sé öðruvísi en úti
á landi?
„Það er gerólíkt. Á landsbyggð-
inni eru mörkin og verkaskipting
klárari. Ytri mörk starfsins eru
kannski ljós en margt í innra þætti
þess skýrist naumast fyrr en í það
er komið. í starfinu felst ótal margt.
Mér finnst eðlilegt að líta á stofnun-
ina sem sem fyrirtæki og rekstrar-
lega séð er það stór eining með 300
starfsmenn. Samkvæmt almennri
skilgreiningu hlýtur forstöðumaður
að vera ábyrgur fyrir að starfsemin
fari fram með eðlilegum hætti og
innan þeirra marka sem lög setja.
Fjárveitingar sníða okkur stakk. Á
verksviði mínu er að skipuleggja,
móta starfið og fýlgjast með sem
best. Á morgnana hittast yfir-
menn farið er yfir atburði sólar-
hringsins á undan og hvernig
bregðast skal við og hvað liggur
síðan fyrir. Svo berast mér alls
konar erindi, fólk utan úr bæ leitar
einatt með vandamál eða kvartanir.
Ég er þess sjaldnast umkominn að
leysa þau en get vísað til vegar í
kerfinu. Ég vil umfram allt að fólk
fái svör.“
Ertu aðgengilegur yfirmaður?
>>
g veit það ekki, en ég vona
það. Það er einn homsteina
í starfinu að upplýsinga-
flæði og samskipti séu í lagi. Einn-
ig til þess að mál hreyfist. Ég er
ekkert yfir mig ánægður með allt
hér en ég vil trúa því að mál séu
ekki í kyrrstöðu. Þegar mér fyndist
allt stopp væri farið að syrta í ál-
inn.“
„Því er ekki að neita,“ heldur
Böðvar áfram og er nú farinn að
ganga um gólf, „að lögreglan er
íhaldssöm stofnun. Mér finnst
ýmsar breytingar nauðsynlegar en
ég geri mér ekkert sérstaklega
miklar vonir um snöggar breyting-
ar. En margt þyrfti að skipuleggja
betur. Þetta háir okkur ekki að
ráði en óneitanlega þykir mér sem
við þyrftum að laga okkar sjóndeild-
arhring.“
Hvað um menntun lögreglu-
manna?
„Ekki alls fyrir löngu varð Lög-
regluskólinn sjáifstæð stofnun og
þar hefur verið stigið farsælt skref.
Það er lífsspursmál að mennta lög-
reglumenn vel til að þeir verði sem
hæfastir. Nú heyrir skólinn beint
undir dómsmálaráðuneytið og hon-
um stýrir Bjarki Elíasson. Skólinn
er enn í húsnæði hér á stöðinni við
þröngan kost. Mér þykir nauðsyn-
legt að efla skólann og óhætt að
segja að það þyrfti að gera töluvert
til að mér fyndist það nóg.“
Hver finnst þér vera hugur borg-
aranna til lögi-eglunnar?
Hann íhugar málið. Segir svo:
„Lögreglan leikur eðli starfsins
vegna eiginlega tveimur skjöldum.
Hún kemur fram sem verndari og
boðberi aðstoðar og leiðbeiningar
og hins vegar sem armur laga og
ríkisvalds. í þessu er augljós
tvíhyggja og í raun og veru varla
hægt að breyta henni. Segja má
að þetta gefist sæmilega og gangi
bærilega en það gerir starfið óneit-
anlega sérstætt fyrir þá sem vinna
það. Það er misjafnt hvaða viðmót
snýr að borgurunum. En verndara-
hlutverkið er einskis nýtt ef lögregl-
unni tekst ekki að halda frið við
það fólk sem hún á að vinna fyrir.
Hvernig? Hluti svarsins er kannski
að lögreglan má ekki ýta frá sér
of harkalega svo að hún glati trausti
sem er nauðsynlegt að ,hún njóti.
Hún má heldur ekki leggja of
mikið upp úr tækninni. Tæknin
leysir ekki málin nema að hluta.
Til að mynda: gangandi lögreglu-
menn virðast nánast horfnir af
götunum og inn í bflana. Mér finnst
þetta ótækt og hafa orðið til að
lögreglan og borgarinn hafa fjar-
lægst. Ég vil stuðla að því að lög-
reglan
komi aftur, ef svo má segja, það
verður ekkert eðlilegt samband fyrr
en tekst að ná lögreglumönnunum
út úr bílunum og stöðvunum. í
Breiðholti hefur verið komið upp
grenndarstöð sem er í íbúðahverfi.
Og ég get fullyrt að íbúum þarna
finnst mikil viðbrigði og breyting
til bóta að sjá gangandi lögreglu!
Með því að lögreglan hvarf inn í
bílana og fjarlægðist fólkið fór
mannlegi þátturinn forgörðu'm. Ég
geri mér Ijóst að það eru ekki allir
lögreglumenn hrifnir af gömlu að-
ferðinni en ég held að það sé ósk
fólks að sjá meira til lögreglunnar
og hún verði þannig eðlilegri þáttur
í lífi fólks. Það er nauðsynlegt að
nýta tæknina en það verður samt
að ríkja nauðsynlegt jafnvægi.
Menn eiga að sjá lögreglumenn
undir öðrum kringumstæðum en við
mælingar á slysstöðum eða að taka
menn fyrir ólöglegan hraða.“
En ofbeldi hefur óumdeilanlega
færst í vöxt. Og lögreglan getur
varla setið aðgerðalaus inni í bílun-
um?
„Það sem hefur færst í vöxt er
þetta tilefnislausa ofbeldi. Barsmíð-
ar eru ekkert splúnkunýtt fyrir-
brigði. íslendingar hafa lamið hver
annan í mörg hundruð ár, en það
hefur átt sér sinn aðdraganda, jafn-
vel ákveðnar ástæður eða skýring-
ar. Það er umhugsunarefni að þetta
hefur breyst þannig að nú er komið
til nýtt hegðunarmustur. Það er
ráðist á fólk upp úr þurru. Það er
alvarlegt."
Ef hegðunarmunstur hefur
breyst þarf lögreglan þá ekki að
breyta starfsaðferðum sínum?
„Jú, það segir sig sjálft. Það verð-
ur til dæmis að leyfa okkur að ráða
fleiri lögregluþjóna. Það er mikið
álag- á starfsfólkinu einkum um
helgar. Allir segjast hafa áhyggjur
og alltaf er verið að tala um þetta
en annað gerist varla. Við verðum
að átta okkur á og horfast í augu
við að ástandið í bænúm nú frá
föstudegi til sunnudags er þannig
að sum svæði hans eru ekki örugg.
Við hikum við að senda okkar menn
inn á staði fáa saman ef við getum
ekki verið vissir um að þeir sleppi
heilir á húfi. En það er svo margt
í þessu og flest byijar og endar
með peningum. Ég hef reynt að
lýsa þessu fyrir fjárveitingarvaldinu
og vona að mér takist á næstu árum
að bæta okkar hlut. Það er aðkall-
andi að fá leyfi til að ráða að
minnsta kosti tuttugu nýja lög-
reglumenn og létta þannig á
ástandinu. Það gengur ekki lengur
að sum svæði í bænum séu þannig
um helgar að við getum ekki stað-
hæft með góðri samvisku að þau
séu sæmilega örugg. Það er í raun-
inni alveg óviðunandi og ég vil
reyna
að ráða bót á því. Lögreglumenn
halda sig til baka þar sem vitað er
að slíkt ástand ríkir, því að það
segir sig sjálft að yfirmenn vilja
ekki bera ábyrgð á að senda til
dæmis fjóra lögreglumenn innan
um fy'ölda óeirðarmanna og geta
ekki verið öruggir um að þeir sleppi
heilir á húfi. Lausnin felst ekki í
að loka hluta miðbæjarins heldur
að gera ráðstafanir sem bæta
ástand-
ið. Þó kann að vera að umræður
um aukið ofbeldi hræði ef til vill
meira en tilefni er til.“
Hvað finnst þér um gagnrýni á
lögreglu?
að er sjálfsagt og nauðsyn-
legt að lögreglan búi við
aðhald frá borgurunum og
gagnrýni og umræður eru oft til
bóta. En gagnrýni getur verið allt
mögulegt, allt frá því að vera hreinn
uppspuni eins og dæmin sanna til
þess að vera ásakanir um harðræði
sem eiga við rök að styðjast. Oftar
eru þó ýkjurnar ráðandi og stundum
alveg yfirgengilegar. Mér finnst
nauðsynlegt að kanna öll mál sem'
upp koma. En æskilegast væri að
gera það æsingalaust. Lögreglu-
störfin eru oft viðkvæm og má ekki
mikið út af bera til að menn leggi
út á rangan veg, sem gerist.
Það er eðli starfsins.“
Ósköp virðist þú vera yfirvegaður
og víðsýnn, segi ég.
Hann lítur á mig og verður dálít-
ið hverft við.
„Hvað segirðu? Virka ég yfirveg-
aður. Ég er líklega ekki nógu harð-
ur! En það er mín skoðun að lögregl-
an verði að vera eðlilegur hluti af
þvi umhverfi sem við hrærumst í
og hún og hinn almenni borgari
verði að vinna saman.“
Hvað um samtrygginguna?
„Jú, hún er alls staðar. Það er
hið mannlega eðli. Samt tekst okk-
ur nú að reka þjóðfélagið skamm-
laust. Stundum er talað um trúnað-
arbrest milli lögreglu og almenn-
ings
en ég er ekki á því að svo sé. En
hugmyndir um þetta koma upp og
kunna að tengjast því að lögreglan
hefur leyfi til valdbeitingar. Hversu
langt á að ganga og hversu langt
nær valdið. Það er nokkuð snúið
að skera úr um það. Þegar mál eru
könnuð og rannsökuð er her sér-
fræðinga á næstu grösum og allt
gengur fyrir sig skipulega og án
tilfínningahita. Lögreglumenn kom-
ast í þá aðstöðu að þurfa að taka
snögga ákvörðun á vettvangi. Það
er óhjákvæmilegt að álitamálin
verði ýmis. Trúnaðarbrestur er að
mínu viti aðeins bundinn við ein-
angruð tilfelli."
ður en Böðvar varð lög-
reglustjóri bjó hann á Nes-
kaupstað í nokkur ár og
var þar bæjarfógeti. Hann segir að
fjölskyldan hafi unað sér þar vel.
„En samfélagið var því marki
brennt að þar höfðu tvær andstæð-
ar pólitískar fylkingar ást við. Ég
segi þetta án þess að með fylgi að
ég sé að leggja mat á forystumenn
fylkinganna en engu pólitísku afli
er greiði gerður með því að það
haggist ekki um áratugaskeið.
Valdið spillir. Fyrr eða síðar. Svo
komum við á Hvolsvoll - enn annað
samfélag, hægfara bændasamfélag
sem galt trúlega nálægðarinnar við
höfuðborgarsvæðið. Annars leiðast
mér þessi stöðugu samanburðar-
fræði og rígur milli landshluta. Að
halda alltaf að grasið sé grænna
annars staðar. Mér dettur í hug
þegar ég heyrði tvo menn úti á landi
tala um veðrið. Áður en þeir fóru
út í að tala um veðrið þar sem þeir
voru sagði annar og nokkuð ánægð-
ur: „Það er víst vont fyrir sunnan.“
Mikið leiðist mér þetta viðhorf í
hvaða mynd sem það birtist."
Böðvar segist aðspurður vera of
mikill hóglífismaður til að stunda
líkamsrækt. Helsta dægrastytting
hans er að lesa. Hann er ekki í
rónni fyrr en hann hefur lesið öll
dagblöðin, horft á og hlustað á all-
ar fréttir. Hefur gaman af að lesa
rit um sögu og sögulegs efnis.
Hann er áhugasamur um stjórnmál.
Hann hefur trú á að hann geti
komið áleiðis sumum hugmynda
sinna og áforma. En hann er á því
að lögreglan þurfi að rækta sinn
garð betur. Hann er eindregið á
móti því að tæknin taki af stjórnina
eins og fram hefur komið og honum
finnst aðkallandi að bæta kjör lög-
reglunnar. „Yfirvinnan sem tröllríð-
ur öllu hér og víða annars staðar í
þjóðfélaginu er andmanneskjuleg,"
segir hann og vill meðal annars
beita sér fyrir því að lögreglumenn
geti farið á eftirlaun sextugir.
„Menn verða að skilja, reyna og
þorá. Það er ómögulegt annað en
viðurkenna að ýmsir mínir menn
hafa verið þungir í taumi. Við get-
um aldrei talað í okkur reynsluna.
Við verðum að þora að prófa og
breyta. Ég er ánægður ef góður
helmingur af því sem ég geri stenst
í fyrstu atrennu."
Hann segir að eðli lögreglustjóra-
starfsins bjóði ekki upp á jafn náin
tengsl og nokkur fjarlægð sé óhjá-
kvæmileg. En hann segist hafa
kynnst því hve ótrúlega margir búi
við bágan hag í þessu fyrirmynd-
arríki okkar.
„Margt fólk hefur það beinlínis
skítt,“ segir hann og brýnir raustina
í fyrsta skiptið. „Við viljum ekki
viðurkenna að það er ótrúleg neyð
hjá sumu fólki. Við viljum engar
skuggahliðar og sjáum þær ekki.“
Eg spyr hann í kveðjuskyni
hvernig sé með vald lögreglustjóra
og hvort hann myndi beita því.
„Jú, stöðu lögreglustjóra fylgir
vald og ljóst að ég beiti því ef ég
þarf á að halda. En ég upphefst
ekki persónulega af því og það ger-
ir mig ekkert merkilegri fyrir vikið.“
Sjarmerandi“
satínnáttföt, jakki,
buxur og sloppur.
Sérstaklega
vandað satín,
mjúkt og létt.
---p
I allegir litir,
mildireðalíf-

Qffl AUGUrSlNQAÞJÖNUSTAN SIA
Gjöfmhennar
Pósthússtræti 13, sími 22477,
í hjarta Reykjavíkur á homi Pósthússtrætis og Kirkjustrætis.
Umbætur innan lögreglunnar
gangahægt.
AökaUand! aó fá aó ráóa aó
miiuista kosti 20 nýja lög-
reghimenn.
Ég er líklega ekki nógu haróur
Ómögulegt annaó en viöur-
kenna aó ýmsir núnir menn
hafa vcriö þungir í taumi.
Vlö vil)uin ekki vióurkenna
ótrulega neyó fjölda fólks.